Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн урилгаар Австралийн Холбооны Улсын Амбан захирагч, Эрхэмсэг хатагтай Саманта Мостингийн Монгол Улсад хийж буй төрийн айлчлалд зориулан ХИС-ийн олон улс судлалын профессор, шинжлэх ухааны доктор Д.Уламбаярын бичсэн өгүүллийг хүргэж байна.  

Удиртгал 

Австрали Холбооны Улс (албан ёсны бүтэн нэр нь Австралийн Хамтын Нийгэмлэг буюу холбооны улс Commonwealth of Australia, мөн Антарктид тивд нутаг дэвсгэртэй цорын ганц улс юм The Australian Antarctic Territory ) нь Британий хамтын нөхөрлөлийн 56 гишүүн улсын нэг, төрийн тэргүүн нь Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улсын Цог Жавхлант хаан III Чарльз юм.

Үндэстнүүдийн хамтын нөхөрлөл дотор Commonwealth Realm буюу “Хамтын нөхөрлөлийн Хаант Улс” гэсэн сонирхолтой бүтэц байдаг. Жишээ нь Австралийн Холбооны Улс нь  Хамтын нөхөрлөлийн бүрэлдэхүүнд багтаж, бусад realm-ын нэгэн адил нэг төрийн тэргүүнтэй, нэг Үндсэн хуулийн засаглалтай, гэхдээ, бүрэн эрхт тусгаар тогтносон улс юм.

“Хамтын нөхөрлөлийн Хаант Улс” гэсэн нэр томьёо нь хууль эрх зүйд хэрэглэгддэггүй, албан бус тодорхойлолт бөгөөд 2025 оны байдлаар нийт  Хамтын нөхөрлөлийн 15 хаант улс байна. Үүнд: Австрали,  Антигуа ба Барбуда, Бахамын арлууд, Белиз, Гренада, Канад, Папуа Шинэ Гвиней, Сент-Китс ба Невис, Сент-Люсиа, Сент-Винсент ба Гренадин, Соломоны арлууд, Тувалу, Шинэ Зеланд, Ямайка мөн Их Британи өөрөө багтдаг.

Хамтын нөхөрлөлийн 56 тусгаар гишүүн улсаас зөвхөн эдгээр 15 улсын төрийн тэргүүн нь Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улсын Цог Жавхлант хаан III Чарльз юм. Тэдгээр 15 улсад төрийн тэргүүний үүргийг хаан III Чарльзын тохоон томилсон   Ерөнхий Амбан Захирагч төлөөлдөг. Тиймээс жишээ нь Монгол Улсаас Австралийн Холбооны Улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд нь Лондон хотноо хаан III Чарльз бээрт биш, харин түүний Австралийн Холбооны улсад тохоон томилсон Амбан Захирагчид Итгэмжлэх Жуух Бичгээ барьдаг уламжлалтай билээ.

Хаан III Чарльз  мөн Британий Хамтын нөхөрлөлийн тэргүүний албыг давхар хашдаг ажгуу. Австрали нь 7.6 сая км2 нутаг дэвсгэртэй, үүгээрээ дэлхийд 6 дугаарт ордог, 28.0 сая хүн амтай, ДНБ-ий худалдан авах чадавхын үнэлгээгээр 1.98 их наяд ам. доллар, үүгээр дэлхийд 20 дугаарт, нэг хүнд оногдох нь 72.1 мянган ам. доллараар хэмжигдэж, дэлхийд аанай л 20-т эрэмбэлэгдэж буй ардчилсан үнэт зүйлсийг эрхэмлэдэг, хөгжингүй эдийн засагтай улс юм.

Австрали нь АПЕК-ийг үндэслэгч, Их 20-ын анхдагч, OECD, АСЕМ, ФЕАЛАК-ийн гишүүн, 2022 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хүчин төгөлдөр үйлчилж эхэлсэн Зүүн Ази-Номхон далайн чөлөөт худалдааны хамгийн том хэлэлцээр болох “Бүс нутгийн эдийн засгийн иж бүрэн түншлэлийн хэлэлцээр” (RCEP)-ийн анхдагч гишүүн улс юм.

Түүхэн дэх хамгийн том худалдааны энэхүү блок болох 15 улс (AСЕАН-ы гишүүн Бруней, Вьетнам, Камбож, Индонези, Лаос, Малайз, Мяньмар, Сингапур, Тайланд, Филиппин болон Австрали, БНХАУ, БНСУ, Шинэ Зеланд, Япон,) дэлхийн хүн амын 30 хувь буюу 2.2 тэрбум хүн амыг хамарч, дэлхийн ДНБ-ий 30 хувь буюу 29.7 их наяд ам. доллараар хэмжигдэж байна.  

Австрали нь дөрвөн талт аюулгүй байдлын яриа хэлэлцээний (Quad) үндэслэгчдийн нэг, AUUKUS-ийн гишүүн юм. Ковид цар тахлын гарал үүслийн талаар БНХАУ-ыг хурцаар шүүмжилсэнтэй холбоотойгоор Австрали, Хятадын харилцаа  сүрхий хурцадсан  ч сүүлийн жилүүдэд хоёр талын хамтын хүчин чармайлтын үр дүнд харилцаа хэвийн болж, амжилттай хөгжиж байна.  

Улс төрийн харилцаа 

Монгол Улс Австралитай 1972 оны есдүгээр сарын 15-нд дипломат харилцаа тогтоожээ. Хүйтэн дайны үед хоёр улсын харилцаа ёслолын шинжтэйгээр хөгжиж ирсэн хэдий ч 1980-аад оны дундаас Монголын парламентын төлөөлөгчид Австралид айлчилж, хөдөө аж ахуйн чиглэлээр цөөн тооны хүмүүс Австралид очиж туршлага судалж байжээ. 

1990-ээд оноос Монгол Улс ардчилал, зах зээлийн тогтолцоонд шилжсэн үеэс хоёр талын харилцаа, хамтын ажиллагаа идэвхжиж иржээ. 1993 онд Монгол Улсын Гадаад хэргийн сайд Ц.Гомбосүрэн Австралийн Гадаад хэрэг, худалдааны сайд Гарет Ж.Евэнсийн урилгаар (Gareth J. Evans) тус улсад айлчилж, хоёр талын хамтын ажиллагааг шинэ үе шатанд хөгжүүлэх асуудлаар хэлэлцээ хийж, энэ үеэр “Хөгжлийн хамтын ажиллагааны Санамж бичиг”, “Жижиг төсөл хэрэгжүүлэх тухай Санамж бичиг”-т тус тус гарын үсэг зуржээ.

Энэхүү айлчлалаар хоёр улсын хооронд хамтын ажиллагааны шинэ үе эхэлсэн гэж үзэж болохоор байдаг.  

