Цоохор ирвэс бүхий дэлхийн 12 улс, донор байгууллагуудын төлөөлөгчид оролцон Цоохор ирвэс хамгаалах Бишкекийн тунхаглалыг 2013 оны 10 дугаар сарын 22, 23-ны өдрүүдэд хэлэлцэн баталсан. Улмаар жил бүрийн 10 дугаар сарын 23-ныг “Дэлхийн цоохор ирвэс хамгаалах өдөр” болгон тэмдэглэж байхаар шийдвэрлэсэн юм. Энэ өдрийг манай улсад 13 дахь жилдээ тэмдэглэн өнгөрүүлэх гэж байгаа бөгөөд уг арга хэмжээ, онцлогийн талаар Дэлхийн байгаль хамгаалах сан (WWF)-гийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газрын захирал Д.Батболдтой ярилцлаа.                 

-“Цоохор ирвэсийг хамгаалах Олон улсын өдөр”-ийн ач холбогдол юунд оршдог талаар ярилцлагаа эхэлье? 
-Тэмдэглэлт өдөр бол тухайн зүйлд бусдын анхаарлыг татахад оршдог. “Ирвэсийн өдөр”-өөр энэ нэн ховор амьтны талаарх мэдээллийг олон нийтэд хүргэх, хамгааллын ажлыг нэмэгдүүлэх үндсэн зорилготой. Ач холбогдлын хувьд тухайн амьтныг хамгаалах ажлыг илүү өргөн хүрээнд зохион байгуулахад оршдог. Тэр ч утгаараа цоохор ирвэсийн өдрийг 13 дахь удаагаа зохион байгуулахаар төлөвлөн ажиллаж байна.   

-Тэгвэл цоохор ирвэс байгаль дээр их чухал үүрэг гүйцэтгэдэг амьтан байх нээ?
-Монгол оронд 140 орчим зүйлийн хөхтөн амьтад байдаг. Түүнээс цөөхөн зүйл нь нэн ховорт тооцогддог. Тэдний тоонд цоохор ирвэс багтдаг.  Цоохор ирвэс өндөр уулынхаа бүсэд чухал байр суурийг эзэлдэг амьтан. Тухайн ууланд ирвэс амьдарч байгаа бол тэр бүс нутгийн байгаль унаган төрхөө хадгалж буйг илэрхийлдэг.

Ирвэс байна гэдэг нь тэр ууланд түүний идэш тэжээл бологч амьтад амьдардаг гэсэн үг. Ирвэсийн идэш тэжээл бологч янгир, аргаль, тарвага зэрэг амьтад ууланд байна гэдэг нь ундны ус, өвс тэжээл хангалттай ургаж байгааг илтгэж байгаа юм.  Цоохор ирвэсийг хамгаална гэдэг нь тухайн ууланд байгаа амьтад, өвс ургамал, ус гээд бүхнийг цогцоор нь хамгаалах ажил юм.  Ирвэсийг хамгаалснаар байгаль дэлхийгээ хамгаалж болох юм байна гэсэн санааг хүргэх нь хамгийн чухал ажил.

-Зөвхөн нэг амьтнаар дамжуулан бүхэл бүтэн экосистемийг хамгаална гэхээр олон ажлууд хийгддэг байх даа?
-Зөвхөн нэг амьтныг хамгаалаад байгаа мэт боловч давхар олон зүйлийг үүнд хамааруулдаг. Тухайлбал, тусгай хамгаалалттай газар нутгийг хэмжээг нэмэгдүүлэх, зэрлэг амьтдын тоон судалгаанууд, уст цэгүүдийг хамгаалах, булаг шандыг хаших, хөв цөөрөм байгуулах, малчдын амьжиргааг сайжруулах, хүүхдүүдийн экологийн мэдлэгийг нэмэгдүүлэх гээд олон ажлыг дурдаж болно.

Эдгээр ажлуудын нэг нь “Цоохор ирвэсийг хамгаалах Олон улсын өдөр”-ийн үйл ажиллагаа юм.

