Аугаа эх орны дайн өндөрлөж, Оросууд хуучин тивийг нацист Германаас чөлөөлсөний 67 жилийн ой тохиож байна. Дэлхийн II дайнд 110 сая эр цэрэг татагдан оролцсоны 70 гаруй сая албан хаагч фронтын халуун шугамд амиа алдсан байдаг. Харин хойд хөршийн "Улаан" арми Гитлерийн Германыг бут ниргэхэд хамгийн том хувь нэмэр оруулсныг түүх гэрчилдэг.

ШИНЭ ЕРӨНХИЙ САЙДАА "ЗАЛСАН" БАЯРЫН ПАРАД

Хүндэтгэлийн жагсаалаас өмнө Кремльд ОХУ-ын шинэ Ерөнхий сайд Дмитрий Медведевийн албан тушаалыг албан ёсоор тунхагласан бөгөөд ЗХУ-ын сүүлчийн удирдагч Михайл Горбачев тэргүүтэй хойд хөршийн үе, үеийн лидерүүд уригдсан байв.

Ялалтын баярын энэ өдөр ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путин ард түмэндээ улаан талбайгаас мэндчиллээ. Тэрбээр "Энэ өдөр Орос улсын аугаа ялалтын түүхэн агшнийг тодотгох өдөр байх болно. Энд хүндэтгэлтэйгээр хүрэлцэн ирсэн ахмад дайчид, тэдэнтэй мөр зэрэгцэн тулалдаж явахдаа эх орныхоо төлөө халуун амиа өргөсөн "Улаан" армийн бие бүрэлдэхүүнд Орос улс талархаад баршгүй. Оросууд дэлхий ертөнцийг фашистын Германаас чөлөөлөхдөө эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын үнэ цэнийг мэдрүүлж өгсөн билээ" хэмээжээ.

В.Путин цааш үргэлжлүүлэн ярихдаа "Тусгаар тогтнолыг сонголтоор хийдэггүй учраас бидний өнөөгийн оршин байгаа цаг үеийг тэдгээр ахмад дайчид олж өгсөн юм" гэжээ. Ерөнхийлөгч В.Путин үг хэлж дууссаны дараа ОХУ-ын армийн бие бүрэлдэхүүны 14 мянга гаруй цэрэг эрс болон 100 гаруй хүнд зэвсэг, техник "Улаан" талбайд хүндэтгэлийн марш алхжээ. ОХУ-ын армийн урдаа барьдаг "Топол Минтерконтинтал" хэмээгддэг балластик пуужин "S-400", "Трамп" агаарын хамгаалалтын пуужин, "Искандер Ммисле" нэртэй холын тусгалт пуужин зэргийг "Улаан" талбайн сүрт жагсаалын чимэг болгон олонд харуулав.

Түүнчлэн тэнгисийн цэргийн 1500 гаруй албан хаагч хүндэтгэлийн жагсаалд оролцжээ.

ТҮҮХЭН ЯЛАЛТЫН ТҮҮХЭЭС...

Нацист Германтай хийсэн дайнд Зөвлөлтийн армийн 25 сая гаруй албан хаагч амиа алдсан төдийгүй хэдэн мянган эрс ор сураггүй болжээ. Дэлхийн II дайн хэмээн түүхэнд тэмдэглэгдсэн энэ мөргөлдөөн дэлхий даяар 68 үндэстнийг хамарсан бөгөөд Европ тивийн газар нутгийг бүхэлд нь нөмөрчээ.  

Германы канцлер Адольф Гитлер улсынхаа парламентад "Нацист" намаа толгойлон төрийн эрхэнд гарснаар еврей үндэстнийг аймаглан устгах ажиллагааг эхлүүлсэн байдаг. Улмаар Польш, Чех улс руу цөмрөн орж, сарын дараа Австри, Бельги, Францын тал хэсгийг хас тэмдэгт далбаан дор булаан эзэлсэн түүхтэй. Ойролцоогоор найман жил үргэлжилсэн уг дайны сүүдэрт еврей үндэстэн хамгийн их хэлмэгдсэн.

Нацист Герман Зөвлөлт Орос улс руу дайн хийснээр Европ тивээс хальж дэлхийг дамнасан дайны эхэллээ хийсэн гэж үздэг. Герман тухайн үед ЗХУ-ыг довтлох төлөвлөгөөгөө "Барбарос" хэмээн тодорхойлжээ. Ингээд 1941 оны хавар ЗХУ руу албан ёсоор довтолсон байна. Дайн эхэлсний дараа ЗХУ-ын Маршал Жозеф Сталин "Улаан" армийг дайчилж, Дэлхийн II дайнд нэгджээ.

