УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Тэтгэврийн зээлийг төрөөс нэг удаа төлөх тухай Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийж байна. 

 

УИХ-ын дарга Г.Занданштар чуулганы эхэнд  үг хэлэв. Тэрээр “Энэ хууль эдийн засгийг тэтгэнэ. Талхаа таллаж авч буй хүмүүсээ тэтгэе. Улс төрийн оноо авах гэсэн арга биш юм шүү. Та бүхэн энэ хуулийг зөвөөр ойлгон, дэмжээрэй. 100 тэрбум төгрөгийн зээлийг хэдхэн цагийн дотор гаргалаа гаж манай зарим гишүүн ор үндэсгүй зүйл ярьсан” гэв.

УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан: Бондын санхүүжилтээр босгох гэж буй мөнгөө бүх ахмадад тэгш хуваарилбал нэг ахмадад 2.5-3 сая төгрөг ногдох юм байна. Ахмадуудыг дэмжих нь зөв.  Та нар ваучер ч гэнэ үү тараах юм байна. 2021 онд та нар эрх барих юм уу? Хорвоо эргэдэг шүү. Өмнө нь бид улаан, цэнхэр тасалбарт хуурсан шүү. Үндсэн хуульд заасан тэгш байдлыг барамтлах ёстой. Нэгэнд нь 6 сая, нөгөө ахмадад нь 1 сая төгрөг өгөх нь зөв үү? Биднийг дэмжиж буй ахмадуудыг маргааш Сүхбаатарын талбайд цуглана уу гэж уриалж байна. Гурван дарга ухаантай байж болно. Гэвч үндэсгэлгүй, судалгаагүй хууль гаргах гэж бана. Ахмадуудыг бүү ялгаварлаач. Шударга ёсны зарчимд нийцүүлэн шийдвэрээ гаргаач гэж хүсэж  байна. Маргааш ШИНЭ нам ахмадуудтай хамт жагсана.

Нэгэнд нь 6 сая, нөгөө ахмадад нь 1 сая төгрөг өгөх нь зөв үү? Биднийг дэмжиж буй ахмадуудыг маргааш Сүхбаатарын талбайд цуглана уу гэж уриалж байна. 

УИХ-ын гишүүн Н.Учрал: Ахмадууд сард дунджаар 187 мянган төгрөгийг тэтгэврийн зээлд төлдөг. Манай тэтгэврийн тогтолцоо буруу. Үүнийг ҮАБЗ шинэчлэх алхам гэж харан, энэ төслийг оруулж иржээ. Гэвч анхны төсөлд 192 мянган ахмад буюу зээлгүй иргэдээ орхигдуулан хохироож болохгүй. Ахмадууд өр биш өв үлдээдэг болох ёстой. Өмнө нь шинэчилье гэхээр иргэд зээлтэй байна гэж ам хаадаг бйв. Тэгвэл зээлийг нь тэглэснээр энэ ажлыг эхлүүлэх боломж үүснэ. Энэ ажлыг ХНХЯ нэн даруй эхлүүдэн, хувийн тэтгэврийн сангуудыг байгуулах хэрэгтэй.             

ХНХ-ын сайд С.Чинзориг: Тэтгэврийн зээл тэглэх нь тэтгэврийн тогтолцоотой шууд хамааралгүй юм шүү. Гэхдээ бид хуулийн төсөл боловсруулж байна. Тэтгэврийн тогтолцоог дан биш гурван давхаргатай болгоно.     

УИХ-ын гишүүн С.Дамба-Очир: Энэ бол төрөөс ахмадуудадаа үзүүлж буй халамжийн бодлогын эхлэл. Энэ хууль батлагдан, иргэдэд өгөөжөө өгнө гэдэгт итгэж байна.  

