Бидний тухай
Сурталчилгаа байршуулах
Редакцийн ёс зүй
Нууцлалын бодлого
Холбоо барих
Онцлох
Шинэ
Тренд
Буцах
168
Манай улсад элэг, уушги, ходоодны хавдрын өвчлөл түгээмэл байна. Эдгээр хавдар хүйс харгалздаггүй бол эмэгтэйчүүдийн дунд хамгийн их тархсан хавдрууд нь умайн хүзүүний, хөхний хорт хавдар юм.
Эрэгтэйчүүд хүний папиллома вирусийг тээгч бөгөөд бусдад халдвар тараадаг. Мөн энэ вирусийн улмаас ам залгиурын, эр бэлэг эрхтний, хошногoны хавдраар өвчилж байна.
2023 онд хорт хавдрын нийт 7244 шинэ тохиолдол бүртгэгдсэн. 3,745 нь эрэгтэй, 3,499 нь эмэгтэй хүн байв. ХСҮТ-ийн Толгой хүзүү, мэдрэл, пластик нөхөн сэргээх мэс заслын тасгийн эмч Ц.Одонтунгалагтай эрэгтэйчүүдийн эрүүл мэндийн талаар ярилцав.
-Манай улсад эрэгтэйчүүдийн дунд ямар хавдар илүүтэй зонхилдог вэ?
-Амны хөндий, залгиурын, хоол боловсруулах болон амьсгалын замын дээд хэсэг буюу төвөнхийн хавдраар өвчлөх нь их байна.
-Эрэгтэйчүүдийн хорт хавдрыг өвчлөл, нас баралтаар нь харвал эмэгтэйчүүдийнхээс ялгаатай юу?
-Толгой хүзүүний байрлалаар нь харвал эрэгтэйчүүд илүүтэй өвддөг. Эдгээр байрлалд нийт 15 эрхтэй бий. Хэлнээс эхлээд амны ёроол, хэлний уг, багалзуур, залгиур, хамар, нармай гэх мэт олон жижиг эрхтэй бий. Насны бүлгээр нь харвал 40-60 насны эрэгтэйчүүд эмэгтэйчүүдээс илүү олноороо өвчилж байна.
40-50 насны эрэгтэйчүүдийн хавдраар өвчилсөн тоо эмэгтэйчүүдийнхээс 11 дахин их. 60 нас хүрэхээр энэ харьцаа 20 ДАХИН ИХ болдог.
Бидний бие олон тооны эсээс бүрддэг. Эсийн үржих, хуваагдах, мөхөх зэрэг хэвийн үйл ажиллагаа зохицуулгаа алдан, хэвийн бүтцээ бүрэн алдаж, өөрчлөгдсөний улмаас эс зогсолтгүй үржиж, хяналтаа алддаг. Улмаар томорч үүсгэвэр болон илрэхийг хавдар гэдэг. Үүнд гаднын болон дотоод хүчин зүйлүүд нөлөөлдөг.
Хавдрын өвчин хавдрын урьдал эмгэгээс нэлээд хугацааны дараа хорт хавдар руу шилждэг. Иргэд эрт илрүүлгийн шинжилгээнд хамрагдсанаар хорт хавдар болохоос нь өмнө, урьдал эмгэгийн үед нь оношоо мэдээд, эмчлүүлбэл хавдар болохоос урьдчилан сэргийлэх бүрэн боломжтой.
-Эрэгтэй хүн хүний папилома вирус тээж буй эсэхийг шинжилгээгээр тогтоох боломжтой юу?
-Шинжилгээний олон арга бий. Вирус тээгч мөн эсэхийг тогтоож болно. 200 орчим төрлийн вирус бий. Эдгээрээс цөөн нь хортой хавдар үүсгэдэг. Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн аль аль нь амьдарч байх хугацаандаа хүний папиллома вирусийн халдварыг авдаг. Тухайн хүний дархлааны систем биеэсээ зайлуулж чаддаг ч зарим хүн энэ вирусийг удаан хугацаагаар биедээ тээхээр хортой хавдар үүсдэг.
Иймээс бид хавдар нь вирусийн шалтгаантай юу эсвэл архи тамхины шалтгаантай юу гэдгийг өвчтөнөөс авсан эдийг шинжилж тогтоодог. Учир нь толгой, хүзүүний хавдрын хамгийн гол шалтгаан нь архи, тамхи юм.
Бамбай булчирхайн хавдарт удам, хүйс их нөлөөлдөг бол хамар, нармайд вирус, ам залгиурын эрхтнүүд хүний папиллома вирусийн шалтгаантай байх нь нэмэгдсэн. Шалтгааны харьцаа 50/50 болсон. АНУ гэх мэт оронд тамхины хэрэглээ буурч, вирусийн шалтгаантай хавдар зонхилж байхад манай улсад хоёр гол хүчин зүйл тэнцүү байна.
