УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан 9-р сарын 4-7-ны өдрүүдэд Бүгд найрамдах Казахстан улсад албан  ёсны айлчлал хийлээ. УИХ-ын даргын айлчлал тус улсын нийслэл Астана хотоос эхлэв. Казахстан улсын Парламентын доод танхим Мажилисийн дарга Ерлан Жаканович Кошановын урилгаар Монгол Улсын Их Хурлын даргын түвшинд 22 жилийн дараа айлчилж буй нь энэ юм.



Монгол, Казахстан улсууд 1992 онд дипломат харилцаа тогтоож, тухайн үеийн нийслэл Алматы хотод манай улс Элчин сайдын яамаа нээснээс хойш 2024 оныг хүртэл уламжлалт найрсаг харилцаатай байв. Харин 2024 оны 10-р сард Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн урилгаар Казахстан улсын Ерөнхийлөгч К.Токаев Монгол Улсад Төрийн айлчлал хийсэн ба энэ үеэр стратегийн түншлэлийн харилцаа тогтоосноор Казахстан Төв Азийн бүс нутаг дахь манай стратегийн түнш анхны улс болжээ. 

1998 онд шинэ сууриндаа төвхнөсөн Астана хотыг 3 сая хүн амьдрахаар төлөвлөсөн ба 27 жилийн дараа өдгөө тус хотод 1.4 сая орчим хүн суурьшин амьдарч байна.

Анхны Ерөнхийлөгч Нурсултан Назарбаевын зарлигаар улсынхаа нийслэлийг Алматы хотоос шилжүүлэн хуучны Целиноград хотдоо шинэ нийслэл Астана хотыг байгуулжээ. Орос маягийн манайхаар Баянзүрх дүүргийн Сансарын хорооллуудтай төстэй хуучин хот нь Астанагийн төвөөс захдуу тэр хэв маягаараа үлджээ. 1998 онд шинэ сууриндаа төвхнөсөн Астана хотыг 3 сая хүн амьдрахаар төлөвлөсөн ба 27 жилийн дараа өдгөө тус хотод 1.4 сая орчим хүн суурьшин аж төрж байна.
  
Астана хотын олон улсын нисэх буудлаас УИХ-ын даргыг тус улсын Мажилисийн дэд дарга Р.Рау тэргүүтэй төлөөлөгчид угтан авч, айлчлалын цуваа хотоос алслагдсан нисэх буудлаас өргөн цэлгэр авто замаар хотын төвийг чиглэн хурдлах зуур зам дагуу  битүү мод тарьж, хотын зах залгамагц өөр өөрийн өвөрмөц загвартай орчин үеийн хотхон, хорооллууд үргэлжилнэ.

Астана хотыг байгуулах ерөнхий төлөвлөлтийг хийхдээ тухайн үед дэлхийн шилдэг архитекторуудын дунд зураг төсөл, инженерийн шийдлийн том хэмжээний нээлттэй тендер  зарлаж, Японы алдарт архитектор Кисё Курокавагийн удирдсан баг, хот төлөвлөгчдийн мастер төлөвлөгөөгөөр өнөөдрийн нэг урсгалдаа 3-4 эгнээ бүхий өргөн цэлгэр замуудтай, эмх цэгцтэй, амар амгалан, үзэсгэлэнт хотыг бүтээн байгуулжээ. “Зам нь өргөн олон эгнээтэй тул Астанад түгжрэл гэж бараг үгүй. Ажил эхлэх, тарах цагуудад 10-15 минут гацах ч тэрхүү түгжрэлдээ хүмүүс нь бухимдаж сүйд болно” хэмээн манай улсын Элчин сайдын яамны ажилтан зам зуур танилцуулав.  

Сэтгүүлчид бид “Тэднийг Улаанбаатарт долоо хоног “сургалтад суулгачих юм сан” гэж хөнгөн инээд болгохын сацуу шинэ хотоо бүтээн байгуулахдаа эхлээд эрчим хүч, авто зам, хотхон хороолол барих инженерийн шугам сүлжээ буюу цэвэр, бохир усны системийг шийдсэний дараа хаана нь ямар хороолол, барилга байгууламж барих газрыг улсаас зааж өгчээ. Хотоо байгуулахдаа гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг амжилттай татжээ.

Дэд бүтэц нь бүрэн шийдэгдсэн бэлэн газрууд дээр Япон, БНСУ, Франц зэрэг олон улсаас хөрөнгө оруулагчид ирж, Токио, Парис, Сөүл гэх мэт өөр өөрийн улсын онцлогийг шингээсэн өнгө төрхтэй хорооллууд сүндэрлэжээ.

Газраа 50 жил үнэ төлбөргүй ашиглуулъя, та нар өөрийн улс үндэсний орны онцлогийг шингээсэн орон сууцны хорооллоо барь. Хороолол бүхэн сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг гэсэн нийгмйин дэд бүтцийг төлөвлөлтдөө оруулна. Сургуулийг нэг загвараар барина гээд бэлэн зураг төсөл өгнө.