УИХ-ын гишүүн М.Оюунчимэг: Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хуулийг баталж байв. Тэгсэн атлаа ахмадуудаа харж үзэх гэхээр шүүмжлээд байгааг ойлгохгүй байна. С.Мөнх-Оргил гишүүн 100 тэрбум төгрөгийн зээлийг богино хугацаанд гаргасан гэх мэдээллийн эх сурвалжаа хэлээч гэж хүсэж байна. Эсвэл уучлал гуйх ёстой. УИХ-ын гишүүн ийм хариуцлагагүй мэдэгдэл хийж болохүй. Ийм том шийдвэр гаргах гэж байхад буруу мэдээлэл тараан, ахмадуудын сэтгэл санааг уймруулж болохгүй. Энэ төслийг дэмжиж байна.      

УИХ-ын дарга Г.Занданшатар: Их сайн үг хэллээ. Баярлалаа.

УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ: ХНХЯ их сайн ажиллалаа. Би ийм хууль батлуулахаар хуулийн төсөл боловсруулах гэж байв. Капитал банканд Нийгмийн даатгалын 240 тэрбум төгрөгийг тавиад туучихсан. Жастын Ш.Батхүүгийн өмнөөс 108 тэрбум төгрөгийг төр төлсөн. Эрүүгийн хуулийг хурдан баталж, хөөн хэлэлцэх хугацааг шийдэх хэрэгтэй байна.

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: Банкууд энэ зээлээс их орлого олдоггүй. Тэд өөрсдийн эх үүсвэрээс энэ зээлийг олгодог. Зээл тэглэх асуудлыг Цагаан сарын өмнө олгосноор ахмадуудад том бэлэг болно. 192 мянган иргэнд 192 тэрбум төгрөг тараах юм байна. 17 сарын хугацаа үлджээ. Ингэхээр нийт 1 их наяд төгрөгийн асуудал яригдаж байна. Иймд бондоо нэг мөсөн 1 их наядад хүргэн, нэгэн зэрэг өгөх ёстой. Бүх ахмадын асуудлыг нэг дор шийдэх нь зөв.               

УИХ-ын гишүүн Д.Оюунхорол: Тэтгэврийн зээл аваагүй ахмадын тоо 194 мянга юм шүү. Байгалийн баялгийг иргэдэд хүртээх ажлын эхлэл нь энэ хууль юм. Манай ахмадууд зах зээлийн хүнд жилүүдэд борви бохисхийлгүй ажилласан. Хүнд амьдрал туулсан. 194 тэрбум төгрөг бол бага мөнгө биш. Зургаан сая төгрөгийн босгыг яаж тогтоосон бэ гэхээр энэ хэмжээний зээл авсан ахмадууд өндөр тэтгэвэр авдаг юм байна. Үүнээс бага зээл авсан бол бага тэтгэвэртэй гэсэн үг.           

1 сая хүрэхгүй хэмжээний зээл авсан иргэд нийт зээлдэгчийн 22 хувийг эзэлдэг. Бид иймд шийдвэрийг анх удаа гаргах гэж байна. Эдийн засагтаа сөргөөр нөлөөлж болохгүй. Салхитын мөнгөний ордын орлогыг нэмэх ёстой.   

1 сая хүрэхгүй хэмжээний зээл авсан иргэд нийт зээлдэгчийн 22 хувийг эзэлдэг. Бид иймд шийдвэрийг анх удаа гаргах гэж байна. Эдийн засагтаа сөргөөр нөлөөлж болохгүй. Салхитын мөнгөний ордын орлогыг нэмэх ёстой.   

УИХ-ын гишүүн Ц.Цогзолмаа: Энэ асуудлын далимаар ахмадуудын талаар олон талаас нь ярилцлаа. Энэ асуудлыг нь дэмжиж байна. Гэхдээ инфляцад сөргөөр нөлөөлж болохгүй.