-Эдгээр хавдрын өвчтөнүүд бүрэн эдгэрдэг үү?
-Хүний папиллома вирусийн шалтгаант хорт хавдрын тавилан, эмчилгээний үр дүн сайн байна гэсэн судалгааг өндөр хөгжилтэй орнуудад хийсэн. Аль ч хавдрыг эхэн үед нь илрүүлбэл бүрэн эдгэнэ. Хэт орой оношлоход ийш тийшээ, бусад эрхтэн рүү үсэрхийлдэг, цөмлөж нэвчиж гэмтээдэг. Олон эрхтэн хамрахаар амьдрах хугацаа богиносдог юм.
-Эдгээр хавдрын шинж тэмдэг юу вэ?
-Толгой хүзүүний хавдрын тухайд хүний нүдэнд ил байдаг. Амны хөндийн залгиураа бид өөрсдөө толиор шалгаж болно. Ер нь хавдар эхлэнгүүтээ өвддөггүй. Өвддөг байсан бол хүн бүр эрт ирэх байсан байх. Өвдөхгүй болохоор хүн анзаардаггүй. Тэгэхээр урьдчилан сэргийлэх үзлэг их чухал.
Хөвгүүдээ энэ вирусээс урьдчилан хамгаалж, 11 нас хүрсэн бол вакцинд хамруулаарай.
Толгой, хүзүүний хавдраар өвчилсөн хүний шууд удам бол тухайн хавдраар өвдөх эрсдэл бусад хүмүүстэй харьцуулахад өндөр байдаг. Ээж нь бамбай хавдраар өвдсөн бол хүүхдүүд нь урьдчилан сэргийлэх үзлэгт орохын сацуу энэ хавдрын эрсдэлт хүчин зүйлсээс хол байх хэрэгтэй. Эрүүл мэндийн боловсролоо ч дээшлүүлэх хэрэгтэй.
-Зарим өвчин ужгирсаар хорт хавдар болдог. Жишээ нь ходоодны хорт хавдрын урьтал өвчин нь ходоодны шархлаа. Эрэгтэйчүүдийн хавдрын урьтал өвчин юу вэ?
-Архи, тамхи гэж би түрүүн гол шалтгааныг хэлсэн. Хүний папиллома вирус тухайн хүний эрхтэнд удаан хугацаагаар байхаар хэвийн эд эсийг өөрчилдөг. Хавдрын эс болгон хувиргаад байна гэсэн үг. Иймд хөвгүүдээ энэ вирусээс урьдчилан хамгаалж, 11 нас хүрсэн бол вакцинд хамруулаарай.
Амны хөндий, залгиурын хавдрын тухайд байнга тамхи татах, хоолоо халуунаар нь идэх нь нөлөөлдөг. Амны талстаа байнга утаж, түлснээс үүсдэг юм. Амны хөндийн хавдрын хувьд шүдний ломбо унаж, хурц ирмэгтэй болсон гэж бодъё. Ирмэгт хэлээ байнга үрээд, ураад байвал бичил шарх үүсдэг. Хүн өөрөө үүнийг анзаардаггүй. Тэр үрэлт нэг л өдөр хэлний хавдар үүсгэдэг.
-Эрэгтэй хүмүүс хавдарт эмэгтэйчүүдээс илүү өртөмхий юу?
-Нийт өвчлөлийг хүйсээр нь харвал эмэгтэйчүүд зонхилдог. Эмэгтэйчүүд илүү аливаад анзааргатай, эрүүл мэндийн боловсролтой. Юмыг илүү анхаарч, хянаж шалгаж байдаг. Мөн эрэгтэйчүүд архи, тамхийг илүү хэрэглэдэг.
Гэвч сүүлийн жилүүдэд эмэгтэйчүүд хорт зуршилтай болох нь нэмэгдлээ. Тэгэхээр нийт өвчтөнүүдийн хүйсийн харьцаа 20, 30 жилийн дараа өөрчлөгдөж болзошгүй.
-Эрэгтэйчүүдэд хавдрыг даван туулахад ямар нийтлэг сорилт тулгардаг вэ? Сэтгэл зүйн хувь тэд эмэгтэйчүүдээс илүү хүнд хүлээж авдаг уу?
-Эрэгтэй өвчтөнүүд эмч нартайгаа илэн далангүй ярьдаггүй. Энэ тал дээр дутмаг. Монгол эрчүүд өөрийгөө мэддэггүй, хүнд даатгадаг. Зовуурыг нь асуухаар “Миний бие хэзээ өвдлөө” гээд эхнэрээсээ асуух нь бий.