ХОЛБООТНЫ УЛСУУД ТҮҮХЭН ЯЛАЛТЫГ ХЭРХЭН ТЭМДЭГЛЭВ

Европын ихэнх улсын иргэд Дэлхийн II дайны баатруудын дурсгалыг тавдугаар сарын 8-нд хүндэтгэн дурсдаг. Польшийн ахмадуудын байгууллагууд ялалтын баярын арга хэмжээг мөн өдөр зохион явуулдаг аж.

Түүнчлэн пүрэв гаригт ОХУ-ын элчин сайдын яам Польшийн ахмад дайчдыг тус улсын эрх чөлөөний төлөө амь үрэгдсэн зөвлөлтийн дайчдын хөшөөнд хэлхээ цэцэг өргөх ёслолд оролцохыг урих гэнэ. Франц улс тавдугаар сарын 8-ны өдөр Парист нэр нь тодроогүй цэргийн булшанд цэцэг өргөх ёслолыг гүйцэтгэдэг. Ёслолын үеэр мөн л Францын армийн сүр хүч жагсаалын арга хэмжээнд оролцох аж.

Энэ талаар Францын улс төр судлаач Дмитрий де Кошко хэлэхдээ "Францад тавдугаар сарын 8-ны өдрийг санан дурсч байна. Мэдээж фашизмыг ялсныг онцлох нь зүйтэй. Гэвч сүүлийн жилүүдэд Францын оршин суугчид түүхийн үйл явдлуудыг умартаж байгаа нь харамсалтай. Жишээлбэл, 1944онызургаадугаар сарын 6-нд Америкийн ба Английн цэрэг Нормандид буусны ачаар фашизмыг ялсан хэмээн олон хүн үзэж байна. Харин Зөвлөлтийн армийн үүргийг мартсан шиг байна. Ирэх онд Сталинградын тулаанд Зөвлөлтийн цэргийн ялалт байгуулсаны 70 жилийн ойгоор нацизмыг үнэн хэрэг дээр чухам хэн ялсныг Францын нийт олонд сануулна гэж найдаж байна" гэв.

Тэгвэл Германд тавдугаар сарын 9-нд нацизмаас чөлөөлөгдсөн өдрийг тэмдэглэдэг. Үүний сацуу тус улс мөн тухайн өдөр ялагдаж бууж өгснөө харгалзаж байна. Германы улс төр судлаач, сэтгүүлч Александр Рар "Тавдугаар сарын 9-нд зөвлөлтийн цэргийн олон зуун хөшөөнд цэцэг өргөнө. ОХУ болон бусад улсын элчин сайдын яам, албан байгууллагуудын төлөөлөгчид болон Берлинд оршин суудаг Орос гаралтай хүмүүсийн нэлээд хувь нь баяр ёслолд оролцоно.

Түүнчлэн өвөг дээдэс нь фашизмтай тэмцэж шоронд хоригдсон Германы зүүний улс төрчид оролцох юм. Германд оршин суудаг Зөвлөлтийн ахмад дайчдыг ОХУ-ын элчин сайдын яаманд урих нь дамжиггүй" гэжээ.

Дэлхийн II дайнд томоохон үүрэг гүйцэтгэгчдийн нэг АНУ дөрөвдүгээр сарын 25-нд гитлеризмыг ялсантай холбоотой томоохон арга хэмжээ жил тутам зохион байгуулдаг аж. 1945 оны мөн өдөр Гитлерийн эсрэг эвсэлд нэгдсэн холбоотон ЗСБНХУ, АНУ-ын цэргүүд Германы Эльба мөрний эрэгт хоёр талын ялалтаар уулзаж байсан юм байна. Энэ үйл явдалд зориулсан ёслол Вашингтонд болдог. Орос ба бусад улсын элчин сайдын яамд болон Америкийн тусгай газруудаас Арлингтоны оршуулгын газар дурсгалт тэмдэгт цэцэг өргөдөг аж.

Эльба мөрөн дээр хийсэн уулзалтад оролцсон Дэлхийн II дайны ахмад дайчин Дэвид Уиллет "Бид Гитлерийг бут ниргэх зорилгоор л байлдаж дайтсан юм. Мөн зорилго биднийг ахан дүүс болгов. Оросуудын талаар миний дэргэд муу юм хэлэхийг би хэнд ч зөвшөөрөхгүй. Оросын талаас бидэнд үзүүлсэн тусламжийг хэзээ ч мартахгүй. Найрсаг харилцаа маань үргэлжилж улам ойр болж, манай хоёр орны Ерөнхийлөгчид үүнийг дэмжээсэй гэж хүсч байна" хэмээжээ.

Нацизм хүний эрх чөлөө, үнэ цэнэт зүйл юуны түрүүнд амьдрах эрхийн гол дайсан болсон хийгээд нэгдсэн үндэстнүүд л нацизмтай хийх тэмцэлд ялах ёстой байсан хэмээн Америкийн ахмад дайчин Дэвид Уиллет онцлов.

Т.Батсугар