Дархан цаазтай Богд уулыг хэдхэн сарын дотор гишгэх газаргүй болтол нь хувааж орхисон талаарх баримтыг бид өмнөх дугаар­таа нийтэлсэн билээ. Одоо бид Богд ууланд хөл гишгэх хэрэг гарвал газар эзэмшигч баячуудаас зөвшөөрөл гуйх шаардлага гарах нь тодорхой болжээ. Хэмжээтэй газрыг хэмжээгүй ихээр бөөндөж олгосон зөвшөөрлийн ард ихээхэн хэмжээний мөнгө хөрөнгө, бизнес, улс төрийн ямар гээчийн хэлхээ явж буй нь анхаарал татаж байгаа юм. Бүхэл бүтэн дархан цаазтай уулаа нэг сайд тушаал гар­гаад хуваагаад өгчихөж бай­гаагаас эрх мэдэл ямар хүч­тэй болох нь бэлхнээ хараг­даж байна. Уг нь холбогдох хуулиа мэддэг, байгалиа боддог байсан бол сайд нь юу гэж хэдэн зуугаар нь зөвшөө­рөл өгч тушаал буулгаж суу­хав. Г.Шийлэгдамба хэмээх учраа мэдэхгүй, байгаль орч­ны талаар "А" ч үгүй залууг С.Баяр сайдын сэнтийд тавьс­ны гор нь гарч байгаагийн илрэл энэ. Бай­галь орчны сайдаар томилогд­сон тэрээр намынхаа болон найз нөхөд, танил талууддаа Богд уулаа хувааж эзэмшүүл­чихсэн. Дараа нь өөрийнх нь тол­гой дээр үйл лайг нь үүрүүлнэ гэж төсөөлөөгүй биз.

Хуулиараа бол дархан цаазтай газар тав хүртэлх жилээр эзэмших эрхийг олгож болдог юм билээ. Гэхдээ байшин барилга бариад, ху­вийн орон сууцаа сүндэрлүү­лээд төвхнөөд авахын нэр биш гэнэ. Эзэмших зөвшөө­рөл авахын тулд байгаль орчны үнэлгээ хийлгэдэг. Тэр байтугай дархан цаазтай ууланд бие засах газар барь­сан ч үнэлгээ хийлгэх ёстой. Хугацаатай эзэмшихдээ нөхөн сэргээж, хайрлан хам­гаалах үүрэг хүлээдэг. Бай­галь орчны тухай хууль зөр­чигдөөд барахгүй тэнд байгаа ой модыг ан амьтантай нь хамт үгүй хийж байгаа талаа­раа эрхэм сайд, сайдын зөв­шөөрлөөр газар эзэмшигчид мэддэг байгаа даа. Эргэн тойронд нэг ч амь­тан орох газаргүй болтол нь хашаа, хэрэм, барилга бай­шин барь­чихаар Хэнтийн нуруунаас Хустайн нуруу хүртэл нүү­дэл­лэж амьдарч ирсэн ан амьтад хоорондоо цус ойртон сүйдэхэд хүрэх юм.

Байгалийн жамаар бус сайдын тушаалыг дагаж амьд­­раад Дархан цаазтай газрын ан амьтад хэр удаан нас­лах билээ. Мэдээж "Д.Идэвх­тэн даргаа хаалгаа тайл бид энүүгээр байж бай­гаад явъя" гэж гуйхгүй л байх. Иймээс Богд уулын эко сис­тем алдагдах нь тодорхой болжээ.

Олонд танигдсан, насаа­раа байгаль хамгаалах ажил хийчихсэн, ан амьтанд нугас­гүй хайртай, мод тарих туй­лаас дуртай улсууд эзэмших эрхийг нь авах ёстой мэт хуульчилчихсан байна лээ. Бодвол Богд ууланд газар эзэмших эрх авсан Д.Идэвх­тэн, Б.Бат-Эрдэнэ, Л.Пүрэв­дорж нар ч ой хамгаалагчийн гэмээр энэ ажлыг хийнэ гэж хэлж, бичиг цаасаа бүрдүүлж зөвшөөрлөө аваа байлгүй. Өнөөдрийн байдлаар тэд мод тариад, ан амьтан хайрлаад ой хамаалагчийн ажил хий­гээгүй нь тодорхой болохоор зөвшөөрөл авахдаа худал хэлж, залуу сайд Г.Шийлэг­дамбаар гарын үсэг зуруул­сан байж таарах гээд байна. Сайд "Баянговь жуулчин" хэмээх аавынхаа компанид газар өгөхдөө харин жигтэй­хэн их юм шаардаагүй ту­шаал гаргаж өгсөн байлгүй. Мөн тэр олон аж ахуй нэгж, хувийн компаниудын ард манай албан тушаалтай, ал­дар нэртэй, сэтэр мундартай хүмүүс ихэнх хувийг эзэлж байгаа юм. "Асса" группын нэрээр их хэмжээний газар авсан гэхэд л ард нь сумогийн их аварга Д.Дагвадоржийнх байх жишээний.

Ерөнхийлөгч ч , Ерөнхий сайд ч Богд уулаар "айлчлах­даа" "Энэ уулыг бүхлээр нь авчихаа юу" гэж дуу алдсан гэх юм билээ. Гэвч өөрсдийнх нь нэр ч энэ газартай хол­богддог. Өнгөрсөн сонгуулийн үеэр МАХН Яармагийн дэнж хавийн ихээхэн хэмжээний газрыг бизнесменүүдэд арил­жиж тэр мөнгөө намынхаа сонгуульд зарсан гэх ам дамжсан мэдээллүүд явж л байсан. Тэгэхээр газар, газ­рын зөвшөөрөл гэдэг өөрөө улс төртэй салшгүй холбоо­той болчихож.

Богд ууландаа гишгэх газар үлдээгээгүй сайд Г.Ший­лэгдамба ч яахав албан тушаалаараа амьдрах газраа аль хэдийнэ олоод авсан биз. Харин бидний үр хүүхэд "Богд хэмээх дархан цаазтай уул байсан юм билээ" гэж түүх ярьж суух байх даа. Гишгэх газаргүй үлдсэн Богд уулын хувь заяа дээсэн дөрөөн дээр байхад сайд асан Г.Ший­лэгдамба МАХН-ын ерөнхий нарийн бчгийн дарга болох гэж зүтгэж яваа гэсэн.

Д.Мөнгөндалай