Монголын хип хоп холбооны Ерөнхийлөгч, дуучин Ш.Батбаяр буюу Баавартай ярилцлаа. Тэрээр "Дижитал" хамтлаг тарсан эсэх, хип хопын урлаг Монголд ямар төвшинд байгаа талаар ийн ярилаа.

-Дуучин Баавар яагаад таг чиг болов. Таны гараас дорвитой уран бүтээл төрөлгүй хоёр жил боллоо. Уран бүтээлийн ажилдаа хэзээ орох юм бол?
-Ирэх сараас эхлээд үзэгч, сонсогчдоо зориулж шинэ уран бүтээл хийхээр зэхэж байна. Өнгөрсөн хоёр жилд хамтлаг, уран бүтээл гэхээсээ илүүтэй хувийнхаа бизнест түлхүү анхаарлаа. Бизнесийнхээ хажуугаар хамтлаг, дуучдын шоу тоглолтыг зохион байгуулах ар талын ажлыг давхар гүйцэтгэж байна. Цаашдаа олон хамтлаг, дуучинтай энэ чиглэлээр хамтран ажиллаж, тоглолтын сайн менежер болохоо батална. Энэ талаар бодож төлөвлөсөн хэд, хэдэн ажил бий. Цаг нь болохоор мэдэгдэнэ.

-Хамтлагийнхан чинь тус, тусдаа уран бүтээлээ хийж байгаа нь "Дижитал" тарсан гэсэн үг үү?
-Тарсан. Хамтлагийг үүсгэн байгуулсан хүн нь би өөрөө. Тарах шалтгаан нь тодорхой хэмжээний зөрчилдөөн, үл ойлголцол байлаа. "Дижитал"-д бүх зүйлээ зориулсан учраас би өөрөө дур мэдээд хамтлагаа тараасан. Таарч тохирохгүй, үл ойголцол байсан учраас тэр. Одоо манайхан тус, тусдаа уран бүтээл хийж байна.

-Хип хоп урлагийг Монголд анхлан дэлгэрүүлсний хувьд "Дижитал"-ын түүх төгсөх нь харамсалтай биш үү. Ойн хүрээнд хамтарч уран бүтээл хийх үү?
-Хамтран уран бүтээл хийх үе ирэх байх. Манайхан өөрсдөө эргээд нийлье гэсэн санал тавибал надад татгалзах зүйлгүй. Тэд өөрсдөө явсан. Түүнээс биш би "Та нартай хамтран дуулахгүй" гээд хөөж туусан юм байхгүй. Хувийн уран бүтээлийн тухайд 2008 онд хийсэн ч олны хүртээл болгоогүй хэд, хэдэн сайхан дуу бий. Удахгүй тэр дуунуудаа клипжүүлээд сонсогчдодоо хүргэнэ. Одоохондоо "Flash" хамтлагтай хамтран дуулсан дуунаас гадна "Өвөө, эмээ, Бaaвap гурав" гэдэг дуугаа гараас гаргах гээд зав чөлөөгүй ажиллаж байна даа. Баавар өнгөрсөн хугацаанд уран бүтээл хийхгүй байгаа мэт харагдавч үнэндээ маш завгүй байлаа. Тухайлбал, өнгөрсөн оны төгсгөлд рок, попын "Цасан аялгуу" нэгдсэн тоглолтыг зохион байгуулсан. Энэ тоглолтоос олсон орлогоороо рок попынхон шинэ жилээ нижгэр тэмдэглэсэн шүү.

-Та хип хоп холбооны Ерөнхийлөгч гэх албатай. Танай холбоо залуу уран бүтээлчдийг дэмжих, дорвитой уран бүтээл төрүүлэх ажил хийж байгаа юу?
-Холбооны зүгээс бодсон ажил бий. Эхний ээлжинд ирэх есдүгээр сард хип хоп сонирхогч залуусын дунд "Хэн сайн үглэх вэ" реалити шоу хийнэ. Үүнийхээ бэлтгэл ажлыг одооноос эхлүүлж байна. Шоуны түрүү байрын шагнал маш өндөр.

