“Рио Тинто Монгол” компанийн захирал Х.Амаржаргалаас  Канадын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай “Онтрэ” компанийн тусгай зөвшөөрлийн талаар тодруулав. 

"ОНТРЭ"-ГИЙН ЭЗЭМШИЖ БУЙ 20 ХУВИЙН ЭЗЭМШИЛТЭЙ ХОЛБООТОЙГООР ДАХИН ГЭРЭЭ БАЙГУУЛНА ГЭЖ БОДОХГҮЙ БАЙНА 

-"Онтрэ"-гийн эзэмшиж буй хоёр тусгай зөвшөөрлийг яаралтай шилжүүлэхгүй бол ОТ төслөөс хүртэх ногдол ашиг авах хугацаа хойшлох уу?   
-Оюу толгой төслийн шууд үр өгөөжийн 60 хувь нь Монголд буюу “Эрдэнэс Оюу толгой” компанид, 40 хувь нь Рио Тинто  группт ногдож байна. Шууд бус өгөөжийн 80 хувийг монголын тал хүртдэг. Ногдол ашиг нь үр өгөөжийн зөвхөн нэг нь юм.       

Засгийн газрын төлөх 2.4 тэрбум  ам.долларын зээлийг Рио Тинто групп 2023 онд тэглэснийг та бүхэн санаж байгаа байх. Ингэснээр хоёр хувь эзэмшигч Оюу толгойгоос зэрэг хувь хүртэж эхэлнэ.  

Хөрөнгө оруулалтын гэрээнд гэрээт талбай гэж бичсэн. Үүнд  таван тусгай зөвшөөрөл багтдаг. Үүний хоёрыг нь “Онтрэ”, гурвыг нь “Оюу толгой” эзэмшиж байна.     

Хөрөнгө оруулалтын гэрээг байгуулсны дараа хайгуулын таван тусгай зөвшөөрлийг ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл болгожээ.  “Оюу толгой” нь “Онтрэ”-гийн тусгай зөвшөөрөл бүхий талбайн 80 хувийн эдийн засгийн үр өгөөжийг хүртэхээр талууд тохирсон.     

Тэгэхээр “Эрдэнэс Оюу толгой” компани энэхүү 80 хувийн өгөөжийн 34 хувийг нь эзэмшинэ. “Онтрэ”-гийн эдийн засгийн үр өгөөжийн 20 хувийн асуудал гарч ирнэ.  Ашиг хуваах гэрээг 2003 онд “Айвэнхоу майнс” компани “Онтрэ”-тэй байгуулсан.     

Надад байгаа мэдээллээр Засгийн газар энэ талаар ямар нэг шийдвэр гаргаагүй байна.  

"Эрдэнэс Оюу толгой” компани 80 хувийн өгөөжийн 34 хувийг нь эзэмшинэ. “Онтрэ”-гийн эдийн засгийн үр өгөөжийн 20 хувийн асуудал гарч ирнэ. 

“Оюу толгой”-н бүх төлөвлөлтийг хийхдээ “Онтрэ”-гийн тусгай зөвшөөрлийг хамруулан тооцсон. “Онтрэ” компани 34 хувиа Монгол Улсын Засгийн газарт өгөхөд бэлэн гэсэн юм билээ. Эцсийн шийд гараагүй байна.

Тусгай зөвшөөрөл шилжүүлэх үйл ажиллагаа эхэлсэн, ирэх сарын сүүлээр дуусах байх.  

“Онтрэ” ХХК-ийн тусгай зөвшөөрлүүд Оюу толгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээнд тооцогдохгүй гэдэг нь Засгийн газрын байр суурь биш. 

Арбитрын шүүхээс 2003 онд байгуулсан Хамтын ажиллагааны гэрээндээ “Айвенхоу майнз”, “Онтрэ” гарын үсэг зур, "Онтрэ"-гийн хоёр тусгай зөвшөөрлийг “Оюу толгой” руу шилжүүл гэсэн шийдвэр гарсан. Гэхдээ тэр гэрээний дагуу үйл ажиллагаа явуулж байна.  

“Оюу толгой”-н ТУЗ хуралдаад лиценз шилжүүлэх шийдвэр гарсан тул одоо энэ ажил эхэлсэн. Үүний тулд эхлээд ТЕГ татвараа тооцоолно. Эдгээр тусгай зөвшөөрлийн өртөг хэд байх, үр ашгийг тооцоод татварын дүнг гаргана. Үүнд шаардлагатай бүх бичиг баримтыг “Онтрэ”, “Оюутолгой” ТЕГ-т өгсөн.  

Татвараа төлсний дараа АМГТГ-т очиж, тусгай зөвшөөрлийг шилжүүлсэн тухай бүртгэл хийлгэнэ.       

-Шинээр гэрээ байгуулах шаардлага үүссэн үү?
-”Онтрэ”-гийн эзэмшиж буй 20 хувийн эзэмшилтэй холбоотойгоор дахин гэрээ байгуулна гэж бодохгүй байна. Харин “Эрдэнэс Оюу толгой”-н эзэмшлийн 34 хувийг яаж хангах вэ гэдгийг шийдэх шаардлагатай.  
 