-Ярилцсанд баярлалаа.
Манай улсад элэг, уушги, ходоодны хавдрын өвчлөл түгээмэл байна. Эдгээр хавдар хүйс харгалздаггүй бол эмэгтэйчүүдийн дунд хамгийн их тархсан хавдрууд нь умайн хүзүүний, хөхний хорт хавдар юм.
Эрэгтэйчүүд хүний папиллома вирусийг тээгч бөгөөд бусдад халдвар тараадаг. Мөн энэ вирусийн улмаас ам залгиурын, эр бэлэг эрхтний, хошногoны хавдраар өвчилж байна.
2023 онд хорт хавдрын нийт 7244 шинэ тохиолдол бүртгэгдсэн. 3,745 нь эрэгтэй, 3,499 нь эмэгтэй хүн байв. ХСҮТ-ийн Толгой хүзүү, мэдрэл, пластик нөхөн сэргээх мэс заслын тасгийн эмч Ц.Одонтунгалагтай эрэгтэйчүүдийн эрүүл мэндийн талаар ярилцав.
-Манай улсад эрэгтэйчүүдийн дунд ямар хавдар илүүтэй зонхилдог вэ?
-Амны хөндий, залгиурын, хоол боловсруулах болон амьсгалын замын дээд хэсэг буюу төвөнхийн хавдраар өвчлөх нь их байна.
-Эрэгтэйчүүдийн хорт хавдрыг өвчлөл, нас баралтаар нь харвал эмэгтэйчүүдийнхээс ялгаатай юу?
-Толгой хүзүүний байрлалаар нь харвал эрэгтэйчүүд илүүтэй өвддөг. Эдгээр байрлалд нийт 15 эрхтэй бий. Хэлнээс эхлээд амны ёроол, хэлний уг, багалзуур, залгиур, хамар, нармай гэх мэт олон жижиг эрхтэй бий. Насны бүлгээр нь харвал 40-60 насны эрэгтэйчүүд эмэгтэйчүүдээс илүү олноороо өвчилж байна.
40-50 насны эрэгтэйчүүдийн хавдраар өвчилсөн тоо эмэгтэйчүүдийнхээс 11 дахин их. 60 нас хүрэхээр энэ харьцаа 20 ДАХИН ИХ болдог.
Бидний бие олон тооны эсээс бүрддэг. Эсийн үржих, хуваагдах, мөхөх зэрэг хэвийн үйл ажиллагаа зохицуулгаа алдан, хэвийн бүтцээ бүрэн алдаж, өөрчлөгдсөний улмаас эс зогсолтгүй үржиж, хяналтаа алддаг. Улмаар томорч үүсгэвэр болон илрэхийг хавдар гэдэг. Үүнд гаднын болон дотоод хүчин зүйлүүд нөлөөлдөг.
Хавдрын өвчин хавдрын урьдал эмгэгээс нэлээд хугацааны дараа хорт хавдар руу шилждэг. Иргэд эрт илрүүлгийн шинжилгээнд хамрагдсанаар хорт хавдар болохоос нь өмнө, урьдал эмгэгийн үед нь оношоо мэдээд, эмчлүүлбэл хавдар болохоос урьдчилан сэргийлэх бүрэн боломжтой.
-Эрэгтэй хүн хүний папилома вирус тээж буй эсэхийг шинжилгээгээр тогтоох боломжтой юу?
-Шинжилгээний олон арга бий. Вирус тээгч мөн эсэхийг тогтоож болно. 200 орчим төрлийн вирус бий. Эдгээрээс цөөн нь хортой хавдар үүсгэдэг. Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн аль аль нь амьдарч байх хугацаандаа хүний папиллома вирусийн халдварыг авдаг. Тухайн хүний дархлааны систем биеэсээ зайлуулж чаддаг ч зарим хүн энэ вирусийг удаан хугацаагаар биедээ тээхээр хортой хавдар үүсдэг.
Иймээс бид хавдар нь вирусийн шалтгаантай юу эсвэл архи тамхины шалтгаантай юу гэдгийг өвчтөнөөс авсан эдийг шинжилж тогтоодог. Учир нь толгой, хүзүүний хавдрын хамгийн гол шалтгаан нь архи, тамхи юм.
Бамбай булчирхайн хавдарт удам, хүйс их нөлөөлдөг бол хамар, нармайд вирус, ам залгиурын эрхтнүүд хүний папиллома вирусийн шалтгаантай байх нь нэмэгдсэн. Шалтгааны харьцаа 50/50 болсон. АНУ гэх мэт оронд тамхины хэрэглээ буурч, вирусийн шалтгаантай хавдар зонхилж байхад манай улсад хоёр гол хүчин зүйл тэнцүү байна.
