ГУТАЛ: #33: “Би хар тамхичин байсан”

Хар, цагаан. Бор, шар. Майжиг, жайжиг. Гялгар, гялтгар. Шороотой тоостой...Энэ хотод, эргэн тойронд хэчнээн олон хэлбэр маягтай гутал холхино вэ.

Гадаа хүйтэнд өдөржин хөл хавсран суух худалдаачны гутал. Баасан гарагийн орой бүдчин байж гэртээ харих шоучны гутал. Хавартай хамт хайр мөрөөсөж яаралгүй алхах залуугийн хөлдөө жийсэн байдаг л нэг ботинк. Гутал бүр хаа нэг тийш яаравчилна. Зорилгогүй тэнэж яваа бололтой зүүн тийш, тэгснээ баруун тийш буцаж эргэн холхих гуталтай ч таарлаа.

Ер нь энэ гутлууд хаа хүрдэг бол?. Хүн бүр гуталтай. Гутал бүрийн цаана амьдрал бий...

Уулзаж ярилцахыг хамгийн ихээр хүсдэг байсан хүн өмнө сууж байна. Ямар хүн байдаг бол, юу мэдэрдэг бол...Хаанаас эхэлж, хаа хүрдэг юм бол?.

Энэ бодлууд намайг сэтгэцэд нөлөөт бодис хэрэглэдэг, мансуурдаг байсан хүнтэй уулзууллаа. Ёроолд нь унатлаа элийрч, халтирсан. Эцэст нь, зөв эмчилгээний хүчээр эргээд “хүн” болжээ, тэр.

Энэ удаагийн “ГУТАЛ”-аар хүн хэрхэн мансуурагч болж, эргээд бас больж чадсаныг хөндөнө. Гурван цуврал бичнэ, хамгийн сүүлийн дугаарт тэр өөрийнхөө нэр, нүүрээр уншигчидтай мэндэлнэ. Учир нь тэр больж чадсан. Үүгээрээ бусдыг ч бас чадна гэж уриалахаар шийджээ. 

"НАЙЗ АА, НӨГӨӨ ЦАМЦАА ӨМСӨӨД ХҮРЭЭД ИР"

-Энэ гутлын эзэн дундаж орлоготой айлын хүүхэд. Дундаж төлбөртэй хувийн сургууль төгссөн. Дараа нь Монголын №1 их сургуулийг дүүргэсэн. Аав, ээж нь ерөнхийдөө зарчимч хүмүүс тул “Хичээлээ тараад шууд гэртээ ирээрэй”, “Ирж байна уу, хаана явна” гэх асуулт түүнийг үргэлж дагасаар хүмүүжил сайтай өсжээ. Хоол идээд, үлдсэнээр нь автобусанд суугаад харихад яг таардаг хэрэглээний мөнгө өгнө. Тэр ийн үргэлж харих цаг, хэрэглэх мөнгөнд “хавчигдаж” амьдардаг. Харин найзуудад нь ийм хязгаар байхгүй, хүсвэл хэзээ ч хөгжилдөж болж байгаа нь түүний хорхойг гозолзуулдаг байж л дээ.

Их сургуулиа төгслөө. Орос, англи хэлтэй гэдэг тодорхойлолт хамгийн том давуу тал болж сарын 5,000,000 төгрөгийн (2012 он) цалинтай ажилд оров. Аав, ээжтэйгээ амьдардаг. Ганц бие. Цалингаа үрэх шалтгаан нь зөвхөн өөрөө. Аав, ээжийн өнөөх “эрт ир” гэдэг захиас ч өдөр бүр дагалдахаа больж “Ажилтай байна” гэдэг асар том хүндэтгэх шалтгааны ард эцэг, эх нь “За” л гэхээс өөр үг хэлж чадахаа байв. Ийнхүү түүний “Эрх чөлөө мандтугай” уриат амьдрал эхэлжээ. Гэхдээ гадуур хонохдоо хүмүүжил нь цухалзаж эцэг, эхээсээ зөвшөөрөл хүсдэг хэвээр.  

