Монгол Улс гадаад худалдаа сайтай, харьцангуй чөлөөтэй байдаг гэгддэг ч дотооддоо хүнд суртал их байсаар байна. Энэ нь ялангуяа импортод ихээхэн хамаарч байна. Энэ чиглэлээр бизнесийнхний халааснаас мөнгөө олдог төрийн байгууллагууд олширч байгааг шүүмжлэх нь олон.

Тухайлбал, энд гааль, төмөр зам, Мэргэжлийн хяналтын газрынхан бизнес эрхлэгчдээс маш олон төрлийн хэрэгтэй, хэрэггүй бичиг цаас шаардаж, хяналт шалгалт хийж, Стандарт, хэмжил зүйн үндэсний төв Засгийн газрын тогтоолд дулдуйдан мөн л төрөл бүрийн бичиг цаас нэхдэг байна. Ингэсээр бизнес эрхлэгчид цаг хугацаа алдах нь их. Бүтээгдэхүүний төрлөөс хамаарч бүрдүүлэх бичиг баримт өөр өөр байх жишээтэй.

Байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэдээс бараа, бүтээгдэхүүн импортлоход бүрдүүлэх бичиг баримт

1.ХҮНИЙ ЭМ, БИО БЭЛДМЭЛ, ОНОШЛУУР, ЭМНЭЛГИЙН БОЛОН ЛАБОРАТОРИЙН ТОНОГ ТӨХӨӨРӨМЖ, БАГАЖ ХЭРЭГСЭЛ

Экспортлогч талаас илгээсэн бичиг баримт:
1.Гэрчилгээ (тухайн бодис, бараа бүтээгдэхүүний найрлага, бүтцийн үзүүлэлтийг баталгаажуулсан гэрчилгээ)
2.Чанарын гэрчилгээ (тухайн бодис, бараа бүтээгдэхүүний чанарын гэрчилгээ)

Төрийн төв байгууллагаас авбал зохих бичиг баримт:
1.Нийлүүлэгч талтай байгуулсан гэрээ
2.Импортын зөвшөөрөл (ЭМЯ-аас)
З.Импортын лиценз (ЭМЯ-аас)
4.Эрүүл мэндийн чиглэлээр мэргэжлийн үйл ажиллагаа явуулах тухай тусгай зөвшөөрөл

2.МАЛ, АМЬТНЫ ЭМ, БИО БЭЛДМЭЛ, ОНОШЛУУР, ЛАБОРАТОРИЙН БАГАЖ

Экспортлогч талаас илгээсэн бичиг баримт:
-Гэрчилгээ (тухайн бодис, бараа бүтээгдэхүүний найрлага, бүтцийн үзүүлэлтийг баталгаажуулсан гэрчилгээ)

Төрийн төв байгууллагаас авбал зохих бичиг баримт:
1.Нийлүүлэгч талтай байгуулсан гэрээ
2.Импортын мэдэгдэл (УМХГ-аас)
З.Аж ахуйн нэгжийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ (ХХААЯ-аас)
4.Тухайн эмийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ (ЭМЯ-аас)

З.БИОЛОГИЙН ИДЭВХТ ХҮНСНИЙ НЭМЭЛТ БҮТЭЭГДЭХҮҮН

Экспортлогч талаас илгээсэн бичиг баримт:
1.Гэрчилгээ (тухайн бодис, бараа бүтээгдэхүүний найрлага, бүтцийн үзүүлэлтийг баталгаажуулсан гэрчилгээ)
2.Гэрчилгээ (гарал үүслийн гэрчилгээ)

Төрийн төв байгууллагаас авбал зохих бичиг баримт:
1.Нийлүүлэгч талтай байгуулсан гэрээ
2.Тусгай зөвшөөрөл (ЭМЯ-аас)  
З.Биологийн идэвхт хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүний улсын бүртгэлийн гэрчилгээ (Биологийн идэвхт хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүний асуудал хариуцсан комиссоос)

4.ХИМИЙН БОДИС

Экспортлогч талаас илгээсэн бичиг баримт:
1.Гэрчилгээ (тухайн бодис, бараа бүтээгдэхүүний найрлага, бүтцийн үзүүлэлтийг баталгаажуулсан гэрчилгээ)
2.Гэрчилгээ (тухайн бодис, бараа бүтээгдэхүүний чанарын гэрчилгээ)
3.Health certificate (тухайн бодисын эрүүл мэндийн гэрчилгээ)