Эдгээр компани хоорондоо хувь нийлүүлэх асуудлаа ярилцан тохирно. Ямар гэрээ байгуулахаас хамаарна. Энэ гэрээгээр талууд “Онтрэ”-гийн эзэмшиж буй 20 хувиас “Эрдэнэс Оюутолгой” яаж хувь хүртэх үү гэдгээ шийднэ. Хөрөнгө оруулалтын гэрээ дахин байгуулахгүй.  

-Оюу толгой хувьцаа гарган, нээлттэй ХК болох уу?
-Энэ тухай Хөрөнгө оруулалтын гэрээнд заасан. “Эрдэнэс Оюутолгой” ХХК хүсвэл өөрийн эзэмшлийн 34 хувьдаа ногдох хувьцааг хөрөнгийн биржид гаргах эрхтэй.  

“Эрдэнэс Оюутолгой” ХХК хүсвэл өөрийн эзэмшлийн 34 хувьдаа ногдох хувьцааг хөрөнгийн биржид гаргах эрхтэй.  

-Татварын маргааны талаар мэдээлэл өгөөч.
-Энэ талаар ярихын тулд Хөрөнгө оруулалтын гэрээг дурдах хэрэгтэй. Энэ гэрээний амин сүнс нь Тогтвортой байдлын гэрээ юм. Монгол Улс хөрөнгө оруулагчдаа “Та бүхэн хөрөнгө оруулахад бид тогтвортой байдлыг хангана” гэсэн баталгаа гаргаж өгсөн. Энэ гэрээний дагуу “Оюутолгой” татвар төлдөг.   

Мөн энэ гэрээнд татварын тогтвортой орчноор хангана гэсэн өгүүлбэр бий. Энэ их чухал. 2013-2020 оны хооронд төлсөн татвар дээр татварын маргаан гарсан. Хоёр удаагийн актаар 1.3их наяд төгрөгийн татварын маргаан үүсэж, “Оюутолгой” энэ татварыг төлсөн.   

Хөрөнгө оруулалтын гэрээнээс үүдэлтэй татварын маргаан учраас гэрээнд заасны дагуу Лондоны арбитрын шүүх энэ маргааныг шийднэ. Татварын ерөнхий газар Монгол Улсад одоо үйлчилж буй хуулиар татварын хувь хэмжээг тооцно гэж үзсэн.     

Эвлэрлийн журмаар шийдье гээд хоёр  ч удаа Арбитрын маргааныг зогсоосон. Одоо арбитрын процесс үргэлжилж байна. Ер нь “Оюутолгой” үр өгөөжтэй юу гэдэг асуудал их яригддаг. Эдийн засгийн үр өгөөж гэж юу вэ? Шууд өгөөжийн 60 хувийг улсын төсөв рүү ордог татвар, хураамж хэлбэрээр Засгийн газар хүртдэг. 40 орчим хувь нь компанид үлддэг.    

Шууд бус өгөөжийн 80 хувь нь Монголд ногддог. Үүнд дотоодын компаниудтай хийсэн худалдан авалт, ажлын байр зэрэг орно. Ногдол ашиг нь эдийн засгийн үр өгөөжийн зөвхөн нэг нь юм. 2023 онд Рио Тинто компани “Эрдэнэс Оюутолгой” компанийн төлөх 2.4 тэрбум ам.долларын зээлийг тэглэсэн. Ингэснээр хоёр хувь нийлүүлэгч “Оюутолгой”-гоос өгөөжөө зэрэг хүртэж эхэлнэ.       

-”Рио Тинто Монгол” компанид хэчнээн хүн ажиллаж байна вэ?
-260 хүн ажиллдаг. Тэдний 200 нь Рио Тинтогийн бусад улсууд дахь хүний нөөц, хуулийн, хангамжийн гэх мэт 20 орчим  үйлчилгээнд дэмжлэг үзүүлэн ажилладаг.    

Үлдсэн 60 хүн нь Рио Тинтогийн бусад улсад нэвтрүүлсэн туршлага, технологийг Монголд хэрхэн нэвтрүүлэх судалгааг хийж байна.  

Хайгуулын жижиг баг “Оюутолгой”-н нөөцийг нэмэх боломжийг судлан ажиллаж байна. Монголд хайгуул хийх сонирхол бий. Өнгөрсөн хугацаанд цуглуулсан, геологийн бүх мэдээллээ Үндэсний геологийн төв рүү шилжүүлэхээр ажиллаж байна. Бид геологийн салбарыг дэмжих хүсэлтэй. Монголд геологийн хайгуул хийхэд эрсдэл бага. Хөрөнгө оруулалт татах ихээхэн боломжтой.               

Уул уурхайд суурилсан эдийн засагтай байгаа өнөө үед энэ салбарт хөрөнгө оруулагчид өөрсдөө эрсдэлээ даагаад, өөрсдөө мөнгөө гаргадаг онцлогтой. Хайгуулын судалгааны үр дүнгээ Засгийн газарт өгдөг.  

Одоо Монголд 1000 орчим хайгуулын тусгай зөвшөөрөл бий. Эдгээрийн дундаас орд илрүүлэхийн тулд хайгуулыг эрчимжүүлэх шаардлагатай.     

Олон улсын жишгээр хайгуулын салбар нь 4-5 дахин том байж, уул уурхайн салбар нь хөгждөг. Уул уурхайн салбар хөгжиж л боловсруулах салбар хөгжинө.   

-Мэдээлэл өгсөнд баярлалаа.