Ажилд ороод хоёр жил өнгөрсний хойно нэгэн шинэ танилтай болов. Ээж, дүү хоёр нь гадагшаа явсан үе таарсан тул ааваасаа найзындаа хонох зөвшөөрөл аваад зад наргилаа даа. Цэнгээний газар орж бүжиглэж, шоудсоор шөнө хугаслан найзындаа очиж унтав. Өглөө сэрвэл өнөөх найз нь, өөр нэг хүнтэй гал тогооныхоо өрөөнд сууж байх аж. Өмнө нь харж байгаагүй “үл таних” зүйл гаргаж ирээд “Хэрэглэж үзэх үү” гэж. Сахилгагүй, сониуч зан нь дийлж удаан ч бодсонгүй толгой дохив. Тэр гурав маш их зүйл ярьжээ. Эрт орой хэзээ нэг цагт сэтгэлийн угт буугаад үлдчихсэн хөндүүр, өөрөө ч мартчихсан мэдрэмжээ, хэлэхгүй дээ гэж бодож явсан нууцаа ч ярьж...Гутлын эзэн тэр өдрийн тэр мэдрэмжийг “Муухай ч биш, сайхан биш” гэж тодотгов.

Хэд хоногийн дараа дахин уулзахад найз нь урьдын асуултаа давтав, татгалзсангүй. Энэ удаад асуулт адил байсан ч мэдрэмж өөр байв. Энэ мэдрэмжээ “Гоё...яг л кинон дээр гардаг шиг” гэж тодотголоо. Тэгээд “Хэрэглэж үзээгүй хүн үүнийг угаасаа ойлгохгүй ээ” гэж өөрийн мэдэрснээ надад мэдрүүлэх гэж хичээсэнгүй.  

Тэр мэдрэмж л түүнд таалагдчихсан “Энэ мэдрэмжгүйгээр яаж амьдарч байсан юм бэ, би” гэх бодол хүчтэй төрж, мансууруулах, сэтгэцэд нөлөөт бодис хэрэглэгчийн ертөнц рүү эргэлт буцалтгүй оров. Ажилдаа явна, цалингаа авна, амьдрал үргэлжлээд л. Нөгөө найзаас нь 7 хоногтоо 1-2 удаа “Нөгөө цамцаа өмсөөд хүрээд ир” гэх дуудлага ирнэ. Өмсөхөөр л өнөөх бодисоо хэрэглэчхээд байдаг, тохиолдол нь тэгж таардаг нэг цамц байжээ. Энэ цамц тэдний “нууц үг” болж л дээ. Найз нь энэ үгийг хэлэх л юм бол түүн рүү яарна, байж ядна. Ажлын цаг дуусахыг тэсэн ядна, бачуурна. Найзындаа очоод нөгөөхөө хэрэглэнэ, тэгээд хоёулаа яриад л байна, яриад л байна. Энэ байдал олон давтагдаад ирэхэд хоёул биесээсээ уйдав.

Гарч хэрэглэдэг болов, цэнгээний газрын ариун цэврийн өрөөнд нөгөөхөө гялс хэрэглэчхээд бүжиглэж, шоуддог боллоо. Тэр клубт бүгд зөвхөн өөрийг нь сонжсон харцаар харж, заалны голд тэр л ганцаараа хамгийн сайхан нь байх шиг бүгдийн нүд түүн дээр л тусаад байх шиг санагдана. Ариун цэврийн өрөөний толинд өөрийгөө харахаар өмнөөс нь үнэхээр үзэсгэлэн төгөлдөр эмэгтэй хараад зогсож байна. “Өө бурхан минь, би ямар хөөрхөн юм бэ”.  

Яг энэ төөрөгдөл дунд тэр 8 жил амьдарсан.

ХЭДЭН ӨДӨР, ХЭДЭН САРААР МАНСУУРЧ, БОДИТ ЕРТӨНЦӨӨС ТУСГААРЛАГДСААР Л...

Эхлээд найзынхаа өгснийг л хэрэглэдэг байсан бол, өдөр хоног өнгөрөхөд хамтдаа хайж олдог болжээ. Төдөлгүй өөрөө ганцаараа худалдаж авдаг болсноор мансуурлын ертөнцөд тэр чигтээ уусав. Ажилдаа явна, тарж ирээд л өнөөхөө хэрэглэнэ. Заримдаа тарах цагаа хүлээж тэсэлгүй ажлын байран дээрээ хэрэглэдэг болов. Ингээд найрсаг гэж жигтэйхэн хүн болж хувирна.

“Би ингэж болохгүй, би ингэж явах хүн биш, больё болохгүй” гэж бодох сөхөө ч байсангүй. Нойр хүрэхгүй тул унтахгүй, тэгсэн хэр нь ер ядрахгүй. Хоол идэхгүй, гэсэн ч өлсөхгүй. Энгийн, жирийн бодгальд яав ч байх боломжгүй ийм хуурамч эрчим, энергитэйгээр тэр энэ амьдралд биш өөр ертөнцөд хөвж явлаа...