Төрийн төв байгууллагаас авбал зохих бичиг баримт:
БОЯ-ны зөвшөөрөл (Химийн хорт болон аюултай бодисыг импортлох, экспортлох, хил дамжуулан тээвэрлэх, үйлдвэрлэх, худалдах, ашиглах, устгах)

5.УРГАМАЛ, УРГАМЛЫН ГАРАЛТАЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮН, ҮР ТАРИА, ХӨРС СУУЛГАЦ

Экспортлогч талаас илгээсэн бичиг баримт:
1.Phytosanitary certificate (ургамлын эрүүл ахуйн гэрчилгээ)
2.Гэрчилгээ (тухайн ургамал, бүтээгдэхүүний найрлага, бүтцийн үзүүлэлтийг баталгаажуулсан гэрчилгээ)
З.Гарал үүслийн гэрчилгээ (тухайн ургамлын түүхий эд, бүтээгдэхүүний гарал үүслийн гэрчилгээ)

Төрийн төв байгууллагаас авбал зохих бичиг баримт:
1.Импортын мэдэгдэл (УМХГ-аас)
2.Нэгдсэн төв лабораторийн сорилтын дүн (УМХГ-аас)
З.Импортын гэрчилгээ (Хилийн мэргэжлийн хяналтын албанаас)

6.МАЛ АМЬТАН ТЭДГЭЭРИЙН ГАРАЛТАИ ТҮҮХИЙ ЭД, БҮТЭЭГДЭХҮҮН

Экспортлогч талаас илгээсэн бичиг баримт:
1.Гарал үүслийн гэрчилгээ (тухайн бүтээгдэхүүний гарал үүслийн гэрчилгээ)
2.Sanitary health certificate (мал эмнэлгийн ариун цэврийн гэрчилгээ)
З.Амьд мал, амьтны эрүүл мэндийн паспорт (өсөж үржүүлэх нохой, муур, таван хошуу мал гм гэрийн тэжээвэр бусад амьтад)

Төрийн төв байгууллагаас авбал зохих бичиг баримт:
1.Нийлүүлэгч талтай байгуулсан гэрээ
2.Импортын мэдэгдэл
З.Төрөл бүрийн мал, амьтан импортлох зөвшөөрлийн гэрчилгээ (Хилийн мэргэжлийн хяналтын албанаас)

7.БУСАД БАРАА БҮТЭЭГДЭХҮҮН

Экспортлогч талаас илгээсэн бичиг баримт:
1.Гарал үүслийн гэрчилгээ
2.Гэрчилгээ (найрлага, бүтцийн үзүүлэлтийг баталгаажуулсан гэрчилгээ)
З.Гэрчилгээ (тухайн бодис, бараа бүтээгдэхүүний чанарын гэрчилгээ)

Төрийн төв байгууллагаас авбал зохих бичиг баримт:
1.УМХГ-ын байцаагчийн дүгнэлт
2.Импортын мэдэгдэл (УМХГ-аас)
З.Тохирлын гэрчилгээ (Стандартчилал, хэмжил зүйн үндэсний төвөөс)
4.Архи, согтууруулах ундаа, тамхинд үйлдвэр худалдааны яамны тусгай зөвшөөрөл, итгэмжлэгдсэн лабораторид хийгдсэн шинжилгээний дүн

Төрийн байгуулагаас авах баримт бичигтүүд:
УМХГ-ын байцаагчийн дүгнэлт
-УМХГ-ын буюу улсын байцаагчийн шалгалтаар байцаагчийн гарын үсэг, тэмдэг дарсан нэгдсэн дугаартай хяналт шалгалтын баримт бичиг дүгнэлт нь хүчин төгөлдөр болно.