-Эдгээр хавдрын өвчтөнүүд бүрэн эдгэрдэг үү?
-Хүний папиллома вирусийн шалтгаант хорт хавдрын тавилан, эмчилгээний үр дүн сайн байна гэсэн судалгааг өндөр хөгжилтэй орнуудад хийсэн. Аль ч хавдрыг эхэн үед нь илрүүлбэл бүрэн эдгэнэ. Хэт орой оношлоход ийш тийшээ, бусад эрхтэн рүү үсэрхийлдэг, цөмлөж нэвчиж гэмтээдэг. Олон эрхтэн хамрахаар амьдрах хугацаа богиносдог юм.
-Эдгээр хавдрын шинж тэмдэг юу вэ?
-Толгой хүзүүний хавдрын тухайд хүний нүдэнд ил байдаг. Амны хөндийн залгиураа бид өөрсдөө толиор шалгаж болно. Ер нь хавдар эхлэнгүүтээ өвддөггүй. Өвддөг байсан бол хүн бүр эрт ирэх байсан байх. Өвдөхгүй болохоор хүн анзаардаггүй. Тэгэхээр урьдчилан сэргийлэх үзлэг их чухал.
Хөвгүүдээ энэ вирусээс урьдчилан хамгаалж, 11 нас хүрсэн бол вакцинд хамруулаарай.
Толгой, хүзүүний хавдраар өвчилсөн хүний шууд удам бол тухайн хавдраар өвдөх эрсдэл бусад хүмүүстэй харьцуулахад өндөр байдаг. Ээж нь бамбай хавдраар өвдсөн бол хүүхдүүд нь урьдчилан сэргийлэх үзлэгт орохын сацуу энэ хавдрын эрсдэлт хүчин зүйлсээс хол байх хэрэгтэй. Эрүүл мэндийн боловсролоо ч дээшлүүлэх хэрэгтэй.
-Зарим өвчин ужгирсаар хорт хавдар болдог. Жишээ нь ходоодны хорт хавдрын урьтал өвчин нь ходоодны шархлаа. Эрэгтэйчүүдийн хавдрын урьтал өвчин юу вэ?
-Архи, тамхи гэж би түрүүн гол шалтгааныг хэлсэн. Хүний папиллома вирус тухайн хүний эрхтэнд удаан хугацаагаар байхаар хэвийн эд эсийг өөрчилдөг. Хавдрын эс болгон хувиргаад байна гэсэн үг. Иймд хөвгүүдээ энэ вирусээс урьдчилан хамгаалж, 11 нас хүрсэн бол вакцинд хамруулаарай.
Амны хөндий, залгиурын хавдрын тухайд байнга тамхи татах, хоолоо халуунаар нь идэх нь нөлөөлдөг. Амны талстаа байнга утаж, түлснээс үүсдэг юм. Амны хөндийн хавдрын хувьд шүдний ломбо унаж, хурц ирмэгтэй болсон гэж бодъё. Ирмэгт хэлээ байнга үрээд, ураад байвал бичил шарх үүсдэг. Хүн өөрөө үүнийг анзаардаггүй. Тэр үрэлт нэг л өдөр хэлний хавдар үүсгэдэг.
-Эрэгтэй хүмүүс хавдарт эмэгтэйчүүдээс илүү өртөмхий юу?
-Нийт өвчлөлийг хүйсээр нь харвал эмэгтэйчүүд зонхилдог. Эмэгтэйчүүд илүү аливаад анзааргатай, эрүүл мэндийн боловсролтой. Юмыг илүү анхаарч, хянаж шалгаж байдаг. Мөн эрэгтэйчүүд архи, тамхийг илүү хэрэглэдэг.
Гэвч сүүлийн жилүүдэд эмэгтэйчүүд хорт зуршилтай болох нь нэмэгдлээ. Тэгэхээр нийт өвчтөнүүдийн хүйсийн харьцаа 20, 30 жилийн дараа өөрчлөгдөж болзошгүй.
-Эрэгтэйчүүдэд хавдрыг даван туулахад ямар нийтлэг сорилт тулгардаг вэ? Сэтгэл зүйн хувь тэд эмэгтэйчүүдээс илүү хүнд хүлээж авдаг уу?
-Эрэгтэй өвчтөнүүд эмч нартайгаа илэн далангүй ярьдаггүй. Энэ тал дээр дутмаг. Монгол эрчүүд өөрийгөө мэддэггүй, хүнд даатгадаг. Зовуурыг нь асуухаар “Миний бие хэзээ өвдлөө” гээд эхнэрээсээ асуух нь бий.
-Ярилцсанд баярлалаа.