Гэртээ харихаа ч болив, аав, ээжийнхээ тухай бодохоо ч байв. Эхэндээ гадуур нэг хоноод харьдаг байсан бол сүүлдээ 7 хоног, сараар, хэдэн сараар гэртээ харихаа больжээ. Ажилдаа явна. “Би ажлаа хийгээд, цалингаа авч байна, ямар асуудал байгаа юм бэ” гэх бодолдоо ханаж амьдарна. Маш их турж эхлэв. Ажлын бүсгүйчүүд “Чи ямар гоё турчихсан юм бэ, яаж вэ” гэх асуултад “Гурил идэхгүй байгаа” гэж хээвнэг худал хэлнэ. Сүүлдээ яав ч эрүүл биш туралт гэж хэн ч харсан мэдэгдэхүйц болж, чөлөө авч ажлаа таслах нь ч ихсэв. Энэ үеэс баригдсанаас өөрөө хүслээрээ гаръя гэж шийдээд ажилгүй боллоо.

Тэр мансууруулах бодис, сэтгэцэд нөлөөт бодис хэрэглээд хэдийнээ 3 жилийг ардаа үлдээсэн байлаа. Мансууруулах бодисын шарталт гэж юу болохыг мэдэрч эхлэв. Мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодис хүний биед хиймлээр дофамин ялгаруулдаг. Харин хэрэглэсний маргааш, нөгөөдрөөс нөлөөлөл нь гарч эхлэх үеийг шарталт гэж нэрлэнэ. “Энэ бол сэтгэл санааны хоосрол. Маш хүнд бодлууд орж ирнэ. Бүх юм утгагүй санагдана. Сэтгэл гутарна. Хэнтэй ч харьцмааргүй санагдана. Маш их уурлаж, бухимдана. Цаг, минут тутам өөрийгөө буруутгана, байнгын айдас түгшүүртэй, тэгээд л шанална. Энэ бүгдийг мэдрэхгүйн тул нөгөөхөө хэрэглэхийг хүснэ” гэж тэр ярив.

Өөрөөр хэлбэл энгийн байдалдаа сэтгэл ханахгүй, мансуурлын үр дүнд өөрийгөө гоёор мэдэрч, дутуугийн мэдрэмжээ хаядаг болохоор өнөөх бодисоо л хэрэглэхийг хүснэ. Шарталт мэдэрдэг болсон энэ үед түүний биеийн байдал эрс муудсан байлаа. Зүрхний хэм алдагдана, заримдаа цохилт нь мэдрэгдэхгүй байх шиг сулхан сонстоно. Таван давхар руу шатаар гарах гэж хэд амарна. Тэгээд нийгмээс, бодит ертөнцөөс улам бүр тусгаарлагдаад л байв. Зөвхөн өөрийнх нь “хэлээр” ойлголцох хүмүүстэй ойр байж, өдөр шөнө, улирал солигдож байгааг ч анзаарах сөхөөгүй мансуурна. Арьс, нүүр царай арчлаад ч сэхэл авахгүй ер сүнсгүй, сүлдгүй хүн болов.

Ажилгүй болчихсон, аав ээж нь “Тэнэмэл амьдрал таалагдаад байгаа бол яв” гээд гэрээсээ хөөчихсөн. Хийх ажил, очих гэр оронгүй хүн нэг найзынхаасаа, нөгөө найзындаа толгой хорогдон, хаана жаахан бодис байна, тэр оромжид хэдэн өдөр, сараар орогнон мансуурч явлаа.

Нэгнийдээ цуглаад мансуурч байтал өөр нэг найз нь очиж болох уу гэснээр тэдэн дээр ирэхээр болов. Уг нь мансуурагч этгээдүүд хаа, хамаагүй хүнийг гэртээ оруулдаггүй аж. Гэхдээ түүний найз тул “Итгэж болох хүн” гэдэг оноо авч ирэхээр болов. Гэвч тэд андуурчээ. Хаалга дуугарлаа. Гэрийн эзэн хаалгаа онгойлготол пэр, пархийх чимээтэй зэрэгцэн “Доошоо, доошоо” гэж хашхичин арав гаруй цагдаа ороод ирлээ. Гутлын эзэн айж, сандарсандаа босоод тагт руу гүйх зуураа "Цонхоор үсэрчихье" гэж бодов...

Үргэлжлэл бий...Дараагийн дугаарыг 2025.06.13-ны өдрийн баасан гарагт нийтэлнэ.