Британийн Цог Жавхлант хатан хаан II  Елизабетээс томилогдсон Австралийн Амбан захирагч Билл Хайден (Bill Hayden) 1994 онд Монгол Улсад  айлчилсан нь хоёр талын харилцаа, хамтын ажиллагаанд шинэ уур амьсгалыг оруулжээ.  

1995 онд Австралийн Гадаад хэрэг, худалдааны сайд Гарет Ж.Евэнс Гадаад хэргийн сайд Ц.Гомбосүрэнгийн урилгаар Монгол Улсад хариу айлчлал хийв. 

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч П.Очирбат 1997 оны гуравдугаар сард Австралид албан ёсны айлчлал хийснээр хоёр орны харилцаа  шинэ  шатанд гарсан гэж үзэж болох юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн тус улсад хийсэн албан ёсны айлчлалын үеэр “Найрамдал, хамтын ажиллагааны тухай Монгол Улс, Австрали Улсын Хамтарсан Мэдэгдэл” гаргасан бөгөөд уг мэдэгдэлд: “Өөр хоорондын харилцаандаа бие биеэ хүндэтгэх, эрх тэгш байх зарчим болон олон улсын эрхзүйн нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зарчим, хэм хэмжээг үндэс болгоно” гэж хоёр талын харилцааны үндсэн зарчмыг тодорхойлсон юм.  

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр 2005 оны есдүгээр сард Австралийн Ерөнхий сайд Жон Ховардтай, Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Баяр 2008 оны есдүгээр сард Австралийн Ерөнхий сайд Кевин Раддтай НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн чуулганы үеэр тус тус уулзаж, хоёр талын харилцааны асуудлаар санал солилцож байжээ.  

Хоёр орны хууль тогтоох байгууллагуудын хоорондын хамтын ажиллагаа улс төрийн харилцааны чухал хэлбэр болон идэвхтэй хөгжиж иржээ. Монгол Улсын Бага Хурлын дарга 1992 онд, УИХ-ын дэд дарга 1998 онд, Австралийн парламентын Сенатын танхимын төлөөлөгчид 1990, 1991 онуудад харилцан айлчилсан нь тэрхүү харилцааны чухал үндсийг тавьсан гэж үзэж болох юм.  

2005 оны дөрөвдүгээр сард  Австралийн парламентын төлөөлөгчдийн танхимын дарга Дэвид Хоукер (David Hawker) Монгол Улсад, 2007 онд УИХ-ын дарга Ц.Нямдорж  Австралид тус тус харилцан айлчилсан нь хууль тогтоох байгууллагуудын хооронд хийгдсэн анхны өндөр дээд түвшний айлчлал болсон байна. Монгол Улсын Сангийн сайд 1998 онд айлчилж төрийн захиргааны шинэтгэлийн асуудлаар туршлага судалж байжээ.  

Австралийн Гадаад бодлогын асуудал эрхэлсэн парламентын нарийн бичгийн дарга, парламентын гишүүн Хрис Галлас   2003 онд, Аж үйлдвэр, аялал жуулчлал, байгалийн нөөцийн сайд Иан Макфарлейн 2005 оны аравдугаар сард Монгол Улсад  тус тус айлчлав. 

Гадаад хэрэг, худалдааны сайд А.Даунер (Alexander Downer) 2007 оны дөрөвдүгээр сард Монгол Улсад айлчилж, “Өргөтгөсөн түншлэл”-ийн харилцаа тогтоохоор тохиролцсон нь нэн чухал ач холбогдолтой байв. Айлчлалын үеэр уул уурхай, эрчим хүчний салбарын хамтын ажиллагааны хамтарсан ажлын хэсэг байгуулахаар тохиролцсон.

Үүний дагуу уг ажлын хэсгийн анхдугаар хуралдааныг 2007 оны наймдугаар сард Улаанбаатар хотноо, 2009 оны есдүгээр сард  II хуралдааныг Канберра хотноо тус тус зохион байгуулж байв. 

2008 оны аравдугаар сард Австралийн нийслэл Канберра хотноо Монгол Улс Элчин сайдын яамаа байгуулж, Монгол Улсаас Австрали улсад суурин суух анхны Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Ц.Жамбалдорж Австралийн Амбан захирагч Эрхэмсэг хатагтай Дэм хэргэмт Кюентин Брайст 2008 оны аравдугаар сарын 30-нд Итгэмжлэх Жуух бичгээ барьжээ.

1989 оноос БНХАУ-д суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Ё.Очир, 1992 оноос Элчин сайд Х.Олзвой, 1995 оноос Элчин сайд Д.Цахилгаан, 2003 оноос Элчин сайд Л.Амарсанаа, 2006 оноос Элчин сайд Г.Батсүх нар Бээжингээс хавсран ажиллаж байсан бөгөөд 2008 оноос Австралид суурин суух анхны Элчин сайд Ц.Жамбалдорж, 2012 оноос Элчин сайд Р.Болд, 2016 оноос элчин сайд Б.Чулуунхүү нар тус тус ажилласан бөгөөд 2021 оны арваннэгдүгээр сараас Элчин сайд Д.Даваасүрэн  томилогдон ажиллаж байгаа юм. 

Австралийн Сидней хотноо Монгол Улсын Өргөмжит консулын газар Улаанбаатар хотноо Австралийн Өргөмжит консулын газар ажилладаг. УИХ-д  Монгол-Австралийн парламентын бүлэг,  Австралийн парламентад Австрали-Монголын Парламентын бүлэг ажилладаг.

1973 оноос Австралиас ЗСБНХУ-ын  нийслэл Москва хотноо суугаа ЭСЯ, 1992 оноос  Бээжинд суугаа ЭСЯ, 2008 оноос Сөүлд суугаа  ЭСЯ нь Монгол Улсыг тус тус хавсран хариуцаж байгаад Австралийн Засгийн газар 2015 оны арванхоёрдугаар сард Улаанбаатар хотноо байнгын ЭСЯ-аа нээж ажиллуулж эхэлсэн нь хоёр талын харилцаа, хамтын ажиллагаа идэвхэжсэнийг харуулсан үйл явдал болов.   

2009 оны долоодугаар сард Австралийн парламент дахь Австрали-Монголын Найрамдлын бүлгийн дарга, сенатч Аннетте Харлей (Annette Hurley) тэргүүтэй төлөөлөгчид, 2010 онд Австралийн парламентын гишүүн  Дэвид Хокер (David Hawker), Боб Дебас, хатагтай Кей Холл, Тони Виндзор, Кристен Ливермоор, 2010 онд Майкл МакКормак, Бэрри Хассе нар Монгол Улсад тус тус ажлын айлчлал хийжээ.  

2016 оны дөрөвдүгээр сард Австралийн Сенатын Ерөнхийлөгчийн орлогч Гэвин Маршалл Улаанбаатар хотноо зохиогдсон АСЕМ-ын Парламентын уулзалтад оролцсон юм.  