Импортын мэдэгдэл авахад иргэн, хуулийн этгээдийн бүрдүүлэх материал
1. Амьтан, ургамал, бүтээгдэхүүн худалдах, худалдан авах болон бэлэглэлийн гэрээ, түүнтэй адилтгах баримт бичиг
2. Импортлогч нь хуулийн этгээд бол улсын бүртгэлийн гэрчилгээ, иргэн бол иргэний үнэмлэхийн нотариатаар баталгаажуулсан хуулбар
З.Амьтан, ургамал, бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэх тээврийн хэрэгслийн төрөл, замын чиглэл
4.Нэвтрүүлэх хилийн боомт, хугацаа
5.Түүхий эд, бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ, боловсруулалтын байдал /хагас боловсруулсан түүхий, хөлдөөсөн шинэ гм/ савлалт, шошго, чанар, аюулгүй байдлын талаархи мэдээлэл
6.Экспортлогч орны эрх бүхий байгууллагаас олгосон экспортын эрхтэй аж ахуй нэгжийн экспортын эрхийн гэрчилгээ

Улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллага хүсэлтийг авснаас хойш 14 хоногийн дотор дараах шийдвэрийн аль нэгийг гаргана:
1.Тухайн амьтан, ургамал, түүхий эд бүтээгдэхүүнд импортын мэдэгдэл олгож, хилийн боомт, гүний гаалийн мэргэжлийн хяналтын байцаагчид хүргүүлэх
2.3өвшөөрөгдөх эрсдэлийн хэмжээнээс хэтэрсэн, түүнийг. бууруулах боломжгүй тохиолдолд хүсэлт гаргагчид бичгээр мэдэгдэнэ.

Тохирлын гэрчилгээг Стандарт хэмжил зүйн төвөөс авах ба шаардлагатай бичиг баримт
1.Аж ахуйн нэгжийн өргөдөл /маягт 2-ын дагуу/
2.Аж ахуйн нэгжийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээний нотариатаар баталгаажуулсан хуулбар
З.Худалдах, худалдан авах гэрээ
4.Бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ, үнийн дүнгийн мэдүүлэг
5.Бүтээгдэхүүнд сорилт, туршилт хийсэн итгэмжлэгдсэн лабораторийн шинжилгээний дүн
6.Мэргэжлийн байгууллагаас олгосон тусгай зөвшөөрлийн хуулбар /зөвхөн шаардлагатай тохиолдолд/
7.Экспортлогч орны эрх бүхий байгууллагаас олгосон гэрчилгээ
8.Үйлчилгээний төлбөр тушаасан баримтын хувь

Импортын тусгай зөвшөөрөл ЭМЯ-наас авахад шаардагдах баримт бичиг
1.БИХНБ-ийг улсын бүртгэлд бүртгүүлэхийг хүссэн тухай албан бичиг
2.Аж ахуйн нэгжийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээний нотариатаар батлуулсан хувь
З.Экспортлогч орны тухайн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчтэй байгуулсан гэрээний эх хувь
4.Тухайн БИХНБ нь үйлдвэрлэгч орны Засгийн газрын эрх бүхий байгууллагад бүртгэгдсэн тухай баримт
5.Тухайн БИХНБ-ий экспортын зөвшөөрөл, эсвэл чөлөөтэй худалдах эрхтэйг нотлох баримт
6.Импортоор оруулж буй тухайн цуврал бүтээгдэхүүний чанар, биологийн идэвхи аюулгүй байдлын үзүүлэлтүүдийг тодорхойлсон тухай үйлдвэрлэгчээс олгосон шинжилгээний дүн баталгаа.
7.Шошгоны загвар, бүтээгдэхүүний орц, найрлага, аюулгүй байдлын үзүүлэлтүүд, хэрэглэх заавар, үйлчлэл, харш нөлөөний тухай мэдээлэл
8.Үйлдвэрлэл нь үйлдвэрлэлийн зохистой дадал (GMP), Олон улсын Стандартын байгууллагаас гаргасан ISO стандартын шаардлагыг хангасан тухай эрх бүхий байгууллагаас олгосон баримт
9.Үйлдвэрлэлийн технологи, эрүүл мэндийн үйлчлэл үзүүлдэг орцын зүйл, тэдгээрийн шинжилгээний аргын тухай мэдээлэл. Уг бүтээгдэхүүнд үйлдвэрлэгч орны эрх бүхий байгууллагаас олгосон чанар, аюулгүй байдлын дүгнэлт, гэрчилгээ.
10.Экспертиз хийхэд хүрэлцэхүйц хэмжээний бүтээгдэхүүний загвар дээж

Бүрдүүлсэн материал www.egov.mn , www.masm.gov.mn , www.inspection.gov.mn

Г.Цэнгэл