Монгол Улсын боловсролын тухай хуульд 2002 оноос хойш 40 гаруй удаа өөрчлөлт орж, 300 гаруй зүйл заалт засварлаж байжээ. Хуульд орох тусам тогтолцоо алдагдаж байдаг. Тиймээс ойрын хэдэн жилдээ дахин өөрчлөх шаардлагагүй, өнөөгийн нийгэм эдийн засгийн байдалд нийцүүлсэн хэмээн тодорхойлж буй Боловсролын багц хуулийн төслөөс онцлон танилцуулъя.

Боловсролын багц хууль хэрэгжүүлэх буюу шинэчлэлт хийх дараах хэдэн хэдэн шалтгаантай

1. Ардчилсан тогтолцоонд шилжсэнээс хойш боловсролын хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийг СӨБ, ЕБС, дээд боловсролын хуулийг тусад нь өөр цаг үеүдэд хийсэн нь орчин цаг үетэйгээ нийцэхээ байсан учир өөрчлөх шаардлагатай болсон.

2. Цар тахалтай холбоотойгоор теле болон цахим хичээл орж байгаа ч энэ нь сургалтын хөтөлбөрт тооцогдох эсэх нь хуульд заагаагүй ба үүнийг тусгах хэрэгтэй болсон.  

3. Монгол Улсыг хөгжүүлэх Засгийн газрын үндсэн чиглэлийг баталсан ба үүн дотор олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн, өрсөлдөх чадвар бүхий үндэсний боловсролын тогтолцоог бий болгох гэсэн чиглэлд нийцүүлэн тусгасан.

Монгол хүн төрөхдөө оюуны чадамжаараа өндөр байдаг ч хүүхэд сургуульд ороод чадваруудаа алддаг. Тиймээс...

Манай улсын хувьд нэг давуу тал нь СӨБ, ЕБС, мэргэжлийн болон дээд боловсролын тогтолцоог маш сайн хийсэн хэмээн салбарын сайд тодорхойлсон. Улс орны хөгжлийн үзүүлэлт нь хүний хөгжлийн индекс болон өрсөлдөх чадварын индекс бөгөөд тэдний хамгийн чухал хэмжүүр нь боловсролын түвшин юм. Өрсөлдөх чадварын индексийн хамгийн том үзүүлэлт нь боловсролын чанарын асуудал байдаг. Үүнээс харахад бид алтан дунджаас яг хойно явж байна. Монгол хүн эхээс төрөхдөө оюуны чадамж өндөр буюу дэлхийд эхний арван улсад ордог ч хүүхэд сургуульд ороод чадваруудаа алддаг сул тал бий. Өөрөөр хэлбэл сурсан мэдсэнээ хэрэглэх, хөгжүүлэх тал дээр чадвар дутмаг байдаг аж. Тиймээс үүнд чиглэсэн, уламжлал дээр суурилсан шинэчлэлийг Боловсролын хуульд шингээж өгсөн гэв.

Гэхдээ “Цөм хөтөлбөр”-ийг өөрчлөөгүй

2012-2016 Боловсролын сайд асан Л.Гантөмөрийн үед багш, эрдэмтдийн хамтран санаачлан, хэрэгжүүлж эхэлсэн Цөм хөтөлбөрийг өөрчлөөгүй нь нэг давуу талтай юм. Энэ нь ялангуяа сургуулийн өмнөх боловсрол эзэмшихдээ хүүхэд тоглонгоо хөгжиж, багш тухайн хүүхдийн онцлогийг тодорхойлж, дараагийн боловсролын байгууллагад тайлан өгдөг онцлогтой.

ЕБС-д үзэх албан ёсны хоёр дахь хэл АНГЛИ ХЭЛ

Хуульд оруулсан эсэхээс үл хамааран өнөөгийн гадаад хэлний хэрэглээний 70-80 орчим хувийг англи хэл эзэлж байна. Тиймээс дунд сургуульд үзэх хоёрдогч хэлийг англи хэл байхаар хуульд заажээ. Мөн нэмэлт хэлийг хүүхэд сонгож үзэх боломжтой ба монгол хэл, уран зохиол, монгол бичиг гэх мэт үндэсний хичээлүүд хэвээр үргэлжилнэ.

Багш нарыг үр дүнгээр урамшуулна

СӨБ-ын салбарын ажилтнууд өндөр ачаалалтай ажилладаг ба зөвхөн багш нар нэмэлт цалингаа авдаг ч  тэнд ажиллаж буй бусад ажилтныг орхигдуулдаг байдлыг цэгцэлнэ.  Түүнээс гадна хөдөлмөрийн хуульд нийцүүлж цэцэрлэгт ээлжийн багшийг нэмнэ.  

