Москвагийн их сургуулийн дэргэдэх санхүүгийн стратегийн хүрээлэнгийн эрхлэгч эдийн засгийн ухааны доктор  Владимир Квинт “AIF.RU” агентлегт “Ирээдүйд дэлхий дахинд ямар шалтгаанаар улс орнуудын хооронд мөргөлдөөн гарч болох тухай сонирхолтой ярилцлага өгснийг уншигч танд товчлон хүргэе.

-Шинэ зуунд хүн төрөлхтөний сэтгэлийг түгшээсэн ямар асуудал гарах бол?
-Шинэ зуунд  дэлхийн хүн амын өсөлттэй холбоотой  тулгамдсан асуудал олон гарах нь ойлгомжтой. Харин тэдний дотроос  хэзээ ч дэлхий нийтийг хамарч байгаагүй нэг асуудал хүн төрөлхтөний сэтгэлийг түгшээнэ. Энэ бол цэнгэг усны эх булаг, түүнийг хамгаалах, сэргээх асуудал.  Дэлхийн дийлэнх улс орон өнөөдөр цэнгэг  усны хомсдолд нэрвэгдээд байна.  Хүн амын амьжиргаа, газар тариалан, үйлдвэрлэл эрхлэх зэрэг хэрэгцээнд хэрэглэгдэх  цэвэр усны гачаал дэлхий дахиныг хамрах боллоо. Бразил, Орос зэрэг цэнгэг усны нөөц ихтэй оронд ч усны асуудал анхаарал татах болжээ. Учир нь эдийн засгийн хөгжлийн бүс нутгийн төвүүд нь цэнгэг  усны эх булгаасаа алслагдсан учраас түүнийг  хүчтэй даралт бүхий хоолойгоор дамжуулна гэдэг газрын тос, байгалийн хийг төмөр хоолойгоор дамжуулахаас ч хэцүү. Ийм учраас энэ асуудал дэлхийн бүх улс оронд тулгамдсан асуудал болоод байгаа юм. Нөгөө талаас дээр дурьдсан усны нөөц ихтэй оронд усаа экспортлох шинэ боломж гарч байгаа. Харин цэнгэг усыг төмөр хоолойгоор хүргэх асуудал хүндрэл учруулж байна.

-Дэлхийн гуравдугаар дайн усны хомсдолоос болж гарна гэдэг үнэн үү?
-Тэгж бодохгүй байна. Харин  бүс нутаг, орон нутгийн хэмжээнд  цэнгэг усны эх булаг хүрэлцэхгүйгээс  дайн самуун гарч болохыг үгүйсгэхгүй. Тухайлбал, Сири улс ганцаараа усны урсгалын ихэнхийг боочихдог  учраас Турк улс усны гачаалд орчихно. Сайн жишээ ч байна. Нил мөрний эрэг хавийн  орнууд усны урсгалыг үр ашигтай харилцан ашиглах тухай гэрээ байгуулсан.  Орос улсын хувьд Төв азийн бүгд найрамдах улсууд ч ийм гэрээ байгуулах хэрэгтэй юм. Амударья, Сырдарья мөрний усны урсгалыг боосноор тэнд экологийн сүйрэл болох  дөхсөн. Аралын тэнгис бараг ширгэчихсэн. Одоо давст нуур болчихоод тус бүс нутгийн амьдралд бэрхшээл учруулж байна.

-Хойч үеийнхэндээ усаа хэрхэн өвлүүлэн үлдээх вэ?
-Манай оронд усны хомсдолын асуудал байгаа хэдий ч бусад олон оронд байгаа шиг тийм ч хурц асуудалд хүрээгүй. Бидэнд Сибирь, Алс дорнодын зүүн болон  хойд хэсэгт цэнгэг усны нөөц их бий. Оросын нутаг дэвсгэрийн 40 хувь нь хойд хэсэгтээ байдаг. Хэдийгээр тэнд усны хомсдол байхгүй ч гэсэн түүнийг цэвэрлэх, цэнгэг усны эх булгийг сэргээх асуудал чухал болсон. Юуны өмнө Оросын аж үйлдвэр хөгжсөн бүс нутагт усны асуудал хүндхэн байгаа. Үүнээс гадна  өмнөд бүсийн аялал жуучлалын бүсэд цэнгэг усыг цэвэршүүлэх асуудал хурцаар тавигдаж байна. Гэхдээ  Мексик улсын Акапулько бүсэд цэнгэг усыг ууж болохооргүй болсонтой адил бохирдоогүй. Бохирдсон голд сэлж болохгүй, зөвхөн харж зогсдог гашуун  сургамжийг бүгдээрээ мэднэ шүү дээ. Ийм учраас улс ардын аж ахуй, хүн амыг цэнгэг усаар хангах, усны эх булаг, цөөрмийг цэвэрлэх үндэсний хөтөлбөрийг яаралтай боловсруулах цаг нь болсон.  Манай улсын удирдагчид усны асуудалд ихээхэн анхаарч байна. Москва хотын захирагч Лужков энэ тухай ном гаргасан Дээрх хөтөлбөрийг боловсруулж, усан хоолой барьж эхэлснээр цэнгэг ус  экспортлох боломжийг бүрдүүлнэ. Цэнгэг усны үнэ газрын тосноос үнээс хавьгүй илүү байх болно. Манай оронд цэнгэг ус тийм ч цэвэр биш. Худалдаалагдаж байгаа савтай ус ч гэсэн бохирдсон байдаг. Орос, Украйнд цэнгэг уснаас болж дайн гарахгүй. Харин Дундад Азид газар тариалангийн усжуулалт хийхийн тулд  усны урсгалыг боодог учраас усны асуудал хурцадмал байгаа. Ойрхи Дорнодод байдал хүндэрч, ялангуяа Турк, Сири, Израйл улсын хооронд уснаас шалтгаалсан зөрчил дээд цэгтээ хүртэл хурцдаад байна. Яагаад гэвэл эдгээр орон харилцан зөвшилцөхгүйгээр усны урсгалыг боодог юм. Баруун Европын хэд хэдэн оронд  энэ асуудлаар харилцан тохиролцоонд хүрэхийг чармайж байна.

А.Батсайхан