Бидний тухай
Сурталчилгаа байршуулах
Редакцийн ёс зүй
Нууцлалын бодлого
Холбоо барих
Онцлох
Шинэ
Тренд
Буцах
0
Ямаан сүргийг хонин сүргийн тавны нэг болтол цөөрүүлэх нь цаг үеэ олсон унаган байгалиа сэргээх арга хэмжээ болохыг анхааралдаа авах цаг болжээ. Ямааг ийм хурдацтай өсгөвөл гурван жилийн дараа Монголын нутаг нийтдээ цөлжин, бэлчээрийн хомсдолд нэрвэгдэж, дахин сэргэх экологийн нөхцөл бүрэн алдагдах нь шинжлэх ухааны үндэстэй батлагдсан юм.
Таван хошуу малын бүтэц алдагдсан нь Монголын тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдал, оршин тогтнохуйн тулгуур асуудалд ч хүчтэй нөлөөлнө хэмээн үзэж байна.
Нийт мал сүргийн тоо толгой нь бэлчээрийн даац зэргээс шалтгаалан дараах байдалтай байвал хамгийн зохимжтой. Үүнийг хувиар илэрхийлвэл, адуу 20-10, хонь 40-60, ямаа 8-12, үхэр, тэмээ үлдсэн 32-18 хувийг эзэлж байх ёстой. Бүс нутгаас хамааруулан, говьд тэмээг, бусад бүсэд үхэр нь олон байхаар тооцно. Үүнээс гадна малын зүсийг ч гойд анхаарах хэрэгтэй байдаг. Адуу хээр, хүрэн, зээрд зүс голлосон, нийт адууны таван хувь нь цагаан, алаг зүстэй байна. Хонин сүргийн хувьд зөвхөн цагаан (гэхдээ хялман цагаанаас бусад) байх бол хөх алаг хониор хуц тавьдаг. Ямаа хангайд хар, говьд хөх зүс голлосон, эвэргүй мухар, үхэр нь улаан, хар голдуу зүстэй, тэмээ нь хүрэн, хар хүрэн, шардуу зүстэй байх нь илүү зохимжтой.
Таван хошуу малын бүтэц нь зүс болон толгойн тоон харьцаагаар хамгийн зохистой харьцаанд байгаа малчин хот айлын дүр төрхийг нэгдүгээр зургаас харна уу. Тав зургаан зуун хонинд тав зургаан ямааны дөрөв тав нь хотны захад хөлдүүсэн дээр нэг нь адууны дэргэд, хоёрхон нь хотонд, хоттой хонийг хоёр гурван хэсэг болгосон байдлыг хараарай. Эндээс барагцаалбал зуун хонинд нэг ямаа байхад хонийг хоёр хэсэгт хувааж, бараа нурааж, адуу үргээж байгаагаас хонь ямааны харьцаа 5:1 байхад ч олдох нь илт харагдаж байгаа учраас мухар ямаа гэхийн учиг энэ бөлгөө. Баян айлын хот цайраад байдгийг, хоосорч буй айлын хот бараантаад байдгийг төвөггүй харж болно. Өдгөө ихэнх айл хоттой хонь биш хоттой ямаатай болжээ. Хонио холбож саадаг монгол, ямаагаа холбож саадаг монгол болжээ. Хонины арьсаар дээл хийж өмсдөг монгол, ямаан дах өмсдөг монгол болжээ. Хөрзөн түлж өвөлждөг тал хээр, говьд ямаа олон болохоор хөрзөн задраад олигтой хөрзөн гарахгүй учир өвөлжөөнд түлш бэлтгэх ажил эрчүүдэд нэмэгджээ.
Нэг хонио нэг резинин тоглоомоор өгдөг хэмээн шүүмжлүүлж байсан монгол, нэг ямааг хэдэн гялгар уутаар авах боллоо хэмээн сэтгэл зовох. . .
Өнөөгийн зах зээл эцэг өвгөдөөс уламжилж ирсэн халуун хошуут, хундан цагаан хонийг ямаагаар сольсноор малчин-мал-бэлчээр гурвын хүйн холбоо тасарч, монгол орны цөлжилтөд ямаан сүрэг эрчимтэй нэрмээс болж байгааг төр засаг ухаараасай гэж бодохдоо бичиж, сонордуулж байна.