Дэд бүтэц нь бүрэн шийдэгдсэн бэлэн газрууд дээр Япон, БНСУ, Франц зэрэг олон улсаас хөрөнгө оруулагчид ирж, Токио, Парис, Сөүл гэх мэт өөр өөрийн улсын онцлогийг шингээсэн өнгө төрхтэй хорооллууд сүндэрлэсэн байна. Казахстан улс хөрөнгө оруулагчдыг урьж, тэдэнд хөрөнгөө оруулж бизнес эрхлэх, барилга барих эрх зүйн таатай орчин бүрдүүлж, үр дүнд нь шинэ нийслэл хотоо бүтээн байгуулжээ. Монголчууд "За гэвэл ёогүй" гэдэг. Улс орны түвшинд бол хөрөнгө оруулагчдад өгсөн амлалт, эрх зүйн тогтвортой орчин зэрэг нь дээрх үгтэй утга дүйх ба энэ үгийн утга Астанагийн хөрсөн дээр биеллээ олсон нь харагдав. 

Цаашид хотоо тэлж, дахин ийм тооны хүн шилжин ирлээ гэхэд ямар ч зовлонгүй талархан угтах дэд бүтэц, хотоо бүх тал руугаа тэлж болохуйц өргөн уудам талыг сонгон Астана хотыг байгуулсан тухай чихэнд чимэгтэй яриа сонсохуйд манай шийдвэр гаргагчид суралцаасай билээ дээ гэж эрхгүй бодогдоно. Хүний нутгийн хөгжлийг харж, ухаалаг бодлогыг шагшихын зуур “Үгүй, 1.4 сая хүн амтай хот гэсэн байх аа, тэр олон хүн нь хаа байна вэ? Гудамжаар яваа хүн маш цөөн харагдах юм?” гэлцсээр сэтгүүлчдийн унаа шинэ хотын төв рүү шингэн оров.

Д.АМАРБАЯСГАЛАН: КАЗАХСТАН УЛС БОЛ МОНГОЛЧУУДЫН ХУВЬД БҮС НУТГИЙН ЧУХАЛ ТҮНШ, ТӨВ АЗИТАЙ ХОЛБОСОН БАТ БӨХ ГҮҮР ЮМ



Монгол, Казахстан улсын худалдааны эргэлт 2024 оны дүнгээр 54.1 сая ам.доллар байна. Үүнээс экспорт 6.8 сая, импорт 47.3 сая ам.доллар болж, өмнөх онтой харьцуулахад 28.5 хувиар буурчээ. Ерөнхийлөгч К.Токаевын айлчлах үеэр хоёр улсын харилцааны стратегийн түншлэлийн хүрээнд худалдааны эргэлтийг 500 сая ам.долларт хүргэх зорилт дэвшүүлж, олон талт хамтын ажиллагааны 11 баримт, бичиг үзэглэсэн.

Энэхүү айлчлалаас хойш жилийн дараа Монгол Улсын Их хурлын дарга Казахстанд айлчилж буй нь хамтын ажиллагааны дээрх баримт бичгүүдийг хөрсөн дээр нь буулгаж ажил хэрэг болгоход түлхэц өгөхийн тулд төрийн өндөр, дээд түвшний айлчлалын давтамжийг хадгалах нь хоёр улсын харилцааны шинэ үе эхэлсний илрэл хэмээн талууд онцолж байна. 

УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгаланг Казахстан улсын парламентын доод танхим Мажилисийн дарга Ерлан Жаканович Кошанов угтан авч, уулзлаа.

Уулзалтын үеэр УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан, Түүх соёлын эртний уламжлалт гүн гүнзгий холбоотой хоёр улсын харилцааны тулгуур нь орчин цагт парламент хоорондын хамтын ажиллагаагаар батжиж байна. Казахстан Улс бол монголчуудын хувьд бүс нутгийн чухал түнш төдийгүй Төв Азитай холбосон бат бөх гүүр юм. Цаашид худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэх эрх зүйн үндсийг бүрдүүлэхэд анхаарч, улс хоорондын хэлэлцээг бодитоор хэрэгжүүлэхэд бодлогын хувьд УИХ-аас дэмжлэг үзүүлнэ гээд цаашид худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг хөгжүүлэхэд бизнес эрхлэгчдийн харилцан ашигтай түншлэл чухал болохыг онцлон тэмдэглэв.



Монгол Улс тээвэр логистик, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрлэл, аялал жуулчлал, боловсрол, соёлын салбарт олон талт хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх хүсэлтэй буйгаа УИХ-ын дарга илэрхийлсэн юм.

Харин Казахстан улсын Парламентын Мажилисийн дарга Е.Кошанов, парламентын бүлэг хоорондын олон талт харилцааг эрчимжүүлж, хууль тогтоох ажиллагаанд мэдээллийн технологийн дэвшлийг нэвтрүүлэх зэрэгт хамтрах хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлэв.