2018 оны долоодугаар сард Австралийн Олон улсын хөгжил, Номхон далайн асуудал эрхэлсэн сайд (Гадаад хэрэг, худалдааны яамны доторх дэд яам), сенатч Концетта A.Фьерраванти-Уэллс (Concetta Anna Fierravanti-Wells) Монгол Улсаас зохион байгуулсан Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах Азийн Сайд нарын бага хуралд  Австрали улсыг төлөөлөн оролцож, Улаанбаатарт айлчилж байв. 

2017 оны наймдугаар сард Гадаад харилцааны яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Д.Даваасүрэн Австралийн Гадаад хэрэг, худалдааны яамны Зүүн хойд Азийн асуудал эрхэлсэн Туслах нарийн бичгийн дарга Нэнси Гордоныг хүлээн авч уулзаж,   хоёр талын харилцаа, олон талт хамтын ажиллагаа болон олон улс, бүс нутгийн асуудлаар санал солилцжээ.

Төрийн нарийн бичгийн дарга Д.Даваасүрэн  Монгол, Австралийн хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 45 жилийн ой тохиож буйг онцлоод хоёр талын харилцаа, хамтын ажиллагаа улс төр, боловсрол, эдийн засаг, уул уурхай зэрэг олон салбарт амжилттай хөгжиж, “Өргөтгөсөн түншлэл”-ийн түвшинд хүрснийг онцлон тэмдэглэж байв. 

Австралийн Гадаад хэрэг, худалдааны яамны Туслах нарийн бичгийн дарга Нэнси Гордон олон зуун монгол залуучууд Австралийн Засгийн газрын тэтгэлэгт хамрагдаж, эх орныхоо хөгжил цэцэглэлийн төлөө зүтгэхийн зэрэгцээ Монгол, Австралийн харилцааны нэгэн гүүр болж байгаад бахархдаг талаараа ярьж байв. 

Дээрх уулзалтын үеэр “МИАТ компани” Хонг Конгийн Cathay Pacific авиа компанитай аяллын дугаар хамтран эзэмшиж Австралийн Перт, Брисбен, Сидней, Мельбурн хотууд руу нислэг үйлдэх болсон нь хоёр орны иргэд хоорондын харилцааг өргөжүүлж, аялал жуулчлалыг нэмэгдүүлэх сайхан боломж гэдэгт талууд санал нэгджээ. 

2017 оны аравдугаар сард УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга Д. Тэрбишдагва тэргүүтэй төлөөлөгчид Австрали улсад зохиогдсон Олон улсын уул уурхай, баялгийн асуудлаарх (IMARC) бага хуралд оролцож, тухайн үеийн Гадаад хэрэг, худалдааны  сайд Жулие Бишоп, УИХ дахь Австрали-Монголын парламентын бүлгийн дарга Анн Сaдмалис нартай уулзав. 

Австралийн Ерөнхий сайд хатагтай Жулиа Гиллардын (Julia Gillard) урилгаар  2011 оны хоёрдугаар сард Монгол Улсын Ерөнхий сайдын хувиар анх удаа С.Батболд тус улсад албан ёсны айлчлал хийв.

Айлчлалын үеэр Монгол Улсад уул уурхайн боловсон хүчнийг чадавхжуулах, мэргэжлийн боловсролын чиглэлээр суралцаж буй оюутан, ажилтнуудын солилцоог дэмжих, мэргэжлийн боловсролын байгууллага, их дээд сургуулиудын боловсролын тогтолцоо, мэргэшил, хүлээн зөвшөөрөх үйл явцын талаар мэдээлэл солилцоход дэмжлэг үзүүлэх зорилготой Мэргэжлийн боловсролын Хамтын ажиллагааны Санамж бичиг, Монгол Улсын мал аж ахуй, газар тариалангийн үйлдвэрлэлийг сайжруулах зорилгоор газар тариалангийн хөгжлийг дэмжих, мэдээлэл, хөдөө аж ахуйн технологийг хуваалцах Хамтын ажиллагааны Санамж бичиг,  Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын үйл ажиллагааны талаар мэдээлэл солилцох, ил тод байдал, олон нийтэд мэдээлэл авах боломжийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр хоёр улсын Засгийн газар хоорондын Харилцан ойлголцлын Санамж бичиг, Австралийн ШУА, Монголын ШУА хооронд геологи, усны нөөц, хөдөө аж ахуй зэрэг нийтлэг ашиг сонирхолд нийцсэн шинжлэх ухааны салбарт санал солилцох, хамтран ажиллах боломжуудыг судлах зорилгоор Харилцан ойлголцлын Санамж бичиг тус тус байгуулав. 

Айлчлалын үр дүнгээр гарсан Хамтарсан Мэдэгдэлд “Австрали, Монголын найрсаг харилцаа, ялангуяа ашигт малтмал, эрчим хүчний салбарт хөгжиж буй найрсаг харилцааг хоёр улсын Ерөнхий сайд нар сайшаав. ОюуТолгойн зэс, алтны уурхай зэрэг уул уурхайн томоохон төслүүдийг хөгжүүлэх нь Монгол Улсын эдийн засгийн хөгжилд түлхэц үзүүлэхийн зэрэгцээ Австралийн Монгол Улстай худалдааны харилцааг гүнзгийрүүлэхэд чухал ач холбогдолтойг хоёр ерөнхий сайд нар тэмдэглэв. 

Австралийн уул уурхайн салбарынхан Монголтой туршлагаа хуваалцах сонирхол нэмэгдэж, геологи, өрөмдлөг, уул уурхайн программ хангамж, байгаль орчны менежмент, санхүү, хууль эрхзүй, сургалтын салбар дахь Австралийн бизнес эрхлэгчид Монголын ашигт малтмал,  эрчим хүчний салбарын хөгжилд хувь нэмрээ оруулах чадавхыг сайшаасан байна.  

Хамтарсан Мэдэгдэлд Австрали улс Монгол-Австралийн тэтгэлэгт хөтөлбөрийг 2012 оноос эхлэн жил бүр 28-38 монгол оюутан болгон өргөжүүлнэ. Сүүлийн 10 жилийн хугацаанд тус хөтөлбөрийн хүрээнд 140 гаруй монгол иргэн Австралид тэтгэлэгтэй суралцаад байна.

Австрали улс 2010-2011 онд ус, ариун цэврийн байгууламж, уурхайн талбайн үр ашгийн дүн шинжилгээ, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийг дэмжих зорилгоор 1.5 сая ам.доллар олгох, дээрх төслүүдийг НҮБ-ын Хүүхдийн сан, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн хүрээнд  хэрэгжүүлэх, дурдсан онд 7.4 сая ам.доллар, 1995 оноос хойш 50 гаруй сая ам.долларын өртөг бүхий хоёр талын хөгжлийн түншлэл өнөөг хүртэл Монголын төр, хувийн хэвшлийн эдийн засгийн хөгжлийг удирдах чадавхыг сайжруулахад голлон чиглэгдэж байна гэдгийн онцолж байжээ. 

