Монгол Улсын Засгийн газар болон АНУ-ын Мянганы сорилтын корпорацын ІІ Компакт гэрээний буюу Усны Компактын гурван гол төслийн нэг Усны салбарын тогтвортой байдлыг хангах төслийн хүрээнд гэр хорооллын шугамд холбогдсон 180 ус түгээх байрыг бүрэн автоматжуулж, өнөөдөр Улаанбаатар хотын Ус сувгийн удирдах газарт албан ёсоор хүлээлгэн өглөө.

Гэр хорооллын ус хангамжийн хүртээмжийг нэмэгдүүлж, УСУГ-ын үйл ажиллагааны зардлыг бууруулах зорилготойгоор 2023 оны нэгдүгээр сараас эхлэн хэрэгжсэн уг төслийн хүрээнд нийслэлийн зургаан дүүргийн 61 хороонд байрлах 180 ус түгээх байрны цахилгаан, узель, тоног төхөөрөмж, өнгөлгөө засал, аюулгүй ажиллагааны системийг иж бүрнээр шинэчилж, ухаалаг төхөөрөмжөөр тоноглон автоматжуулаад буй.

Өмнө нь автоматжуулсан 151 ус түгээх байрыг нэгтгэн, нийт 331 ус түгээх байрны үйл ажиллагааг хянах нэгдсэн хяналт, удирдлагын системийг амжилттай нэвтрүүлсэн юм.

Төслийн үр дүнд нийслэлийн гэр хорооллын олон мянган иргэн ус түгээх байраар цагийн хязгаарлалтгүйгээр үйлчлүүлэх боломжтой болохын зэрэгцээ ухаалаг төхөөрөмжөөр дамжуулан усны картаар, болон төлбөрийн олон төрлийн цахим хэрэгсэл ашиглан усаа авах, цаашлаад усны хэрэглээгээ хянах нөхцөл бүрдлээ.

Шинэчлэгдсэн 180 ус түгээх байрны 21 ачилтын ус түгээх байр бөгөөд ачилтын ус түгээх байруудыг автоматжуулснаар УСУГ-ын зөөврийн 370 гаруй ус түгээх байрыг усаар хангадаг 60 орчим усны машин болон Онцгой байдлын ерөнхий газрын Гал унтраах, аврах ангийн машинууд усаа ямар ч цагт саадгүй авах боломжтой болсон нь чухал ач холбогдолтой юм.

Энэ үеэр АНУ-ын Элчин сайд Ричард Буанган тус төслийн талаар, "Улаанбаатар хотын гэр хорооллын иргэдийг 24 цагийн турш цэвэр усаар хангах зорилгоор бид нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар болон Монгол Улсын Засгийн газартай хамтран ус түгээх автоматжуулсан системийг нэвтрүүлээд байна. Ингэснээр зарим дүүргийн иргэд тасралтгүй цэвэр ус авах боломжтой болсон. 

Одоогоор бид Мянганы сорилтын корпорацийн Усны Компактын хүрээнд хоёр том төслийг хэрэгжүүлж дуусгах шатандаа орсон. Үүнд энэ онд ашиглалтад орох Дэвшилтэт ус цэвэршүүлэх үйлдвэр болон Төв цэвэрлэх байгууламжийн төсөл багтаж байна.

Эдгээр гурван төсөл нь дэвшилтэт ус цэвэршүүлэх үйлдвэр, төв цэвэрлэх байгууламж, ус түгээх киоск нь Улаанбаатар хотын усны нөхцөл байдлыг эрс сайжруулж, хот болон Монголын иргэдийг 24 цагийн турш цэвэр усаар хангах чадавхийг бий болгоно" хэмээн ярив. 

Төслийн санхүүжилт, хамтын ажиллагааны талаар Монголын Мянганы сорилтын сангийн гүйцэтгэх захирал Э.Энхгэрэл хэлэхдээ "Мянганы сорилтын хоёрдугаар Компакт гэрээ буюу бидний нэрлэж байгаагаар Усны Компакт гэрээ бол Монгол, Америкийн стратегийн түншлэлийн хамгийн том бодит, биет бэлгэ тэмдэг гэж хэлж болно. АНУ-аас 350 сая ам.долларын буцалтгүй тусламж, Монгол Улсын Засгийн газраас 112 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийгээд нийтдээ 462 сая ам.долларын ийм том төсөл, хөтөлбөр хэрэгжлээ.