-Өнөөдөр "Дижитал", "Айс топ" шиг хип хопын нүүр царай болох хамтлаг, уран бүтээлч яагаад төрөхгүй байна. Үүнийг юу гэж бодож байна?
-Яагаад гарахгүй байгааг хэлэх үү. Өрсөлдөөн алга. Хүүхэд, залуус дуулахыг мөнгө олох хэрэгсэл гэж хараад байна. Тийм биш. Бидний хэдэн дуучин дуулсныхаа төлөө их мөнгө олоод элбэг хангалуун амьдарч байна уу гэвэл үгүй. Яахав, дуулснаараа амьдралынхаа хэрэгцээг хангаж чадна. Түүнээс биш илүүг олно гэсэн юм байхгүй. "Люмино", "Хоёр хүү", "Дайн ба энх", "Дижитал", "Айс топ" хамтлагийн дууг хүүхэд залуус яагаад сонирхож байсан бэ гэхээр бид уран бүтээлээрээ өрсөлддөг байсан байхгүй юу. Аль хамтлаг нь чанартай, хит дуу хийх вэ гэдгээр өрсөлддөг байсан юм. Тухайлбал, манай хамтлагийн "Чамдаа" дуу хоёр жил хит болж байсан. Дараа нь "Айс топ"-ын "Энэ миний хайр" дуу гарсан. Одоогийн дуулмар аядаад байгаа залуус зүгээр л од болохын хүслэн. Дээрээс нь дуулж байгаад царайлаг охидтой танилцчихъя гэж бодож байх жишээтэй. Хүүхэнтэй танилцахын тулд дуулж байгаа юм уу, хаашаа юм. Тэгвэл од гэж Монголд байхгүй. Од зөвхөн тэнгэрт бий.

-Сүүлийн үед хип хоп дуучид дуугаар хэрэлдэж байна. Ёс зүй, урлаг талаасаа ийм байж болох УУ?
-Дуугаар хэрэлдэх нь хип хопын нэг урсгал. Энэ бол ямар нэгэн зүйлд захирагддаг урлагийн төрөл биш. Хип хопыг үгчилж орчуулбал "Гуя, ташаагаа хөдөлгө" гэсэн утгатай байхгүй юу.

-Та залуу насаа хип хопд зориуллаа. Өнгөрсөн хугацаагаа эргээд харахаар чин үнэнчээр зүтгэсний ашиг байх юм уу?
-Хип хоп миний өнгөрүүлсэн амьдралтай салшгүй холбоотой. Учиргүй баяжиж хөлжөөгүй ч өөрийнхөө хэмжээнд бусдын гар харалгүйгээр амьдарч байна. Хамгийн харамсалтай нь, бидний хүч хөдөлмөрөө зарцуулан байж олны хүртээл болгосон оюуны бүтээлийг захын нэг нь хулгайлаад цомог болгоод зарчихаж байна. Энэ төрлийн бизнес үнэхээр цэцэглэж байгаа учраас урлагийн салбар зөвлөлийнхөн эрчимтэй ажиллахаар болсон. Зөвлөлд надаас гадна Т.Ариунаа эгч, "Номин талст"-ын Батсүх, "Сүнс"-ийн Лхагваа, "Люмино"-гийн Баажий нарын дуучид бий. Бид хамтраад хамтлаг дуучдын уран бүтээлийг хулгайлагчтай хатуу тэмцэх болно. Өнөөдөр үүрэн телефоныхон бидний дууг зараад мөнгө олж байгаа. Тэр мөнгөнөөс хамтлаг дуучдад нэг ч төгрөг очдоггүй. Дээрээс нь FM, радио, телевиз, караокены эзэд оюуны бүтээлийг хууль бусаар ашиглаж байна. Үүнийг таслан зогсоох үе удахгүй ирнэ.