Монгол Улсын Их Хурал, Бүгд Найрамдах Казахстан Улсын Парламентын доод танхим Мажилис хооронд хамтын ажиллагааны Санамж бичиг байгуулав. Санамж бичигт Монгол Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан, Казахстан Улсын Парламентын Мажилисийн дарга Е.Кошанов нар гарын үсэг зурлаа. Талууд Байнгын хороо, парламентын бүлгүүдийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, хоёр улсын парламентын Тамгын газар хооронд тогтмол харилцаа тогтоох, хууль тогтоох үйл ажиллагааг харилцан дэмжих, туршлага судлах нөхцөлийг бүрдүүлэхээр санал нэгдлээ.

Айлчлалын бүрэлдэхүүнд УИХ-ын гишүүн, УИХ дахь Монгол-Казахстаны парламентын бүлгийн дарга У.Отгонбаяр, УИХ-ын гишүүн, УИХ-ын Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны дарга Б.Бейсен, Гэр бүл, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд Т.Аубакир, УИХ-ын гишүүн Х.Жангабыл, С.Замира, С.Зулпхар, Б.Пунсалмаа, П.Ганзориг, Б.Жаргалан, Ц.Мөнхбат, М.Сарнай, Г.Хосбаяр, Б.Хэрлэн, УИХ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Б.Баасандорж болон бизнес эрхлэгчид, албаны бусад хүмүүс багтаж, холбогдох уулзалтуудад оролцож, хамтран ажиллах санамж бичгүүдийг байгуулсан юм.

К.ТОКАЕВ: ХОЁР ОРНЫ ХАРИЛЦААГ БҮХ ТАЛААР ГҮНЗГИЙРҮҮЛЭХЭД БЭЛЭН БАЙНА



Айлчлалын хоёр дахь өдөр УИХ-ын дарга Казахстан улсын Ерөнхийлөгч К.Токаевт бараалхсан бөгөөд энэ үеэр Ерөнхийлөгч К.Токаев, Монгол Улс бол Ази тив дэх найдвартай, чухал түнш бөгөөд бидний уламжлал, соёл, оюун санааны нийтлэг үнэт зүйлс нь стратегийн түншлэлийн бат бөх суурь болохыг онцлоод, хоёр орны харилцааг бүх талаар гүнзгийрүүлэхэд бэлэн гэдгээ илэрхийллээ.

“Харилцаагаа бүх талаар гүнзгийрүүлэхэд бэлэн” гэх Ерөнхийлөгчийн үгийг  бид хөрөнгө оруулалт хийе, монголчууд та бүхэн хамтран ажиллах төсөл, эрх зүйн орчин болон өөрөөс шалтгаалах зүйлсээ эргэлт буцалтгүй шийдээд аль гэж “орчуулж” болохоор санагдав. Казахстан улс шинэ хууль батлахдаа эхлээд зургаан сарын турш нийт ард түмнээрээ хэлэлцүүлдэг. Ард түмний саналыг авсны дараа Парламентын доод танхим буюу Мажилисаар хэлэлцүүлсний дараа төслөө Парламентын дээд танхим болох Сенатын танхимаар хэлэлцүүлж, эцэст нь Ерөнхийлөгчид өргөн барина. Төсөл дээр Ерөнхийлөгч гарын үсэг зурснаар хууль нь батлагдаж, мөрдөгддөг Ерөнхийлөгчийн засаглалтай улс.

УИХ-ын даргын албан ёсны айлчлалын хөтөлбөр шахуу, ар араасаа үргэлжлэх уулзалтуудаас хоёр орны бизнес эрхлэгчдийн форум, тус улсын “Самрук Казына” баялгийн сан болон “Казатомпром” компанийн төлөөлөлтэй хийсэн уулзалт, Казахстан дахь монгол иргэдтэй хийсэн уулзалтуудаас уншигч Танд цувралаар хүргэх болно.

Казахстан улс 1991 оны 12-р сарын 16-нд хуучин Зөвлөлтийн бүгд найрамдах улсуудаас хамгийн сүүлд тусгаар тогтнолоо зарлаж, анхны Ерөнхийлөгч Нурсултан Назарбаев дэлхийн казах үндэстнүүдийг язгуурын нутагтаа ирэхийг уриалсан. 1992 оноос хойш Монголоос 100 мянга гаруй казах ястан Казахстаныг зорьсон бөгөөд Монголын казахууд очсон нутагтаа сайхан амьдарч, сайн яваагаа уулзалтын үеэр УИХ-ын даргад дуулгаж, уулзалт халуун дулаан уур амьсгал дунд болов. Тус улсад 2025 оны байдлаар 4284 иргэн албан ёсоор түр амьдарч, сурч ажиллаж байна гэсэн мэдээллийг Монгол Улсаас Казахстан улсад суугаа Элчин сайдын яамнаас өгсөн юм.

Үргэлжлэл бий.