ХХ зууны эхэн үеийн Монгол орон, монголчуудын ахуй амьдрал, нүүдэл суудал, шашин шүтлэг, хувцас хэрэглэл зэргийг харуулсан түүхэн баримт, гэрэл зургуудаас бүтсэн “Монгол орон, Монголчууд” цувралын долоо дахь номын танилцуулга, номд зориулсан гэрэл зургийн үзэсгэлэн  өчигдөр /2021.05.29/ “Монгол арт галерей”-д нээлтээ хийлээ. ШУА-ийн Түүх, угсаатны зүйн хүрээлэн, Олон улсын Монгол судлалын холбоотой  /ОУМСХ/ хамтран дэлгэж буй “Монгол орон, Монголчууд” нэртэй энэхүү үзэсгэлэн зургаадугаар сарын 4-нийг хүртэл нээлттэй байх юм.

Оросын угсаатны зүйч Дий Эспирович Ухтомскийн тэргүүлсэн экспедицийнхэн 1913 онд Умард Монголоор аялжээ. Тэрхүү аялал, судалгааны үеэр буулгасан гэрэл зургууд нь өдгөө Оросын Угсаатны зүйн музейн сан хөмрөгт хадгалагддаг аж. “Монгол орон, Монголчууд” цувралын долоо дахь ботид Д.Э.Ухтомский удирдан явуулсан экспедицийнхний хальснаа буулгасан гэрэл зургуудаас Монгол оронд өрнөсөн үйл явдал, газар орон, жирийн монголчуудын аж байдлыг үзүүлсэн ховор сонин 220 зургийг сонгон оруулжээ.

Гэрэл зураг, уламжлалт соёл, эх түүхээ сонирхогчдод хүрч буй долоо дахь боть нь 100 гаруй жил тэртээх хуучин Монголыг тольдох сонирхолтой эх сурвалж болж байна.

Өнөөдрийн үзэсгэлэн болон “Монгол орон, Монголчууд” цуврал номын талаар ОУМСХ-ны Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, Академич С.Чулуун, Олон улсын Монгол судлалын холбооноос “Монгол орон- Монголчууд” цуврал номыг 2014 оноос эхлэн эрхлэн гаргаж байна. Энэ бол 100 гаруй жилийн өмнө Монгол орноор явсан гадаадын аялагч, жуулчид, эрдэмтэн судлаачдын авч, өөрийн улсынхаа архив болон номын сан, музейд үлдээсэн гэрэл зургуудыг эрж хайх, тухайн улсын эрдэмтэдтэй хамтран судлах, хэвлэн нийтлэх зорилготой төсөл юм. Төслийн хүрээнд 2014 оноос эхлэн “Монгол орон, Монголчууд” нэртэй цуврал долоон боть хэвлэгдэж, энэ удаа дөрөв дэх үзэсгэлэнгээ гаргаж байна.



Долоон боть цаашид арван боть болно. Эдгээр бүтээлд урьд өмнө нийтлэгдээгүй 4000 орчим гэрэл зургууд Монголын түүхийн судалгааны эргэлтэд орж байна. Тухайлбал, Монголчуудын өдөр тутмын ахуй амьдрал, антропологи, сүм хийдүүд, түүхэн үйл явдлууд, түүхэн зүтгэлтнүүд гэх мэтээр олон талаас нь судлах боломжийг энэхүү ховор гэрэл зургийн цуврал олгож буй юм. “Монгол орон, Монголчууд” гэрэл зургийн цувралууд гэрэл зургийн хамгийн том түүхэн эх сурвалж, мэдээллийн сан бий болж буйгаараа онцлогтой. Бид цаашид ч дэлхийн өнцөг булан бүрд хадгалагдаж буй Монгол орны өв соёлын дурсгалуудыг эрэн хайж, өв соёлоо хүндэтгэн дээдлэгч олон түмэндээ хүргэх болно. 



-Өнөөдрийн үзэсгэлэнд хэчнээн гэрэл зургийг дэлгэж байна вэ?
-Өнөөдрийн үзэсгэлэнд долоо дахь ботид орсон 300 орчим зургаас түүхэн гол гол үйл явдлуудыг харуулах 80-аад зургийг дэлгэн үзүүлж байна. Жишээлбэл, урьд өмнө дэлгэж байгаагүй, өөр судлаачид ч аваагүй зургуудын нэг нь Амарбаясгалант хийдийн Майдар эргэх ёслолыг цувралаар авсан зургууд байна.

Тухайн үеийн нийслэл хүрээнд байсан монгол захын дүр байдлыг илтгэх сонирхолтой зургууд, нийслэл хүрээнд ямар барилга байшингуудын зургаас хаана байрлаж байсан, ямар бүтэц зохион байгуулалттай байсныг харж болох түүхэн үйл явдлуудыг тодруулах бололцоотой гэрэл зургуудыг бид Монголдоо анх удаа Оросын Угсаатны зүйн хүрээлэнтэй хамтран дэлгэж байна гэлээ.