Монгол Улсын Их Хурлын Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооноос “Агаарын бохирдлыг бууруулах хүрээнд утааны асуудлаарх бодлого, шийдвэрийн хэрэгжилтийн үр дүн, шийдэл” ерөнхий хяналтын өнөөдрийн  /2025.02.04/  сонсгол эхэллээ. 

Өнөөдрийн сонсголоор

• "Утааны асуудал: Эрх зүйн орчин, бодлого шийдвэрийн хэрэгжилт, санхүүжилт, хариуцлага” талаар Улсын Их Хурлын гишүүн, Ёс зүй, дэгийн байнгын хорооны дарга Б.Баярбаатар,
• “Утааны асуудал: Зуух, түлшний технологийн шийдлүүд” хэлэлцүүлгийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүн, Инновац цахим бодлогын байнгын хорооны дарга Ж.Золжаргал нар мэдээлэл хийж, холбогдох шинжээчдийн дүгнэлтийг сонсоно.

“Агаарын бохирдлыг бууруулах хүрээнд утааны асуудлаарх бодлого, шийдвэрийн хэрэгжилтийн үр дүн, шийдэл” ерөнхий хяналтын сонсголын гол ач холбогдол нь мэдээлэл сонсох, цуглуулах, төрийн болон төрийн бус байгууллага, иргэдийн мэдэх эрхийг хангаж, саналыг сонсож, шийдвэр гаргах түвшинд нэгдсэн нэг ойлголттой болох, төрийн байгууллага, албан тушаалтны үйл ажиллагаанд илэрсэн зөрчил, дутагдлыг арилгуулах асуудлаар Засгийн газар болон холбогдох бусад байгууллагад чиглэл өгөхөд чиглэжээ.

Нийт 147 зөрчлийг нэг бүрчлэн уншиж танилцуулах боломжгүй учир ажлын хэсэг нэгдсэн дүр зураг бүхий дараах зөрчлийг түүвэрлэн уншлаа.

Цэвэр агаар сан болон 2008-2016 онд агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр гадаад, дотоодын хөрөнгөөр хийгдсэн ажлын үр дүн сэдэвт гүйцэтгэлийн аудитаар ЗТХЯ-нд агаарын бохирдлыг бууруулах хүрээнд хийгдсэн төсөл, арга хэмжээний гүйцэтгэл дутуу байхад олгосон 3 тэрбум төгрөгийн албан шаардлагыг хэрэгжүүлээгүй

Нийслэлийн агаар орчны бохирдолтой тэмцэх газар 2023 онд гадаад сургалт зохион байгуулж 106 сая төгрөгийн төсвийн хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулсан.

Цэвэр агаар төслөөс 2021 онд олгосон 135,5 сая төгрөгийн цахилгаан халаагуурын эргэн төлөлт 159 айл нүүсэн, төлбөрийн чадваргүй гэх шалтгаанаар төлөгдөөгүй. Энэ нь Дэлхийн банкнаас авсан зээлийн хөрөнгө бөгөөд улсын өрд бичигдэж улсын төсвөөс төлөгдөнө.

БОАЖ-ийн сайдын 2019 оны тушаалаар халаалтын зуухны үнс тоосонцрыг шүүх 290 ширхэг шүүлтүүрийг Хятадын 4 хуулийн этгээдээс шууд худалдан авахаар гэрээлсэн 12 тэрбум төгрөгийн гэрээ байна. Үүнд Үндэсний аудитын газраас албан шаардлага хүргүүлсэн ч хэрэгжүүлэхгүй байсан тул УПЕГ-т шилжүүлжээ. Дээрх төхөөрөмж нь манай улсад мөрдөгддөг стандарт байхгүй, үнийн судалгаа хийгээгүй байна.

БОАЖ-ын сайдын 2018 оны тушаалаар Ховд аймгийн агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр ажлын төлөвлөгөө ирүүлээгүй байхад 800 сая төгрөг шилжүүлсэн. Мөн агаарын бохидолтой холбоогүй, айлуудын хашааны хаалгыг сайжруулж, жигдрүүлэх зураг төслийн ажилд 116 сая төгрөг зарцуулжээ.

НЗДТГ-ын захирамжаар Цэвэр агаартай хот аяныг зохин байгуулах хөтөлбөрийн зардалд 210 сая төгрөгийн зарцуулаагүй үлдэгдлийг Соёл урлагийн газарт шилжүүлж хөрөнгийг зориулалтын бусаар зарцуулсан.

Нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар гэр хорооллын өрхийн сайжруулсан түлшийг нөөцлөхөд шаардлагатай агуулах түрээслэх ажилд 35 иргэн, ААН-тэй түрээсийн гэрээ шууд зохион байгуулж төлбөрт 1,4 тэрбум төгрөг төлжээ.

Нийслэлд 5 байршилд нүүрсний агуулах барих төсөл арга хэмжээнд НЗДТГ-аас таван компанитай нийт 3,7 тэрбум төгрөгийн гэрээг шууд байгуулсан. Уг үйл ажиллагааны үндэслэл нь Тагнуулын ерөнхий газрын албан бичигт дурдсанаар Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн зөвлөмжид хамааралтай гэх агуулгатай байжээ.

ДҮГНЭЛТ:

1. Хууль бодлого, шийдвэрийн хэрэгжилт хангалтгүй
2. Үр дүнгийн үнэлгээ хангалтгүй
3. Санхүүжилт, зарцуулалтын үр ашиг бага
4. Хяналт, үнэлгээний ажил хангалтгүй
5. Санхүүгийн зөрчил өндөр эрсдэлтэй түвшинд байна
6. Стратеги, төлөвлөлт хангалтгүй
7. Иргэдийн оролцоо, мэдээлэл хангалтгүй

Агаарын бохирдлыг бууруулахад 2008-2023 онд нийт 1,7 их наяд төгрөгийг зарцуулжээ.