Хоёр ерөнхий сайд нар уур амьсгалын өөрчлөлттэй тэмцэх үндэсний болон дэлхийн хүчин чармайлтын чухлыг онцлон тэмдэглэв. Тэд 2010 онд НҮБ-ын гишүүн орнуудын Канкуны бага хурлын үр дүнг сайшаасан байна. Уур амьсгалын өөрчлөлтийн суурь конвенцод орж, Канкуны хэлэлцээрийг  яаралтай хэрэгжүүлэх шаардлагатай байгаа талаар санал нэгджээ. 

Австрали, Монгол хоёр улс Ази-Номхон далайн бүс нутаг, тэр дундаа бүс нутгийн энх тайвнаар хөгжих стратегийн нийтлэг ашиг сонирхол, зорилтуудыг нэгтгэдэг. Хоёр ерөнхий сайд нар АСЕАН-ы бүс нутгийн форум зэрэг бүс нутгийн уулзалтуудад Австрали, Монголын хамтын ажиллагааны үнэ цэнийн талаар санал бодлоо илэрхийлсэн байна.

Хатагтай Жулиа Гиллард  Монголын ерөнхий сайдын Ази, Номхон далайн бүс нутагтай харилцаа холбоогоо нэмэгдүүлэх хүсэл эрмэлзлийг сайшааж, цөмийн зэвсгээс ангид дэлхий ертөнцийг бий болгох, цөмийн зэвсгийг дэлгэрүүлэхгүй байх дэглэмийг баримтлах амлалтаа хоёр ерөнхий сайд нар мөн дахин илэрхийлэв.

Ерөнхий сайд С.Батболд Монгол Улс ураны салбараа хөгжүүлэх сонирхолтой байгааг дурдаад ураны асар их нөөцтэй Австрали, Монгол хоёр улс хамгаалалтын арга хэмжээ, аюулгүй байдал, экспортын хяналтын шилдэг туршлагыг сурталчлах нэгдмэл сонирхолтой байдгийг тэмдэглэсэн байна. 

2010-2012 онд Гадаад харилцааны сайд Г.Занданшатар Австралийн Гадаад хэрэг, худалдааны сайд Кевин Раддтай АСЕМ, ЕАБХАБ, Ардчилалын төлөөх Балийн чуулга уулзалт, АРФ-ын Гадаад хэргийн сайд нарын уулзалтын үеэр тус тус уулзаж, санал солилцож байжээ. 

2012 оны аравдугаар сард  Австралийн Гадаад хэрэг, худалдааны сайд Боб Карр (Bob Carr) Монгол Улсад айлчилж, Улаанбаатар хотноо үйл ажиллагаагаа эхлэх Австралийн Ерөнхий консулын газрын нээлтийг хийсэн юм. 

2014 оны гуравдугаар сард Гадаад харилцааны сайд Лу.Болд Австрали улсад хариу айлчилсан нь 1993 оноос хойш анхны айлчлал болжээ. 

Монголд бизнес эрхлэх сонирхолтой Австралийн компаниудын тоо нэмэгдэж байгаатай холбогдуулан Австралийн Гадаад хэрэг, худалдааны яам Ерөнхий консулын статустай “Austrade” Төлөөлөгчийн газрыг 2012 оны гуравдугаар сараас Улаанбаатарт албан ёсоор нээж, дипломатч Давид Лосoн (David Lawson), 2013 оны хоёрдугаар сараас Тони Борчилл (Tony Burchill), 2015 оны тавдугаар сараас Брендэн Коин (Brendan Coyne) нар ажиллажээ. 

2016 оны долоодугаар сард Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдсан АСЕМ-XI дээд түвшний уулзалтад Австралийн Гадаад хэрэг, худалдааны орлогч сайд Рик Вэллс (Ric Wells) оролцжээ. 

Худалдааны харилцаа: 

Хоёр талын худалдааны эргэлт 2012 онд  экспорт 464.1 мянган ам. доллар, импорт 80,263.1 ам. доллар, 2016 онд экспорт 1,244.9 мянган ам. доллар, импорт 21,947.1 ам. доллар, 2019 онд 39,684.9 мянган ам. доллар, 57,069.5 мянган ам. доллар, 2020 онд экспорт 1,085.1 импорт  44,886 ам. доллар, харин 2023 онд худалдааны эргэлт 388 сая AUD, 2024 онд 478.3 сая AUD, үүнээс Австралийн экспорт 453.1 сая AUD, импорт 25.2 сая AUD  болсон байна. 

2025 оны наймдугаар сарын байдлаар Австрали улсаас нийтдээ 680  сая AUD хөрөнгө оруулалтыг 60 гаруй компани хийсэн байна. 2010 онд 20.3 сая AUD, 2013 онд 440.3 сая AUD, 2016 онд 344.7 сая AUD, 2019 онд 484.1 сая AUD-ын хөрөнгө оруулалт хийжээ. 

Австралийн BHP Billiton 2005 онд өөрийн Төлөөлөгчийн газраа Улаанбаатар хотноо нээж,  2008 онд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулсан “Discover Mongolia” уул уурхай, хөрөнгө оруулагчдын чуулга уулзалтыг Австралийн BHP Billiton, Рio Tinto компаниуд ивээн тэтгэж, хамтран зохион байгуулж байв.  

Австралийн Худалдааны танхим (AustCham) 2013 онд Улаанбаатар хотноо үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн бөгөөд Монгол-Австралийн бизнесийн харилцаа холбоог өргөжүүлэх, хоёр улсын хувийн хэвшлийг холбосон гүүр болдог байгууллага бөгөөд  Австралийн 60 гаруй компанийг дэмжиж, тэдний маш сайн төлөөлөл болдог байна. 

Монгол дахь  Монгол-Австралийн хоорондын хамтын ажиллагааны ирээдүйтэй салбар, чиглэлийн нэг нь мэдээж уул уурхайн салбар бөгөөд 2006-2019 онд Монголын төлөөлөгчид Австралийн уул уурхайн хөгжлийн туршлагатай танилцаж байжээ. 

Австралийн Засгийн газрын Australia Mongolia Extractives Program (AMEP) нь Монголын уул уурхайн салбар дахь засаглал, бодлого боловсруулалтыг дэмжиж ажилладаг бөгөөд гүнзгий зохион байгуулалттай хамтын ажиллагааг төлөвлөж байна. 