Энэ нь усны салбарт оруулж буй цагаа олсон шийдвэр гэж хэлж болно. Учир нь, компакт гэрээ боловсруулах шатанд нэлэн их судалгаа хийсэн. Монголын эрдэмтэн судлаачид, холбогдох мэргэжлийн байгууллагууд, Америкийн Мянганы сорилтын корпорацын мэргэжилтнүүд хамтраад хийсэн судалгаагаар 2020-иод оны дунд үеэс эхлээд Улаанбаатар хотын усны эрэлт, нийлүүлэлт тэнцэнэ гэж гарсан. Өөрөөр хэлбэл, усныхаа нөөцийг нэмэгдүүлэх дорвитой арга хэмжээ аваагүй тохиолдолд Улаанбаатар хот усны хомстолд орох эрсдэл бодитоор нүүрлэх байжээ.

Энэ нь зөвхөн иргэдийн унд ахуйн зориулалтын усны асуудал биш, аж ахуйн нэгж, үйлдвэрүүдийн үйл ажиллагаанд хэрэгтэй ус ч гэсэн хомстох нөхцөл бүрдэх байсан гэсэн үг. Тэгэхээр Монголын Усны Компакт маань яг энэ эрсдэлийг бууруулах, шийдвэрлэх зорилготой төсөл, хөтөлбөр юм.

Манай компакт 2021 онд хүчин төгөлдөр болж, таван жилийн хугацаанд хэрэгжээд, одоо 2026 оны гуравдугаар сарын 31-нд дуусахаар товлогдсон. Тэгэхээр тавхан сарын дараа амжилттай хэрэгжээд дуусна гэсэн үг. Энэ хугацаанд төслүүдээ хэрэгжүүлснээр Улаанбаатар хотын нийт ус хангамж тодорхой хэмжээнд нэмэгдэж, цаашдын өргөжин тэлэлтийн суурь болсон үндсэн дэд бүтцийн нэг болох ус хангамжийн асуудал үндсэндээ шийдэгдэж байна гэж хэлж болно.

Нэгдүгээрт, Улаанбаатарын иргэд ундны усны хувьд илүү найдвартай, хүртээмжтэй болох нөхцөл бүрдэж байна. Хоёрдугаарт, аж ахуйн нэгжүүд үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэхдээ усны ямар нэгэн хязгаарлалтгүйгээр, эдийн засгийн үйл ажиллагаагаа тэлэх боломжтой болж байна.

Тэгэхээр энэ компакт гэрээ маань зөвхөн иргэдийн сайн сайхан, амьдралын чанар, нийгмийн хөгжилд нөлөөлөөд зогсохгүй, эдийн засгийн үйл ажиллагаанд ч усны хязгаарлалтгүйгээр өсөлт, хөгжлийг бий болгоход маш том хувь нэмэр оруулж байна гэж үзэж болно" хэмээн ярилаа. 

Тэгвэл УСУГ-ын дарга Ц.Төрхүү хэлэхдээ, "Энэ төслийн хүрээнд нийтдээ 331 худагийг ухаалаг болгож, 24 цагийн ажиллагаатай болгосон. Өмнө нь манай ажилчид өглөө 8 цагаас орой хүртэл худагтаа сууж, усаа түгээдэг байв. Энэ төсөл хэрэгжсэнээр нэгдүгээрт, хүртээмжтэй байдлыг нэмэгдүүлсэн. Хоёрдугаарт борлуулалт нэмэгдэх тусам манай байгууллагын алдагдал тодорхой хэмжээгээр буурч буй юм. 

Яагаад гэвэл, бид энэ худгуудыг бүгдийг нь шугамд холбож байгаа. Шугамд холбогдсон худгаас нэг литр ус 25 төгрөгөөр ирж байна. Тэгвэл 24 цагийн ажиллагаатай болсноор 10-15 төгрөгийн алдагдалтай болж хувирч байгаа юм. Өмнө нь бол нэг литр тутамд 30-40 төгрөгийн алдагдалтай байсан.

Улаанбаатар хотод өнөөдөр 6 дүүргийн хэмжээнд 700 гаруй худаг бий. Үүнээс 331 нь ухаалаг болон шугамд холбогдсон, үлдсэн нь машинаар зөөдөг зөөврийн худгууд байна. Би түрүүн хэлсэн дээ, зөөврийн худгуудаар ус түгээхэд 40 төгрөгөөр хүргэж өгөөд 2 төгрөгөөр зардаг. Тэгэхээр алдагдал маш өндөр. Харин шугамын худгуудад бол нэг литрт 10–15 төгрөгийн алдагдалтай гарч байгаа юм" гэлээ. 

