- ҮЗЭЛ БОДОЛ -

Өнөөдөр 2025-2026 оны хичээлийн шинэ жилийн эхний өдөр. Мөн энэ өдөр сурагч, хүүхэд багачууд, багш, сурган хүмүүжүүлэгчдийн хувьд ч баярын өдөр нь билээ. 

Энэ хичээлийн жилд сургуулийн өмнөх боловсролд 300 орчим мянган хүүхэд суралцана. Харин ерөнхий боловсролд 830 орчим мянган хүүхэд суралцах бөгөөд өмнөх жилээс 40 орчим мянгаар нэмэгдэж байна. Цаашлаад 2030 он гэхэд ЕБС-ийн сурагчийн тоо 80 мянгад хүрэх тооцоо бий. Баярын өдөр боловсролын салбар дахь асуудлуудыг доор жагсааж буйдаа хүлцэл өчье. Угтаа бид баярлаж болно, гэхдээ эдгээр асуудлууд байсаар, зарим нь бүр дордсоор буйг энэхүү нийтлэлээрээ сануулж буй.

ИРГЭДИЙН 81 ХУВЬ НЬ БОЛОВСРОЛЫН СИСТЕМД "МУУ" ДҮН ТАВЬЖЭЭ

Саяхан SICA судалгааны төвөөс хийсэн Монголын нийгмийн үеийн судалгаанд дурдсанаар "Манай улсын боловсролын системийн чанарыг хэрхэн дүгнэх вэ" хэмээх асуултад 2020 онд судалгаанд оролцсон иргэдийн 77 хувь нь муу гэсэн бол 2025 онд 81,5 хувь болж, 4,7 хувиар өсжээ. Өөрөөр хэлбэл иргэд боловсролын салбарыг сүүлийн 5 жилд муудсан гэж үзэж байна.

 ҮЕ ҮЕ НАНЧИЛДААНТАЙ БОЛОВСРОЛЫН ЯАМ

Боловсролын яаманд тэд нэгнээ боож унагана, өндөг шиднэ, өргөж ч шиднэ, нүүр нүдгүй балбана, цагдаа сэргийлэхдээ тулна гээд боловсролгүй "гарууд"-ын асуудлаа шийддэг арга хэрэгсэл ажиглагдаад удлаа. Зодоон цохионоор биш, логикоор, ам хэлээрээ асуудлыг тайвнаар шийддэг, сайд нь ч, яамныхан ч оновчтой шийдлийг санал болгодог байгаасай. Гэхдээ энэ мэт зөрчилдөөнийг ашиг сонирхол, албан тушаалд санаархсан, их хуралд суудалтай нөхөд зориудаар "тавиул троллуудаа" ашиглан өдөөн хатган үүсгэж буйг мөн хэн ч үгүйсгэхгүй билээ. 

БАГШ НАРЫН ХОМСТОЛ ҮҮСЭЖ, БАЙГАА ХЭД НЬ ЦАЛИНГАА НЭМҮҮЛМЭЭР БАЙНА

Цэцэрлэгт 1000 гаруй, ЕБС-д 3200 орчим багшийн сул орон тоо буюу дутагдал бий. Энэ сул орон тоог дадлагажигч багш ажиллуулах, тэтгэвэрт гарсан ахмад багш нарыг цөөн цагаар ажиллуулах гэх мэт арга замаар хангалтыг нэмэгдүүлнэ хэмээгээд буй. Шинэ сургууль, цэцэрлэгийн тоо нэмэгдэхийн хэрээр  тэнд ажиллах боловсон хүчин буюу багш, мэргэжилтнүүд ч шаардлагатай болно. Гэтэл тэднийг хаанаас бүрдүүлэх нь бүрхэг хэвээр. Өнгөрсөн жил багш нарын цалинг зургаан хувиар нэмсэн нь хангалтгүй. Тиймээс Боловсролын салбарын үйлдвэрчний эвлэл болон гурван яамны хамтарсан ажлын хэсэг байгуулагдаж, энэ жилийн улсын төсвөөс хэмнэгдсэн хэсгээр багш нарын цалинг нэмэхэд зарцуулах бодлого барина хэмээн сайд П.Наранбаяр хэлсэн. Нэг үгээр хойд хормойгоороо урд хормойгоо нөхнө. 

Энэ 2025-2026 оны хичээлийн жилд хувийн хэвшлийн 180 гаруй сургуульд 38 тэрбумын хувьсах зардал өгнө. Үүний оронд уг мөнгөө багш нарын цалинг нэмэгдүүлэхэд зарцуулбал..?!

2026 ОНЫ БОЛОВСРОЛЫН ЖИЛД СААЛИА БЭЛДЭХЭЭР САВАА БЭЛДЬЕ

Аливаа салбарыг хөгжүүлж, ахиц дэвшил гаргахад төсвийг нэмэх зайлшгүй шаардлагатай байдаг. Нэг үгээр бид боловсролын төсвөө нэмэхгүй бол мянга "Боловсролын жил-2026" гэж зарлаад нэмэргүй. Бид 2025 онд боловсролын салбартаа 4,4 их наяд төгрөг төсөвлөсөн. Энэ нь дөрвөн жилийн өмнөхтэй харьцуулахад 2,5 дахин өссөн үзүүлэлт. Гэхдээ төсвийн зардлын 80 хувь нь багш, ажилтнуудын цалин урамшуулалд, 10 хувь нь халаалт, үлдсэнээр нь бичиг хэрэг гэх мэт бусад жижиг сажиг зүйлд зарцуулагддаг. Тиймээс бид боловсролын төсвөө дөмөгхөн шиг нэмж, дараа нь тэр хэмжээний үр дүн хүлээх боломжтой гэсэн үг. 