2008-2016 онд

• Дотоод эх үүсвэр ₮164,1 тэрбум
• Гадаад эх үүсвэр ₮104,7 тэрбум
• ам. доллар буюу ₮260,6 тэрбум

2017-2020 онд

• Дотоод эх үүсвэр ₮287,2 тэрбум
• Гадаад эх үүсвэр ₮168,9 тэрбум

2020-2023 онд

• 1,143 их наяд төгрөг

Сонсголын үеэр бухимдсан иргэдийн үгс:

Иргэн Ц.Оюунжаргал:
Би дөрөв дэх өдрөө энэ сонсголд оролцож байна. Монголын бүх ард түмэн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхтэй. Гэтэл Төр нь ч тэр, нийслэл нь ч тэр "чавганцын" ажил хийж байна. Өнөөдрийн сонсголд хэлж байна, 779 хүн угаартаж бурхан болсон гэжээ. Төрж байгаа 10 эх тутмын 4-ийнх нь ураг эндэж байна. Энэ тоог тооцсонгүй. Битгий ийм дутуу дулимаг юм хий, ард түмнийхээ төлөө ажиллавал ажилласан шиг ажилла, үгүй бол та нар энэ ордноос явцгаа. Нийслэлд амьдарч байгаа хүмүүсийнхээ нөхөн төлбөрийг яаж төлөх гэж байна вэ. Ерөнхийлөгчийн хэлснээр чөмгөө дундартал би явна. Монголын ард түмний төлөө бүү дүр эсгэж ажилла, хэрэв өөрийнхөө төлөө, баяжихын төлөө байгаа бол үтэр түргэн энэ ордноос зайлцгаа. Нөгөө ногоон автобусны 44 их наядын хэрэг юу болсон бэ, Ард түмнийхээ бүх боломжийг хулгай хийчхээд биднийг яаж амьдар гээд байгаа юм бэ?

Иргэн П.Бурмаа:
Монгол хүн эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрх ноцтой зөрчигдөж байгаа. Өдгөө Монгол хүн том жижиггүй уушгины өвчтэй болсон. Жишээ нь би байнга цэр гарч, бронхиттой мэт ханиадаг, үзүүлэхээр тодорхой онош байдаггүй. Өнөөдөр яригдаж буй утааны эсрэг зарцуулсан 1,7 их наяд төгрөгийн үргүй зардлыг хэн хариуцах вэ. Ард түмэн шүүх засаглалд итгэх арга алга. Тиймээс иргэд бухимдалтай байна. Өнөөдөр сонсголд иргэдийн төлөөлөл ч цөөн байна. Бид яагаад та нар шиг 5 минут ярих боломжгүй, микрофон шууд хаагаад байна вэ?

Иргэн Б.Отгонтуул:
Агаарын бохирдолтой холбоотой асуудлаар иргэд рүүгээ чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулахгүй байна. Учир нь дарга нар хэзээ ч гал түлдэггүй. Монголын баялаг болсон иргэд рүүгээ хандах биш, утааг бууруулахад зуух солих, шахмал түлш гэж ярихаасаа ичих хэрэгтэй. 20 жилийн өмнөөс нь утааг бууруулна гэж ярьж байлаа, бид ямар туршилтын туулай юу. Ямар ч тооцоо судалгаа байхгүй. Эрдэмтдийнхээ үгийг ч сонсдоггүй. Айлуудаар орж яндан зуухны судалгааг хийгээгүй, ард иргэдэд анхааруулга өгөөгүй байж шахмал түлш бүгдэд нь таарна гэсэн. Мэргэжлийн хүмүүс "түлш дутуу шатаж угаар гаргаад байна" гэж хэлээд байхад нэн даруй зогсоож чадалгүй өчнөөн олон хүний амь насаар тоглолоо. 2022 онд манай гэр бүлийн бүх гишүүн угаартсан. Тухайн үед цагдаа, нийслэлээс хүмүүс ирээд бидний л буруу гэсэн. Төр нь иргэд рүүгээ буруугаа булзайруулдаг. Өдрийн хоолоо яая гэж байгаа гэр хорооллынхон яаж байшингаа дулаалж чадах вэ дээ. Хауст амьдардаг та нар мэдэхгүй.

Иргэн Д.Мягмарсүрэн:
Та нар шийдвэр гаргаж байна гээд ард иргэдийнхээ эсрэг юм хийх юм. Учир нь угаартахаас сэргийлж, бас утаа гаргахгүй гээд халаагуураар дулаацаж байхад нь цахилгааны үнээ нэмчихлээ. Тогны үнээ дийлэхгүй байна. Одоо хүссэн хүсээгүй эргээд түлшээ түлэх боллоо. Халаагууртай, халаагуургүй тогны үнээ дийлэхээ болилоо. Хүн байшин барина гээд мөнгө авсан ч барьж чадахгүй бол мөнгийг нь буцааж өгдөг. Гэтэл албаны хүмүүс нь утааг чинь арилгана гэж ард түмний мөнгийг авчихаад арилгасан юм байхгүй, авсан мөнгөө ч төлдөггүй. Эмнэлгээр дүүрэн л уушгины өвчтэй, хатгаа ханиадтай хүүхдүүд байна, эндэж байна. Эм ямар их үнэтэй байгаа билээ. Мань шиг хүмүүс эм тарианы мөнгө битгий хэл талхаа ч авч чадахгүй байна. Арга ядахдаа бид аарцтай шөл л хийж уух юм. Ирээдүй болсон хүүхдүүдийнхээ төлөө анхаараач ээ.