Австралийн геологи, хайгуулын компаниуд IMARC 2025 хуралд оролцохоор төлөвлөж байгаа бөгөөд Монголд металын олборлолт, нүүрсний метан хийн төсөл зэрэг салбарт хөрөнгө оруулах сонирхлоо илэрхийлж байгаа ажээ. Аж Үйлдвэр, Эрдэс баялгийн сайд Г.Дамдинням хэлэхдээ Монгол Улс Америк, Австрали, Канад зэрэг уул уурхайн суурьтай 80 гаруй орноос хөрөнгө оруулалт татахыг эрмэлзэж  байна гэсэн байна. 

Хөгжлийн хамтын ажиллагаа 

Австрали улс 1994 оноос Монгол Улсад хандивлагч орнуудын уулзалтад тогтмол оролцож иржээ. 1997-1998 онд 2,6 сая, 1999-2000 онд 3 сая, 2000-2001 оны санхүүгийн жилээс 3,3 сая AUD-ыг хөгжлийн хамтын ажиллагааны хөтөлбөрүүдэд зарцуулсан байна.  

2008-2009 оны санхүүгийн жилд Австралийн тал 5,2 сая AUD-ын тусламж Монгол Улсад үзүүлсэн ба үүний 3 сая нь Хөгжлийн албан ёсны тусламжийн агентлагийн шугамаар хэрэгжиж буй тэтгэлэгт сургалтад зарцуулжээ. Австралиас Монгол Улсад үзүүлж буй тусламж дараах 3 чиглэлд төвлөрч ирэв.

Үүнд: 1. Сайн засаглал. “Чадавхийг бэхжүүлэх хөтөлбөр” (Capacity building Programme). Энэ хөтөлбөр 1998 оны 10 дугаар сард Засгийн газар хоорондын Санамж бичиг байгуулснаар 10 жилийн хугацаатай хэрэгжиж 2008 онд хугацаа нь дууссан. Энэ хөтөлбөрийн үргэлжлэл болгон Монгол-Австралийн Сургалтын Хөтөлбөр (MASP) хэрэгжүүлэх тухай Санамж бичгийг 2008 оны арваннэгдүгээр сард Улаанбаатар хотноо байгуулсан. Уг хөтөлбөрийн дагуу монголын оюутнуудад жилд олгох тэтгэлгийн тоо 28 болсон.

2. Дэд бүтцийн хөгжил. Дэлхийн Банк болон НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн шугамаар байгаль орчин, усан хангамжийг сайжруулах чиглэлээр төсөл хэрэгжүүлжээ. Тухайлбал, Дэлхийн банкны шугамаар Улаанбаатар хотын хүрээлэн буй орчин, усан хангамжийг сайжруулах (USIP) төсөлд австралийн тусламжийн 50 гаруй хувь нь зарцуулагджээ.

3. Төрийн бус байгууллагуудын үйл ажиллагааг дэмжих хөтөлбөр (Small activity scheme). Энэ хөтөлбөр нь шилжилтийн үеийн нийгмийн бэрхшээлүүдийг даван туулахад чиглэгдсэн жижиг төслүүдийг санхүүжүүлэх буцалтгүй тусламж хэлбэрээр хэрэгжсэн. Энэ хөтөлбөр 1993 оноос хэрэгжиж эхэлсэн ба эмэгтэйчүүд, хүүхэд, ядуурлыг бууруулах, хөдөө аж ахуй зэрэг чиглэлийн төслүүдэд 2 сая орчим AUD зарцуулжээ.  

Монголын санхүү, эдийн засгийн хямралыг гэтлэн давахад зориулж Австралийн Засгийн газар Монгол Улсад 2008 онд 5 сая AUD-ын буцалтгүй тусламжийг Дэлхийн банкаар дамжуулан олгосон байна. Мөн 2010 онд зудын хүндрэлийг даван туулахад зохиулж 1 сая AUD-ыг буцалтгүй тусламжаар олгож байжээ.  

Австралийн Засгийн газар Хөгжлийн албан ёсны тусламжийн хүрээнд Монгол Улсад  2011-2012 онд 15.6 сая AUD, 2015-2016 онд 8.7 сая AUD-ыг  Монголд хэрэгжүүлэх хөгжлийн хамтын ажиллагааны хөтөлбөрүүдийг санхүүжүүлж ирсэн байна.

2019-2020 онд 10.3 сая AUD, 2021-2022 онд 7.0 сая AUD-ыг хөгжлийн хамтын ажиллагааны хөтөлбөрүүдийг санхүүжүүлсан байна. Монгол Улсын төсвийн дэмжлэгийн хүрээнд 2014-2015 онд 9.8 сая, 2015-2016 онд  5.9 сая, 2021-2022 онд 5.6 сая AUD-ын санхүүжилт хийсэн байна.  2024 онд 110 сая AUD давсан байх бөгөөд үүнээс 70 хувийг боловсролын салбарт зориулжээ.

Австрали улсаас үзүүлдэг тусламж болон боловсролын хөтөлбөрүүд Монголын хүний нөөцийн чадавх, ур чадварыг бэхжүүлэхэд маш чухал нөлөөтэй хэвээр байгаа билээ. 

2016 оны арваннэгдүгээр сарын 25-нд Улаанбаатар хотноо Хөгжлийн хамтын ажиллагааны тухай Монгол Улсын Засгийн газар, Австрали Улсын Засгийн газар хоорондын Харилцан ойлголцлын Санамж бичиг байгуулсан нь эрхзүйн үндэс болжээ. 

Мельбурн хотноо 2019 оны аравдугаар сард зохион байгуулсан Уул уурхай, эрдэс баялгийн олон улсын чуулга уулзалтад Монголын Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамны төлөөлөгчид оролцжээ.

Эрдэс баялагт суурилсан Монголын эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг хангах зорилгоор Монгол, Австралийн Засгийн газар Австрали, Монголын эрдэс баялгийн салбарын хамтын ажиллагааны хөтөлбөрийг (AMEР) хэрэгжүүлж байна. 2015-2019 онд хөтөлбөрийн эхний шатыг амжилттай хэрэгжүүлж дуусгаад,  Австрали, Монголын эрдэс баялгийн салбарын хамтын ажиллагааны хөтөлбөрийн II шат 2019 оны  дөрөвдүгээр сараас хэрэгжиж эхэлсэн бөгөөд 2023 он хүртэл үргэлжилсэн тус хөтөлбөрт Австралийн Засгийн газар 8,5 сая AUD-ын санхүүжилт гаргаж, 2019 оны санхүүгийн жилд 9.8 сая AUD-ын буцалтгүй тусламж олгожээ.

Монгол Улсын Засгийн газар Австралид гарсан түймрийн улмаас их хэмжээний хохирол учирсантай холбогдуулан 45 мянган ам.долларын хүмүүнлэгийн тусламж үзүүлсэн байдаг. 