СУРГУУЛИУД НЬ СУРАГЧДЫН ШИРЭЭ САНДАЛГҮЙ ХЭЦҮҮДЭЖ БАЙХАД, ӨӨРСДӨӨ "ХААНЫ СЭНТИЙД ЗАЛАРСАН" АЯТАЙ СУУНА

Шинэ хичээлийн жил эхлэхээс өмнө 15,500 хүүхдийн ширээ, сандлыг шинэчлэхээр төлөвлөсөн байжээ. Энэ ажлыг Боловсролын яам хариуцаж, тендер зарлах учиртай байсан ч яам хариуцлага алдаж, хуулийн хугацаа буюу зургаадугаар сарын 1-нээс өмнө уг тендерийг амжиж зарлаагүй талаар Нийслэлийн засаг даргын орлогч А.Амартүвшин нийтэд ил болгосон. Улмаар Төрийн хэмнэлтийн тухай хуулийн дагуу төсөвлөгдсөн байсан 11 тэрбум төгрөгийг буцаан татжээ.

Уг шалтгаанаар 15 сургууль, 20 цэцэрлэгийн сандал ширээ зэрэг нэн шаардлагатай байгаа эд хэрэгслийг авах боломжгүй болсон байна. Гэтэл яамны хурлын танхимын ширээ сандал гял цал болж шинэчлэгдэн, багагүй төсвөөр балгалзсан нь илэрхий байсан нь олны эгдүүцлийг төрүүлэв. 

ТУСГАЙ ХЭРЭГЦЭЭТ БОЛОН ЭМЗЭГ ӨРХИЙН ХҮҮХДҮҮД ХАНГАЛТТАЙ БОЛОВСРОЛ ЭЗЭМШИЖ ЧАДАХГҮЙ БАЙНА

Хөгжлийн бэрхшээлтэй 2000 гаруй хүүхэд сургуулийн гадна буюу боловсрол эзэмшиж чадахгүй байгаа гэсэн тооцоо судалгаа бий. Тиймээс тэднийг сургахад анхааръя. Дэлхийн банкны судалгаагаар нийгэм-эдийн засгийн доод бүлгийн 40 хувийн өрхийн хүүхдүүд боловсролд хоцрогдоод эхэлсэн. Тэдэнд анхааръя. Сургуульд сурдаг хэр нь бусадтай адил чанартай боловсрол эзэмшиж чадахгүй, сургалтын үйл ажиллагаанд оролцож чадахгүй байгаа хүүхдүүдийг мөн сургахад анхааръя. Хэл ярианы засалч шаардлагатай хүүхдүүдийг сургуульд орохоос нь өмнө хөгжүүлэх хөтөлбөр шаардлагатай байна. Хүссэн хүн бүр хүүхдээ төлбөртэй сургалтын төвд хамруулах боломжгүй. Энэ бол салбарын мэргэжилтнүүдийн тэр бүр анзаардаггүй сэдэв ч ач холбогдол өндөр арга хэмжээ юм. Хэл ярианы хувьд хоцрогдлоо арилгасан, өөрийгөө илэрхийлж чаддаг хүүхэд үе тэнгийн дээрэлхэлтэд өртөх эрсдэл бага, өөртөө итгэх итгэл нь нэмэгдэж, тэр хэрээр сурлагад нь эергээр нөлөөлдөг. 

ГУРВАН ЭЭЛЖЭЭР ХИЧЭЭЛЛЭДЭГ СУРГУУЛИУД БАЙСААР Л...

2024-2025 оны хичээлийн жилд есөн сургууль гурван ээлжээр хичээллэснийг бид мэдээлж байсан. Харин энэ хичээлийн шинэ жилд дээрх тоо ердөө 3-аар л цөөрч зургаан сургууль гурван ээлжээр хичээллэнэ. /Баянгол дүүргийн 38-р сургууль, 141-р сургууль, Сүхбаатар дүүргийн 16-р сургууль, Эрдмийн хөтөч сургууль, Сонгинохайрхан дүүргийн 123-р сургууль, Хан-Уул дүүргийн 15-р сургууль/  Угтаа бол олон улсад дунд сургуулиуд нэг л ээлжээр хичээллэж, хүүхдүүд үлдсэн хугацаанд өөрийгөө хөгжүүлэх нэмэлт дугуйлан секцэд хамрагддаг ба ингэснээр хүүхэд утгаараа хөгждөг гэж үздэг. Харин манайд зарим сурагч нар жаргах дөхөхөд хичээлдээ сууж, гэгээ тасрахад гудамж тэмтчин гэртээ харьж, эрсдэлтэй нөхцөлд амьдарч бас сурч байна.  

Ийнхүү дурдаад байвал олон асуудал бий ч мэдээж асуудал байгаа газар нүдэн үл үзэгдэх хөгжлийн шат бага багаар ахиж байдаг жишгийн адил боловсролын салбарт ч мөн ахиц дэвшил гарна хэмээн найдъя.