ЕБС-ийн тогтолцоонд санхүүжилтийн хагас бие даасан шинжтэй тогтолцоонд шилжүүлнэ. Одоо улсаас тогтмол цахилгаан, дулааны зардлаас гадна нэг хүүхдэд ногдох хувьсах зардлыг өгдөг. Түүнээс гадна үр дүнгийн урамшууллыг нэмэлтээр олгох талаар хуульд тусгажээ. Өөрөөр хэлбэл хэн сайн ажиллаж, хөдөлмөрлөсөн, сурагчдын үзүүлэлт нь сайн байгаа нь урамшуулал авна. Гэхдээ үнэлгээний тайлан, бичиг цаасны ажил нэмэхгүй, үүнд санаа зовохгүй байж болно гэдгийг салбарын сайд онцолсон. Мөн багш нарын цалинг 30 хувиар буюу 200-300 мянган төгрөгөөр нэмэгдүүлэх боломжтой хэмээн салбарын сайд ч мэдэгдээд буй. 

Сургуулийн санхүүжилтийн тогтолцоонд нэмэлт эх үүсвэрийг гаргаж өгснөөр  цалин урамшуулалтай холбоотой тодорхой асуудлыг шийдэхээс гадна хичээлийн хэрэглэгдэхүүний зардлыг бүрдүүлэх боломжтой. Энэхүү реформ нь нөгөө талаараа боловсролын санхүүжилтийн системийн шинэчлэлт гэж хэлж болно.

Хүүхдийг цэцэрлэгт тэгш хамруулах тухай заалт анх удаа орсон

Боловсролын багц хуулийн сургуулийн өмнөх боловсролын хэсэгт хүүхдийг тэгш хамруулах тухай заалтыг анх удаа оруулж ирсэн. Цэцэрлэгт хөгжлийн бэрхшээлтэй болон амьжиргааны түвшин доогуур айл өрхийн хүүхдүүдийн хамрагдалт цөөн буюу гурав дахин бага байдаг аж. Хэрэв тухайн хүүхэд цэцэрлэгт хамрагдахгүй бол хэл яриа, хөгжлийн хоцрогдол улам даамжирдаг.

Мөн хөтөлбөрийг сургууль, багш, эцэг эхтэй хамтран хэрэгжүүлнэ хэмээн тодорхойлсон нь эрх мэдлээ хуваалцсан, боловсролын үйл хэрэгт эцэг эхийн үүрэг хариуцлагыг нэмсэн давуу талтай. Гэхдээ хуульд эцэг эхчүүд хэрхэн оролцох вэ гэдэг нь тодорхой бус байгаа юм. Мөн 0-2 насны хүүхдүүдийн боловсролын үндсэн заалтыг тодорхой бус байгааг иргэний нийгмийн эвслийн төлөөлөл шүүмжилж байв. Түүнээс гадна “Сургуулийн өмнөх” гэсэн заалтдаа баригдаж, тоглонгоо хөгждөг хүүхдийн онцлогт тааруулах байтал хэт албажих вий гэсэн болгоомжлол байна.

Олон нийт, салбарын хүлээлт өндөр байгаа. Гэхдээ...

Хууль шинэчлэх, үүнд саналаа хүргэж, хэлэлцүүлэхэд ч олон нийт ихээхэн ач холбогдол өгч байна. Учир нь энэ нь хүний хөгжил, цаашлаад нийгэмд эзлэх байр суурь, санхүүгийн байдалтай шууд хамааралтай учир өөрийн болон үр хүүхдийнхээ боловсролын асуудалд анхаарч, чих тавих нь дамжиггүй. Тиймдээ ч боловсролын багц хуулийн өөрчлөлт хэрэгжсэнээр бүх зүйл шинэчлэгдэж, огцом өөрчлөлт гарна гэсэн хүлээлт байгааг үгүйсгэхгүй. Шинэчилсэн хуулиар бид одоогийн боловсролын салбарт тулгамдаад байгаа асуудал, ирээдүйд хэрэгтэй суурь өөрчлөлтүүдийг засна гэдгийг салбарын сайд Л.Энх-Амгалан, УИХ-ын БСШУСБХ-ны дарга Г.Дамдинням хэлж байлаа.

Боловсролын багц хуулийн төсөлтэй ЭНД дарж танилцана уу.