-Та хэдтэй билээ?
-32

-Нас чинь хэвийчихлээ. Өнөөдөр хип хоп үглээд явах нь нас мөн үү. Хип хопдоо үнэнч байх хэрэг үү?
-Дуулна. Чадахаа болих хүртлээ дуулна. Би хүүхэд байхын л хип хоп урлагийг хөгжүүлнэ гэж бодож байсан юм.

-Ингэхэд та зохиолын буюу нийтийн дуу сонсдог уу. Рок попынхон нийтийн дууг үгүйсгэх талдаа байдаг шүү дээ?
-Би Монгол орноор бүтэн таван удаа тойрсон хүн шүү дээ. Тэр үедээ дандаа зохиолын дуу сонсдог байсан. Зохиолын дуучидтай хамтран ажилладаг учраас сонсолгүй яахав. Зохиолын дууг тэртэй, тэргүй ард түмэн сонсч байна. Тэгээд ч би хип хопчин гээд бусад урсгал чиглэлийг сонсохгүй гэсэн юм байхгүй. Энэ бол урлаг. Яахав, зохиолын дуучид дотор аав ээж, эх орны тухай дуу дуулаад л мөнгө олдог юм байна гэж итгэсэн хүн байна. Нэрийг нь хэлээд хэрэггүй биз.

Гэхдээ ард түмэн хэн нь хэн бэ гэдгийг мэдэж байгаа шүү дээ. Нөгөө талаас манай үеийнхэн болон надаас ах хүмүүс "Би хип хопыг сонсдоггүй. Ойлгодоггүй юм" гэдэг. Тэгвэл хип хопыг бүгдээрээ сонсдог л байхгүй юу. Хип хоп өнгөн дээрээ гудамжны танхай залуусын дуу гэж харагдах боловч цаад утгаараа нийгэмд болж бүтэхгүй зүйлийг гаргаж тавьдаг. "Дижитал" болон бусад хамтлаг энэ зарчмын дагуу нийгмийн бүтэхгүй зүйлийг дуугаараа ард түмэнд ойлгуулсан гэж боддог.

-"Дижитал" үүсэн байгуулагдаад удаагүй байхдаа тоглолтын хувцаснаас эхлээд бэрхшээл тулгарч байсан байх. Энэ үеэ дурсвал?
-Хүмүүс ямар байснаа мартчихдаг юм билээ. Өмнө нь хэн байснаа мартаад өнөөдрөөр сэтгэж байгаа байхгүй юу. Хамтлаг байгуулагдсанаас хойш бүх зардлыг би гаргаж байсан. Сайн уран бүтээл хийж ард түмэндээ хүргэхийн тулд би ар гэрийнхнээсээ их олон удаа мөнгө авч байсан. Тэр үед манай ах Солонгост ажиллаж байлаа. Түүнээс л худлаа үнэн юм хэлж байгаад мөнгө аваад дуугаа бичүүлэхээс эхлээд бүх зардлыг нь гаргадаг байсан.

-Тэгвэл та гэр бүлээ нэлээд их "шатаажээ"?
-Шатаахаар барах уу, зөндөө. Хамгийн сүүлд манай хамтлаг "УБ Палас"-т тоглосон юм. Тэр тоглолтоос болж хамтлаг тарах болсон доо. "УБ Палас"-ын түрээс их өндөр. Хоёр өдөр тоглосон ч ашиггүй болоод түрээсийн мөнгөө өгч чаддаггүй. Аргагүйн эрхэнд би байраа барьцаанд тавьсан юм. Уг нь нэг л өдөр тоглосон бол балансаа барих байлаа.