1995 оны аравдугаар сарын 5-нд Улаанбаатар  хотноо Монгол Улсын Засгийн газар, Австралийн Гадаад албаны товчооны хооронд Австралийн сайн дурын ажиллагсдыг Монголд ажиллуулах талаарх Харилцан ойлголцлын Санамж бичиг байгуулсан юм. 

“Залуу элчин” хөтөлбөрийн хүрээнд Монгол Улс жил бүр Австралийн 20 орчим сайн дурынхныг 1 жилийн хугацаатайгаар хүлээн авч, эрүүл мэнд, байгаль орчин, бизнес, боловсролын салбарт ажиллуулж иржээ. Австрали улс Монголд сайн дурын үйл ажиллагаа явуулаад удаж байгаа бөгөөд 1998 оноос хойш Австралийн 300 гаруй сайн дурынхан Монгол Улсын хөгжилд хувь нэмрээ оруулснаас 2020 онд гэхэд л 30  гаруй ур чадвартай мэргэжилтнүүд ирж ажиллажээ.  

Австрали нь уул уурхайн салбар өндөр хөгжсөн, асар их байгалийн баялагтай улс юм. Тиймээс ч дурдсан чиглэлийн бизнес нь Австрали, Монгол хоёрын харилцааг улам ойртуулж гүнзгийрүүлж байгаа юм.  

Австралийн 600 гаруй иргэн Монголд амьдарч байгаа бөгөөд 1000 гаруй Австралийн иргэн хүссэн үедээ богино хугацааны томилолтоор Монголд ирдэг байх бөгөөд Австралийн 60 гаруй бизнес эрхлэгчид Монголд үйл ажиллагаа явуулж байгаагийн дотор уул уурхайн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг 60 гаруй  томоохон компаниуд дээр ажиллаж байгаа ажээ. 

Австралийн New South Wales муж улсын Засгийн газар Монгол Улсад 5 тахь бэлэглэснийг 1995 онд Говь-Алтай аймгийн тахийн талд нутагшуулж, эдүгээ тоо толгой нь үлэмж өссөн байна.  

Монгол-Австралийн харилцаа, хамтын ажиллагааны чухал чиглэл нь боловсролын салбар юм. Сүүлийн жилүүдэд Австралид ирж суралцаж буй монгол оюутны тоо нэлээд нэмэгдэх хандлагатай байна. Монгол оюутнууд Австралийн Засгийн газрын тэтгэлэг, Монгол Улсын Төрийн сангийн зээл болон хувиараа гэсэн байдлаар ирж суралцаж байна.

Австралийн талын тэтгэлгээр 1994 оноос эхлэн монгол оюутнуудыг менежмент, бизнес, эрхзүй, төрийн  удирдлага, олон улсын харилцаа, боловсролын удирдлага, англи хэл болон бусад чиглэлээр дипломын дараах ахисан түвшний сургалтад хамруулж эхэлжээ.

Зөвхөн 2008 онд Чадавх бэхжүүлэх хөтөлбөрийн хүрээнд 80 оюутан Австралийн National, Melburn, Adelaide, Murdoch, Griffith болон Victoria их сургуулиудад суралцжээ. Монгол Улсын Төрийн сангийн тэтгэлгээр Өмнөд Уэльсийн их сургууль, Сиднейн их сургууль, Монашийн их сургууль, Канберрагийн их сургууль зэрэг 15 их, дээд сургуульд нийт 200 орчим хүн суралцсан байна. Түүнчлэн монгол оюутнууд австралийн их, дээд сургуулиудад хувийн зардлаар ирж суралцжээ.  

Австралийн ЭСЯ-ны мэдээлснээр сүүлийн 20 жилийн хугацаанд нийтдээ 22 мянган  монгол иргэд Австралид суралцаж,  мэргэжил дээшлүүлсэн байна.   2019 оны сүүлчээр Австралид суралцаж байсан Монгол оюутны тоо 5.700 орчим байсан бол  2024 оны байдлаар суралцаж байсан Монгол оюутны тоо ойролцоогоор 8 мянга хүрсэн гэж Австралийн Элчин сайдын яам мэдээлэлд дурджээ. 

Австрали Улс Монголд сүүлийн 20 гаруй жилийн турш хөгжлийн дэмжлэг туслалцааг үзүүлсээр иржээ. Энэхүү туслалцааны тулгын чулуу нь Монголчуудыг Австралид сургах боломжоор хангадаг урт хугацааны сургалтын тэтгэлгүүд юм. Австралийн тэтгэлгүүдийн хүрээнд олгодог сургалтын тэтгэлгүүд нь Монгол Улсын хүний нөөцийн эрэлт хэрэгцээг анхаарч, ард түмэн хоорондын харилцаа холбоог хөгжүүлэх нэгэн арга зам мөн.

Монгол дахь Австралийн Тэтгэлгүүд хөтөлбөр 2013 оны долдугаар сарын 1-нээс зорилтот салбаруудын хүний нөөцийг чадавхжуулж, Австралийг Монгол Улсын хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулж буй хандивлагч хэмээн хүлээн зөвшөөрүүлэхэд хувь нэмэр оруулах зорилготойгоор эхэлжээ. 

Австралийн их дээд сургуулиудын түүхэнд анх удаа Монгол хэлний хичээл 2010 онд Австралийн Үндэсний их сургуульд эхэлжээ. Түүнээс хойш Пан-Азийн инститүтээр дамжуулан АНУ-ын Индианагийн их сургуулийг Дотоод Ази, Монгол судлалын салбартай  хамтарсан төсөл хэрэгжүүлж, сургалтууд зохион байгуулах болсон байна. 

Австралийн Монголыг сонирхох сонирхлыг нэмэгдүүлэх зорилгоор Австралийн Үндэсний их сургууль дээр 2011 онд Монгол судлалын төв байгуулагдсан. Австрали, Монголын түүхэн харилцаа бага боловч сүүлийн жилүүдэд хоёр улсын харилцаа улам бүр чухал болж байна.

Австрали нь Монголын уул уурхай, эрчим хүчний салбарт томоохон оролцоотой бөгөөд Зүүн хойд Азийн аюулгүй байдлын асуудлыг шийдвэрлэх арга замыг эрэлхийлэхэд хоёр улс оролцож, Австралийн их дээд сургуульд суралцаж буй монгол залуусын тоо нэмэгдэж байна. Австрали, Монгол хоёр улс цаг уурын эрс тэс уур амьсгалтай тэмцэх, мал аж ахуй, өвийн археологийн чиглэлээр хамтран ажиллах туршлагатай. ХIII зуунд Чингис хааны удирдлага дор Монголын эзэнт гүрэн өргөжин тэлсэн нь дэлхийн түүхэнд чухал үйл явдал болсон бөгөөд австраличуудын энэ нь австраличуудын сонирхлыг ихэд татдаг. 