Монголчуудын мал маллахуйн ухаан судлаач Х.Сүхбаатар
Ямаан сүргийг хонин сүргийн тавны нэг болтол цөөрүүлэх нь цаг үеэ олсон унаган байгалиа сэргээх арга хэмжээ болохыг анхааралдаа авах цаг болжээ. Ямааг ийм хурдацтай өсгөвөл гурван жилийн дараа Монголын нутаг нийтдээ цөлжин, бэлчээрийн хомсдолд нэрвэгдэж, дахин сэргэх экологийн нөхцөл бүрэн алдагдах нь шинжлэх ухааны үндэстэй батлагдсан юм.
Таван хошуу малын бүтэц алдагдсан нь Монголын тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдал, оршин тогтнохуйн тулгуур асуудалд ч хүчтэй нөлөөлнө хэмээн үзэж байна.
Нийт мал сүргийн тоо толгой нь бэлчээрийн даац зэргээс шалтгаалан дараах байдалтай байвал хамгийн зохимжтой. Үүнийг хувиар илэрхийлвэл, адуу 20-10, хонь 40-60, ямаа 8-12, үхэр, тэмээ үлдсэн 32-18 хувийг эзэлж байх ёстой. Бүс нутгаас хамааруулан, говьд тэмээг, бусад бүсэд үхэр нь олон байхаар тооцно. Үүнээс гадна малын зүсийг ч гойд анхаарах хэрэгтэй байдаг. Адуу хээр, хүрэн, зээрд зүс голлосон, нийт адууны таван хувь нь цагаан, алаг зүстэй байна. Хонин сүргийн хувьд зөвхөн цагаан (гэхдээ хялман цагаанаас бусад) байх бол хөх алаг хониор хуц тавьдаг. Ямаа хангайд хар, говьд хөх зүс голлосон, эвэргүй мухар, үхэр нь улаан, хар голдуу зүстэй, тэмээ нь хүрэн, хар хүрэн, шардуу зүстэй байх нь илүү зохимжтой.
Таван хошуу малын бүтэц нь зүс болон толгойн тоон харьцаагаар хамгийн зохистой харьцаанд байгаа малчин хот айлын дүр төрхийг нэгдүгээр зургаас харна уу. Тав зургаан зуун хонинд тав зургаан ямааны дөрөв тав нь хотны захад хөлдүүсэн дээр нэг нь адууны дэргэд, хоёрхон нь хотонд, хоттой хонийг хоёр гурван хэсэг болгосон байдлыг хараарай. Эндээс барагцаалбал зуун хонинд нэг ямаа байхад хонийг хоёр хэсэгт хувааж, бараа нурааж, адуу үргээж байгаагаас хонь ямааны харьцаа 5:1 байхад ч олдох нь илт харагдаж байгаа учраас мухар ямаа гэхийн учиг энэ бөлгөө. Баян айлын хот цайраад байдгийг, хоосорч буй айлын хот бараантаад байдгийг төвөггүй харж болно. Өдгөө ихэнх айл хоттой хонь биш хоттой ямаатай болжээ. Хонио холбож саадаг монгол, ямаагаа холбож саадаг монгол болжээ. Хонины арьсаар дээл хийж өмсдөг монгол, ямаан дах өмсдөг монгол болжээ. Хөрзөн түлж өвөлждөг тал хээр, говьд ямаа олон болохоор хөрзөн задраад олигтой хөрзөн гарахгүй учир өвөлжөөнд түлш бэлтгэх ажил эрчүүдэд нэмэгджээ.
Нэг хонио нэг резинин тоглоомоор өгдөг хэмээн шүүмжлүүлж байсан монгол, нэг ямааг хэдэн гялгар уутаар авах боллоо хэмээн сэтгэл зовох. . .
Өнөөгийн зах зээл эцэг өвгөдөөс уламжилж ирсэн халуун хошуут, хундан цагаан хонийг ямаагаар сольсноор малчин-мал-бэлчээр гурвын хүйн холбоо тасарч, монгол орны цөлжилтөд ямаан сүрэг эрчимтэй нэрмээс болж байгааг төр засаг ухаараасай гэж бодохдоо бичиж, сонордуулж байна.
Монголчуудын мал маллахуйн ухаан судлаач Х.Сүхбаатар