Төслийн гүйцэтгэлийн онцлох баримтууд,

• УСУГ-ын энгийн, ачилтын гэсэн хоёр төрлийн ус түгээх байрыг автоматжуулснаас энгийн 159 ус түгээх байр нь зөвхөн айл, өрхийн хэрэглэгчдэд үйлчилдэг бол ачилтын 21 ус түгээх байр нь айл өрхийн хэрэглэгчдээс гадна УСУГ-ын зөөврийн ус түгээх байрнууд руу ус тээвэрлэдэг УСУГ-ын автобаазын машинууд, бусад албан байгууллага болон Нийслэлийн Онцгой байдлын газрын гал унтраах машинуудыг усаар хангадаг.
• Төслөөр Сонгинохайрхан дүүрэгт нийт 61 (энгийн 54, ачилтын 7), Чингэлтэй дүүрэгт 51 (энгийн 49, ачилтын 2), Хан-Уул дүүрэгт 26 (энгийн 23, ачилтын 3), Баянзүрх дүүрэгт 25 (энгийн 20, ачилтын 5), Баянгол дүүрэгт 11 (энгийн 8, ачилтын 3). Сүхбаатар дүүрэгт 6 (энгийн 5, ачилтын) ус түгээх байр автоматжуулав. 
• УСУГ-ын ухаалаг ус түгээх байрны хяналт, удирдлагын шинэ системийн програм хангамжийг хөгжүүлж, интеграцыг хийв.
• Ус түгээх байрны автоматжуулалтын системд хамгаалалтын IP67 стандартыг хангасан хэрэглэгчийн самбар болон бусад олон улсын стандартад нийцсэн үйлдвэрлэлийн зориулалттай тоног төхөөрөмжүүдийг суурилуулснаас гадна камер, дохиоллын бүрэн хяналт нэвтрүүлэв.
• Ус түгээх байрны гадна болон дотор цахилгаан хангамжийг бүрэн шинэчлэхдээ далд монтаж, газардуулга, гэрэлтүүлгийн ажлыг гүйцэтгэж, IP67 стандартад нийцсэн цахилгааны самбар, цахилгааны эрсдэлээс хамгаалж хүчдэл тогтворжуулагч, тог баригчийг суурилуулав.
• Ус түгээх байрны узел шугамын шинэчлэлд олон улсын стандартад нийцсэн ундны усны зориулалттай шугам хоолой, тоноглол, хүнсний зориулалттай хоолой, ачилтын ус түгээх байрны узельд SS316 маркийн зэвэрдэггүй ган хоолой, холбох хэрэгсэл ашиглав.
• Ус түгээх байрны өнгөлгөөний заслын хүрээнд дээвэр, гадна болон дотор ханыг засаж, будав.

Харин төслийн хэрэгжилтийн явцын талаар Монголын мянганы сорилтын сангийн усны салбарын тогтвортой байдлыг хангах төслийн захирал Л.Өнөржаргал дурдахдаа, "Төслийн үр дүнд 30 гаруй мянган айл өрх буюу нэг өрхийг дунджаар дөрвөн хүнтэй гэж үзвэл 120 мянган хүн энэ төслийн үр шимийг хүртэж буй.

Зарим ус түгээх байруудын насжилт нэлээн өндөр буюу 1960, 1970 онуудад ашиглалтад оруулж байсан байруудыг ч өнөөг хүртэл ашигласаар ирсэн байсан. Ялангуяа өндөр насжилттай байруудад цоо шинэ үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмжүүдийг суурилуулахад бидэнд нэлээн хүндрэл гарсан.

Зарим ус түгээх байрын гадна орчинд газардуулга суурилуулах зай талбай бага зэрэг бэрхшээлтэй нөхцөл байдалд монгол инженерүүд маань ур ухаанаа гарган шийдэл гаргаж, иргэдэд бодитой дэмжлэг болох төслийг амжилттай хэрэгжүүлээд дууслаа"   

Ёслолын үйл ажиллагаа Сонгинохайрхан дүүргийн 2-р хорооны 207 дугаар ухаалаг ус түгээх байрын гадна талбайд болж, УИХ-ын гишүүн Х.Ганхуяг, УИХ-ын гишүүн Д.Цогтбаатар, АНУ-ын Мянганы сорилтын корпорац, УСУГ, Монголын Мянганы сорилтын сан, гүйцэтгэгч "Эйч Ти Эл" болон холбогдох бусад байгууллагын төлөөлөл оролцлоо.