2022 онд Монгол Улс, Австралийн хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 50 жилийн ой тохиосон билээ. 2022 оны нэгдүгээр сард Австрали улсаас Монголд суугаа Элчин сайдын яам Австрали улсын Үндэсний өдрөөр хоёр орны дипломат харилцааны ойн нэрэмжит төслийн хөтөлбөрийг албан ёсоор эхлүүлэв.

Монгол, Австрали улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 50 жилийн ойг тохиолдуулан хэрэгжүүлж буй уг хөтөлбөр нь нийт таван байгууллагыг Монгол Улсын хөгжилд хувь нэмрээ оруулахад нь дэмжих зорилготой юм. Шалгарсан таван байгууллага нь эрүүл мэнд, хүний эрх, залуучуудын хөгжил, хөдөө аж ахуйн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг өргөн хүрээний байгууллагуудын төлөөлөл байх ажээ. 

2022 оны гуравдугаар сард Монгол, Австралийн Засгийн газар хооронд “Ажиллах болон амрах” визийн зохицуулалтыг хэрэгжүүлэх тухай Засгийн газар хоорондын харилцан ойлголцлын Санамж бичигт гарын үсэг зурах ёслолын ажиллагаа Австралийн Парламентын ордонд боллоо.

Тус санамж бичиг зурагдсанаар Монгол Улсын 100 залуу 2022 оны долоодугаар сарын 1-нээс эхлэн Австрали Улсад “Ажиллах болон амрах” визээр нэг жилийн хугацаанд ажиллах, аялах энэ үеэрээ 4 сар хүртэлх хугацаагаар суралцах боломж нээгдсэн юм. Ёслолын арга хэмжээний үеэр Австралийн Цагаачлал, иргэншил, шилжилт хөдөлгөөний үйлчилгээ, олон үндэстний асуудал хариуцсан сайд Алекс Хоук хэлэхдээ, “Австралид оршин суугаа монгол иргэдийн тоо бусад оронтой харьцуулахад хэдийгээр цөөн ч гэсэн манай нийгэмд бодитой хувь нэмрээ оруулж байгаад бид баяртай байна.

Энэхүү хэлэлцээр хэрэгжсэнээр хоёр орны иргэд хоорондын харилцан ойлголцол бэхжиж, олон монгол залуус Австралид ирж ажиллангаа аялах, суралцах боломжийг нээж байгаад нэн баяртай байна” гэв. Төрийн нарийн бичгийн дарга Н.Анхбаяр “Удаан хугацаанд хүлээсэн энэхүү баримт бичиг өнөөдөр ийнхүү бодит ажил хэрэг болж, биеллээ олж буйд бид мөн баяртай байна. Монгол, Австрали хоёр орны залуус хоорондын харилцаа, харилцан ойлголцол, итгэлцэл, соёлын солилцоо цаашид улам бэхжиж, олон монгол залуус Австралид ирж, танай сайхан орны олон үндэстнээс бүрдсэн нийгэм, соёлд өнгө нэмж, нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд их хувь нэмэр оруулна гэдэгт итгэлтэй байна.

Мөн австрали залуус манай улсад аялж, ажиллан Монгол Улсын хөгжил дэвшилд үлэмж хувь нэмэр оруулна гэж итгэж байна” гэж хэлэв. 

Австралийн “Ажиллах болон амрах” визийн хөтөлбөрт ийнхүү Монгол Улс хамрагдсанаар эхний ээлжид Монгол Улсын 18-30 насны 100 залуу тус улсад ажиллах суралцах эрхтэй болж,  хөтөлбөрийн хэрэгжилтээс хамаарч цаашид энэ тоо жилээс жилд нэмэгдэх сайхан боломж нээгдсэн юм. 

2023 оны есдүгээр сард Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэг Австралийн Холбооны Улсад албан ёсны айлчлал хийж тус улсын Гадаад хэргийн сайд Пенни Вонг-той албан ёсны хэлэлцээ хийж, хоёр орны харилцааны түвшинг шат ахиулж, Өргөтгөсөн түншлэлээс Иж бүрэн түншлэлд хүргэх асуудлаар санал солилцжээ. Айлчлалын үеэр Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэг Австралийн Олон улсын харилцааны хүрээлэнд зочилж, “Монгол Улсын гадаад бодлого: Зүүн хойд Ази” сэдвээр илтгэл тавьж хэлэлцүүлэв. Австралийн олон улсын харилцааны хүрээлэн 1924 онд Британийн Чатам хаус буюу Хатан хааны олон улсын харилцааны хүрээлэнгийн Австрали дахь салбар болон байгуулагдаж, 1933 онд өнөөгийн Австралийн Олон улсын харилцааны хүрээлэн нэртэйгээр тус улсын холбооны олон улсын судалгааны хүрээлэнгийн бүтэц болон өөрчлөгдсөн.

Тус хүрээлэн улс төр, олон улсын харилцааны чиглэлээр судалгаа явуулж буй Австралийн ууган судалгааны байгууллага бөгөөд Австралийн бүх муж, нутаг дэвсгэрт өөрийн салбартай цорын ганц хүрээлэн ажээ.  

Гадаад харилцааны сайдын айлчлалын үеэр Монгол Улсын Морин хуурын чуулга Австралийн Холбооны Улсын Сиднейн Дуурийн театрт 2023 оны есдүгээр сарын 14-нд “Монголын сайхан орон” бүрэн хэмжээний тоглолтоо толилуулав. 

Морин хуурын чуулгын авьяаслаг хамт олон 31 жилийн хугацаанд дэлхийн 30-аад улсад 650 гаруй тоглолт хийсэн бөгөөд Сиднейн Дуурийн театрт анх удаагаа тоглолтоо толилуулсан байна 

2024 оны дөрөвдүгээр сард Монгол Улсын Гадаад харилцааны яам, Австралийн Холбооны Улсын Гадаад хэрэг, худалдааны яам хоорондын V зөвлөлдөх уулзалт Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагджээ. Уулзалтад монголын талаас Гадаад харилцааны яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Н.Анхбаяр, австралийн талаас Гадаад хэрэг, худалдааны яамны Өмнөд болон Төв Ази хариуцсан Тэргүүн туслах нарийн бичгийн дарга Сара Стори нар тус тус төлөөлөгчдөө ахалж оролцов.

Зөвлөлдөх уулзалтын үеэр талууд хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагаа улс төр, аюулгүй байдал, батлан хамгаалах, худалдаа, эдийн засаг, боловсрол, соёл, хөдөө аж ахуй зэрэг нийгэм, эдийн засгийн бүхий л салбарыг хамран Өргөтгөсөн түншлэлийн хүрээнд идэвхтэй хөгжиж байгаад сэтгэл хангалуун байгаагаа илэрхийлэв.