УИХ-ын гишүүн Д.Эрдэнэбат: Зарчмын хувьд дэмжиж байна. Гэхдээ сөрөг дагаврыг Засгийн газар хэрхэн шийдэх вэ? Салхитын мөнгөний орд дангаараа санхүүжүүлэх баталгаа байна уу? Нийгэмд ойлгомжгүй байдал үүсгэж байна. Энэ ордын нөөцийг хэн тогтоосон бэ? Тэтгэвэр аваагүй 194 мянган ахмадад өрийн бичиг өгөх юм уу? Эсвэл хувь эзэмших эрхийн бичиг юм уу? Зүгээр л үнэт цаас гээд биччихээр тодорхойгүй байна. Зээл аваагүй нь хохирч болохгүй. Тэгснээс “Эрдэнэс Монгол”-ын үнэт цаасыг өгөх нь зөв. Инфляц хөөрөгдөх үү?     

УИХ-ын гишүүн С.Жавхлан: Би энэ хуулийг дэмжиж байгаа ч цагаа олсонгүй. Хүн сэтгэлийн тусыг хэзээ ч мартдаггүй. Харин манай улсад дөрвөн жилд нэг удаа л ийм шийдвэр гаргадаггүй. Сонгуулийн өмнө шүү дээ. Иймд хэдүүлээ дөрвөн жилд ганц л удаа хуралдаж байя. Сонгон сонгон нэг цадна, сонгууль дөхөхөөр нэг цадна гэдэг үг бий боллоо. Уг нь хүнд юм өгөхдөө зүгээр өгөх нь зөв. Гэтэл би өгсөн шүү гээд байв аа. Энэ хайрын шийдвэр байв уу, сонгуулийн шийдвэр байв уу? Та нар сонгуулийн сурталчилгаандаа баахан ахмадыг чирээд, бид ийм шийдвэр гаргасан шүү гээд ялархаад байв даа.

УИХ-ын дарга Г.Занданшатар: Салхитын мөнгөний ордын үйл ажиллагааг эхлүүлэх гэсээр удсан. Түүнээс энэ бол сонгуультай ямар ч холбоогүй хууль. Мөн энэ хуульд зөвхөн ахмадууд хамаарахгүй. Тэжээгчээ алдсан, хөдөлмөрийн чадвараа алдсан, группт байдаг хүмүүс ч багтсан шүү. Нийт 400 орчим мянган хүн энэ хуульд хамрагдана. Одоо ажлын хэсгээс гаргасан, зарчмын зөрүүтэй асуудлаар санал хураалт явуулна. Гишүүд танхимд цуглана уу. О.Баасанхүү гишүүн дэг зөрчсөн тул үг хэлэх эрх олгохгүй.

УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү “Даргаа үгээ авъя” гэж олон удаа хашхирсан ч түүнд УИХ-ын дарга кнопоороо ав гэв.      

УИХ-ын чуулганы хуралдаанд 43 гишүүн оролцож байна.

Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр, тэтгэмж авдаг 420 мянган иргэний:

• 309 мянга нь өндөр насны тэтгэвэр
• 68 мянга нь групп, тэтгэмж авдаг
• 20 мянга нь тэжээгчээ алдсан
• 16 мянга нь цэргийн тэтгэвэр авдаг. Энэ хүмүүсийн зургаан сая хүртэлх төгрөгийн тэтгэврийн зээлийг төрөөс нэг удаа төлнө. 

Тэтгэврийн зээлтэй байгаад нас барсан иргэдийн 1.1 тэрбум төгрөгийн зээлийг тэглэнэ гэж төсөлд тусгажээ. Зургаан сая төгрөгөөс дээш зээлтэй байгаад нас барсан бол асуудлыг хэрхэн зохицуулахыг хуульд тодорхой оруулахыг УИХ-ын гишүүн Д.Эрдэнэбат ажлын хэсгийнхэнд анхааруулав. 

УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү “Даргаа үгээ авъя” гэж олон удаа хашхирсны эцэст үг хэлэв:

-Энэ асуудлыг хэрүүл уруулгүй шийдье. 6 сая гэдэг тоо хаанаас гарав? Та нар ямар ч үндэслэл хэлсэнгүй шүү дээ. Зээл өсөх тусам эргэн төлөхөд хэцүү болно шүү дээ. Тэтгэврийн зээлийг бүр мөсөн хааж байгаа нь иргэдийг хуулийн аргаар гадуурхсан хэрэг болно. Тэдний зээл авах эрхийг хааж болохгүй.  

Салхитын мөнгөний ордын орлогыг барьцаалан “Эрдэнэс Монгол” бонд гаргах юм байна. Энэ чинь Компанийн тухай хуультай зөрчилдөнө. Аль нэг компанийн нэрийг тодорхой зааж болохгүй. Бид хуулийг үгчлэн дагадаг болохоос төсөөлөн дагадаггүй. Засгийн газар энэ нөхцөлд тогтоол гаргах боломжгүй. Бид компанийн захирал шиг байж болохгүй. Зээл аваагүй ахмадууд баян цатгаландааа ч биш, үр хүүхдэдээ өр үлдээх вий гэж айсандаа зээл аваагүй юм шүү. Ахмадуудын урмыг бүү хугалаач. Нохойд хаяж байгаа яс шиг битгий хандаач. Ахмад настны тухай хуулийг засах ёстой байтал түр зуур аргацааж байна.               

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: Монголбанкны гадаад валютын албан нөөц 4 тэрбум ам.долларт хүрсэн өнөө үед “Эрдэнэс Монгол” компанийн гаргах үнэт цаасаа бүгдийг нь мөнгөжүүлэх нь зөв. Үүнийг шийдвэрлэх чиг үүргийг та нар намын бүлгээрээ ярьж, нэг мөсөн шийдье. 2021 оны тавдугаар сар гэж хойшлуулах хэрэг байхгүй. Үүнд 14 тэрбум төгрөг л хэрэгтэй шүү дээ.   

УИХ-ын гишүүн Л.Болд: Та нар үлдэж буй 194 мянган иргэнийг хуурах гэж байна. Тэдний ядаж л нэг сая төгрөгийг бэлэн мөнгөөр олго. 6 сая төгрөгийн босго тогтоосноор нийт зээлдэгчийн 70 хувийнх нь зээлийг хаах юм байна. Жилийн дараа мөнгө орж ирнэ гэж болохгүй.  Энэ бол баялгийн хуваарилалт биш.

УИХ-ын гишүүн Ш.Раднаасэд: Өндөр тэтгэвэр авдаг хүмүүс өндөр зээл авсан байна. Энэ баримтыг Л.Болд гишүүн харсан шүү дээ. Та ажлын хэсэгт багтсан шүү дээ. Болдог бол бүгдэд нь өгмөөр байна. Гэвч тэгж болохгүйг Л.Болд, Ж.Батзандан гишүүн ойлгохын дээдээр ойлгож байгаа шүү дээ. Төгрөгийн ханш унавал яах вэ?  Салхитын ордыг олж авсан дээр нь ахмадуудад зарцуулах нь зөв. Учир нь ашигт малтмалын ордуудыг нэг нь аваад ТЭЗҮ хийж байна хэмэн алга болгодог. Ийм жишиг бий шүү дээ.         

УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан: Үндсэн хуулийн тэгш эрхийн зарчмыг баримталж, Салхитын ордоос орох 750 тэрбумыг тэтгэврийнхэнд тэгш хуваарилж нэг иргэнд 2.5 сая төгрөг хуваарилаач ээ. Баялгийн тэгш хуваарилт гэж үүнийг хэлнэ. Тэгш хуваарилахыг дэмжиж байгаа иргэд маргааш 11.00 цагт Сүхбаатарын талбайд цуглаж, дуу хоолойгоо нэгтгэе гэж ахмадуудаа уриалж байна.