-Одоо та хамтлагийнхантайгаа уулзаж байна уу?
-Уулздаггүй. Монгол хүний мөн чанар, хүний ёс гажууджээ гэж дүгнэмээр байна. Наад зах нь гудамжинд явж байгаа хүмүүсийн нүүрний төрхөөс харагдаж байна. Бүгд л яарсан, бухимдсан, уур уцаартай зөрж байгаа байхгүй юу. Тэглээ гээд би шантрахгүй. Өөрийгөө эвдэж, уур уцаартай болохгүй. Би хүмүүст аль болохыг туслахыг хүсдэг хүн. Би ийм, тийм гэхээсээ илүү намайг хэн бэ гэдгийг миний найз нөхөд, эргэн тойрныхон хэлэх байх. Мөнгөтэйг харж далдганадаг хүн бол Баавар биш.

-Баавар аль нутгийнх юм бэ?
-Хотын унаган хүү. Аав маань Завхан, ээж Баянхонгор аймгийнх. Бага байхдаа хөдөө өвөөгийндөө өссөн дөө. Хонь хариулж, морь унаж өссөн хүү. Хөдөө сайхан байдаг юм. Хотын чимээ шуугианаас хол сэттэл тайван.

-Та гэр бүлээ танилцуулахгүй юу, нууц биш бол?
-Эхнэр, хоёр хүүхэдтэй. Одоо гэхдээ бид тусдаа амьдарч бай-гаа. Ганц бие болсон гэх үү дээ. Заяаны хань маань хараахан таараагүй л байна. Олны хэлдгээр гунхсан нь намайг тоохгүй, гутлаа чирснийг нь би тоохгүй байна даа. Тэгж байгаад таарах байлгүй дээ.

-Залуу хүний хувьд стрессээ тайлах үүднээс найз нөхөдтэйгөө уулзаж бөглөө "мултлах" юм уу?
-Би согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэдэггүй. Архи уусан хүн хэзээ ч өөдтэй явдаггүй. Залуустаа хандаж хэлэхэд архи битгий хэрэглээрэй. Архи амьдралыг сүйрүүлдэг юм билээ. Миний мэдэх ганц хоёр найз маань архинаас болж эрүүл мэнд, элгэн садан, гэр бүл, амьдралаа алдсан байна. Яахав, намайг харахад архи уудаг царайтай байж магадгүй. Гэхдээ би уудаггүй. Монголчуудад алдсан нэгнээ доромжилж, сайн яваа нэгэндээ атаархдаг муухай зан байна. Энэ жишгээр намайг хэлэх, хэлэхгүйгээр доромжлох юм. Заримдаа энэ нь надад их хүнд тусна.

-Урлагийнхан, тэр дундаа хип хопчид гэмт хэрэгт холбогдох нь элбэг байна. Тухайлбал, таны журмын нөхөр Шведэд хүн амины хэргээр ял сонсоод байна. Хип хоп холбооны Ерөнхийлөгчийн хувьд ямар байр суурьтай байна вэ?
-Дам сонсоход африк залуу өөрөө Бадгааг доромжилсон юм шиг байна лээ. Монголчуудыг ад үзэх явдал гадаадад түгээмэл байдаг. Ази царайтай л бол хятад гэж дуудна. Тухайлбал, намайг Ирландад сурч байхад нэг залуу "Хөөе хятад" гээд дуудлаа. Тэгэхээр нь заамдаж аваад "Би Монгол хүн. Чингис хааны үр удам байна" гэж хэлсэн. Үүн шиг монголчуудыг ад үзсэн тохиолдол их гардаг юм билээ. Бадгаа энэ үүднээс асуудалд хандсан болов уу.

-Таныг хар тамхины хэргээр шалгаж байгаа. Энэ хэрэг юу болж байна?
-Энэ талаар ярих боломжгүй. Яагаад гэвэл мөрдөн байцаалтын шатанд байна. Яахав, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр намайг буруутай мэтээр бичиж байна. Эцсийн дүндээ хүний гэм бурууг шүүх тогтоодог шүү дээ.

Д.Болор