Мөн Монгол, Австралийн харилцаа, хамтын ажиллагааны өнөөгийн байдалд үнэлэлт, дүгнэлт өгч, хоёр улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 50 жилийн түүхт ойг талууд ёслол төгөлдөр тэмдэглэснийг дурдаж, иргэд хоорондын харилцаа өргөжин бэхжиж буйг тэмдэглэв. 

Түүнчлэн талууд Монгол, Австралийн харилцаа, хамтын ажиллагааны цар хүрээг харгалзан хоёр орны харилцааны түвшинг ахиулан “Иж бүрэн түншлэл”-д хүргэх баримт бичгийн төслийг ойрын хугацаанд эцэслэн тохирч, дээд, өндөр түвшний айлчлалын хүрээнд тунхаглан зарлаж, харилцааны түүхэн шинэ хуудсыг нээх чиглэлд онцгойлон анхаарч ажиллахаа нотлов. 

Төрийн нарийн бичгийн дарга Н.Анхбаяр хоёр улсын Засгийн газар хооронд Агаарын харилцааны тухай хэлэлцээр болон Нийгмийн хамгааллын тухай хэлэлцээрийг байгуулах, Австралийн Засгийн газрын тэтгэлэгт хөтөлбөрийн квотыг нэмэгдүүлэх, “Ажиллах болон амрах виз”-д хамрагдах иргэдийн тоог харилцан нэмэгдүүлэхийн төлөө буйг илэрхийлэв. 

Тэргүүн туслах нарийн бичгийн дарга Сара Стори Австралийн Засгийн газрын тэтгэлэгт хөтөлбөр нь Монгол Улсын хүний нөөцийн чадавхыг бэхжүүлэх, улс орны нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулж буйг онцолж, хоёр талын харилцаа НҮБ болон олон улсын байгууллагын хүрээнд гүнзгийрэн хөгжиж буйд баяртай байгааг илэрхийлж, жендерийн эрх тэгш байдал, уур амьсгалын өөрчлөлт зэрэг чиглэлд хамтын ажиллагааг бэхжүүлэхийн төлөө байгааг тэмдэглэв. 

Зөвлөлдөх уулзалтын хүрээнд Монгол Улсын Үндэсний статистикийн хороо болон Австралийн Статистикийн хороо хооронд хамтран ажиллах тухай харилцан ойлголцлын санамж бичиг байгуулав. 

Хоёр тал 2014 оноос хойш ГХЯ хоорондын зөвлөлдөх уулзалтын механизмтай болсон бөгөөд тус механизм нь Монгол, Австралийн харилцааны байдал, төлөвийн талаар санал солилцох, хамтын ажиллагааны тодорхой асуудлууд болон олон улс, бүс нутгийн харилцан сонирхсон асуудлаар өргөн хүрээнд ярилцаж, уялдаа холбоог хангахыг зорьдог билээ. 

Монгол Улс, Австрали хоёр батлан ​​хамгаалах, аюулгүй байдал зэрэг дэлхийн болон бүс нутгийн олон асуудлаар хамтран ажилладаг. Олон улсын энхийг сахиулах, аюулгүй байдлыг хангахад хувь нэмрээ оруулах нь хоёр талын хамтын ажиллагааны онцгой чиглэл байсаар ирсэн юм.

Монгол, Австралийн цэргийн бие бүрэлдэхүүн НҮБ-ын энхийг сахиулах ажиллагаанд, тэр дундаа Өмнөд Суданд хамтран үүрэг гүйцэтгэсэн. Монгол, Австрали хоёр Ирак, Афганистан дахь эвслийн ажиллагаа, Косово, Сьерра Леон дахь энхийг сахиулах ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэсэн юм. Монгол Улс, Австрали хоёр талын батлан ​​хамгаалах бодлогын талаар яриа хэлэлцээ тогтмол хийдэг бөгөөд Австрали жил бүр Монгол Улсаас зохион байгуулдаг Khaan Quest энхийг дэмжих ажиллагааны сургуулилтад оролцдог. 

Төгсгөл 

Монгол Улсын Гадаад бодлогын үзэл баримтлалд “гуравдагч хөрш”-д Австралийн Холбооны улсыг тухайлан  нэр дурдаагүй боловч тус улс нь хөгжингүй, ардчилсан дунд хүчний улс бөгөөд Монгол Улс 2007 онд Австралитай “Өргөтгөсөн түншлэл”-ийн харилцааг тогтоосон, худалдаа-эдийн засаг, хөрөнгө оруулалт, хөгжлийн өргөн хүртээтэй хамтын ажиллагаатай, чингэхлээрээ өргөн утгаар нь авч үзвэл Монгол Улсын “гуравдагч хөрш” улс гэж үзэж болно. 

Монгол Улсын “гуравдагч хөрш”-тэй харилцах харилцааны гол цөм нь ардчиллын нийтлэг үнэт зүйлс юм. Энэ утгаараа “гуравдагч хөрш” гэж юуны түрүүнд Монгол Улсад ардчилсан өөрчлөлтийг тууштай дэмжиж ирсэн улс орнууд юм. Тиймээс Австрали анхнаасаа л манай “гуравдагч хөрш”-ийн нэг байсаар ирсэн бөгөөд хоёр талын хамтын ажиллагааны үндсэн хоёр чиглэл бол нэгд, боловсролын салбар, хүний нөөц, хоёрт, уул уурхайн салбарын хамтын ажиллагаа мөн билээ. 

Австрали нь уул уурхайн салбар өндөр хөгжсөн,  олборлох үйлдвэрлэлийн технологи өндөр хөгжсөн, асар их байгалийн эрдэс баялагтай, суурь бүтэц, ложистик нь зүгширсэн улс юм. Тиймээс ч дурдсан чиглэлийн бизнес нь Австрали, Монгол хоёр улсын харилцааг улам ойртуулан гүнзгийрүүлж байна гэж хэлж болно. Лондон, Канберра хотноо бүртгэлтэй Rio Tinto уул уурхайн улс  үндэстэн дамнасан нийгэмлэгийн Оюу Толгой  зэс, алтны мега төсөл нь ойрын таван жилд Монголын ДНБ-ий  30 хувийг эзэлнэ гэж тооцож байгаа бөгөөд энэ нь гадаадын хөрөнгө оруулалтын томоохон хэсэг болж байгаа юм. 

Австрали нь Монгол Улсын хүний нөөцийг ахисан түвшний тэтгэлэгт сургалтад хамруулах чиглэлд тэргүүлэх байр суурь эзэлдэг бүс нутгийн гүрэн болж байна. 

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн урилгаар Австралийн Холбооны Улсын Амбан захирагч, Эрхэмсэг хатагтай Саманта Мостингийн Монгол Улсад хийж буй төрийн айлчлал нь хоёр орны харилцааны түвшинг шинэ шатанд гаргах нь дамжиггүй билээ.