-Цоохор ирвэсийн өдрийг Улаанбаатар хотод зохион байгуулах шалтгаан нь юу бэ?
-Цоохор ирвэс манай орны Алтайн нуруу болон түүний салбар уулс, Соёны нуруу болон Хорьдол сарьдаг, Улаан тайга, Хангайн нурууны баруун болон өвөр хэсгийн нам уулс, төв хэсгийн өндөр уулс, түүнчлэн Хан Хөхийн нуруунд тархан амьдардаг. Манай байгууллагын ирвэс хамгааллын үйл ажиллагаа баруун 4 аймгийн нутагт чиглэсэн байдаг.

Тэр ч утгаараа цоохор ирвэсийн өдрийг тухайн аймаг, сумдад голчлон зохион байгуулдаг. Бид 2018 оноос Улаанбаатар хотын иргэддээ ирвэсийн талаар мэдээлэл хүргэх, танин мэдүүлэх зорилгоор зохион байгуулж ирсэн, өнгөрсөн жилээс илүү өргөн хүрээнд зохион байгуулж байна.

-Нийслэл хотод бараг өдөр бүр л ямар нэгэн тэмдэглэлт өдөр, үйл ажиллагаа болдог. Цоохор ирвэсийн өдөрлөг бусдаас ямар ялгаатай байх вэ?
-Бидний хувьд өдөрлөгийн үйл ажиллагаанд хүрэлцэн ирсэн хүмүүсээ илүү оролцуулах тал дээр анхаардаг. Тэр ч утгаараа өнгөрсөн жил мэдлэгийн булан, ирвэс будах, чимэглэх зэрэг бүтээлч оролцоог хангахад их анхаарсан. Хүн өөрөө оролцож бүтээсэн, таньж мэдсэн зүйлээ хамгаалахыг хүсдэг. Тийм учраас бүтээлчээр танилцуулах, мэдлэг түгээхэд илүү ач холбогдол өгөх нь чухал.    

-Ирвэсийн өдрийг зохион байгуулах ажилд хүүхэд залуучууд түлхүү оролцож байгаа харагддаг?   
-Байгаль хамгааллын ажил зөвхөн нэг өдрийн үйл ажиллагаагаар хязгаарлагдахгүй байнга үргэлжилж байх ёстой зүй тогтол. Харин энэ ажлыг тасралтгүй үргэлжлүүлж, хөгжүүлэх боломжтой хүмүүсийн нэг нь хүүхдүүд. Төсөл хэрэгжиж эхэлсэн тэр цагаас хойш олон хүүхэд цоохор ирвэсээр дамжуулан байгаль дэлхийгээ хайрлахын ач холбогдлыг танин мэдэж бусдад мэдлэгээ хуваалцаж ирсэн. Ирвэсийн төсөл хэрэгжиж байгаа аймаг, сумдад хүүхдийн экоклубүүд олон ажлыг санаачилж хэрэгжүүлэн ажиллаж байгаа. Байгаль дэлхийгээ хамгаалах хүсэл сонирхолдоо хөтлөгдөөд байгаль хамгаалагч, экологич, биологич болоод явж байгаа хүүхдүүд олон бий.  

-Цоохор ирвэсээр дамжуулан хүн бүрийн сэтгэхүйд байгаль дэлхийгээ хайрлах тэр дадлыг суулгах нь та бүхний хамгийн том зорилго байх. Бид яагаад байгаль дэлхийгээ хайрлах ёстойг та тайлбарлаж өгөөч?
-Хэдийгээр бид техник технологийн эрин зуунд амьдарч байгаа боловч хүн төрөлхтөн байгалиас хамааралтай хэвээрээ байгаа. Бидний хоол хүнс, уух ус, агаар гээд бүгдийг байгаль дэлхийгээс авч байна. Байгалиас хамааралгүй амьдарч байгаа хүн гэж байхгүй.  Энэ утгаараа хүн бүр байгаль эх дэлхийгээ хайрлаж хамгаалахаас өөр аргагүй юм.