Бидний тухай
Сурталчилгаа байршуулах
Редакцийн ёс зүй
Нууцлалын бодлого
Холбоо барих
Онцлох
Шинэ
Тренд
Буцах
0
БШУЯ-ны Стратегийн бодлого, төлөвлөлтийн газрын дарга Б.Насанбаяртай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
-БШУЯ-наас боловсролын чанарын шинэчлэлийн хөтөлбөрийг боловсруулсан байна. Боловсролын салбарт чанарын шинэчлэлийг хийснээр ямар үр дүнд хүрнэ гэж төсөөлж байна вэ?
-Боловсролын үндсэн зорилго нь “Зан чанар хандлагыг төлөвшүүлэх, мэдлэг эзэмших, чадвараа хөгжүүлэх” гэсэн гурван үндсэн суурийн тэнцвэрийг хадгалж, төлөвшсөн хувь хүн, өрсөлдөх чадвартай хүний нөөц, аз жаргалтай гэр бүлийг дэмжих үүрэгтэй. Хүүхэд бүрт хичээл зааж сургах гэдэг ойлголтоос илүү хүүхэд бүрийг өөрийн гэсэн сонирхолтой, хичээл хийх чадвартай, ном унших хүсэлтэй, амьдралын төлөө зүтгэдэг чармайлттай болгоход нь тусалдаг систем юм. Эцэг эхчүүд сургууль, багш нартай хамтран ажиллах үүрэг оролцоог хөгжүүлэхийг зорьж байна. Боловсролын бодлогыг хүүхэд бүрт очих үйлчилгээний чанар, үр дүнд төвлөрч чадвал хүүхдийн авьяас чадвар хөгжинө, хүүхдийнхээ авъяас чадварыг сонирхож анхаарч тэднийг хүндэтгэн дэмжиж эцэг эхчүүдийн оролцоо ч нэмэгдэнэ. Улмаар хүүхдээ хөгжүүлэхийн төлөө хоёргүй сэтгэлээр хичээн зүтгэж байгаа багш нарын ур чадвар улам дээшилнэ. Боловсролын чанарт хөгжил бий болсноор улс орны эдийн засаг тасралтгүй өснө. Боловсролын салбарт чанар гэдэг зүйлийг бий болгож чадвал дагаад бүх салбарынхны ур чадвар ахина. Инженер, багш, сэтгүүлч гээд хүн бүхэн ур чадвараа дээшлүүлж мэргэжлийнхээ эзэн нь болж чадна. Боловсролоор дамжуулан хөгжлийн тэгш боломж бүрдснээр тэгш байдал, шударга ёс, сайн сайхан нийгмийн суурь жинхэнэ утгаараа биелэлээ олно.
-Дээд сургууль төгсөж байгаа оюутнуудын ихэнх нь хангалттай мэдлэг чадвар эзэмшиж чадаагүйн учраас ажилгүйчүүдийн эгнээг тэлж байна. Зарим нь манай улсын боловсролын салбар уналтад орсон гэж хэлдэг. Ер нь боловсролын салбарт хийх чанарын шинэчлэлийн юунаас эхлэх ёстой юм бэ?
-Боловсролын чанарын шинэчлэлийг хийхийн тулд одоо байгааг үгүйсгэхээс илүүтэй байгаа ололттой зүйлдээ суурилаад хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх сургалтын тогтолцоог бий болгоно. Боловсролын чанарыг өөрчлөхийн тулд эхлээд энд оролцож байгаа хүн бүрийн хандлагыг өөрчлөх учиртай. Хүн бүрийн хандлага өөрчлөгдөж, хүн бүр оролцож, ач холбогдол үр дүнгийн төлөө өөрт байгаа бүхнээ зориулж байж хүүхэд, багш бүрийг хөгжүүлэх чанарын шинэчлэл бодитой болох юм. Бид хүүхдэд хичээл заах гэж ярьдаг. Олон цагаар заах юм бол хүүхэд хичээлдээ сайн болчих гээд байгаа юм шиг боддог. Ерөнхий боловсролын сургалтын тогтолцоо нь 10-11,11-12 жил рүү шилжсэн. Үүний үр дүн одоогоор хүүхдүүдийн үзэх хичээл, ачаалал улам бүр нэмэгдсэн байна. Гэтэл судалгаанаас үзэхэд жил ирэх тусам хүүхдүүдийн сурлагын чанар, хүүхдүүдийн мэдлэг боловсролын төвшин доошилсон нь бодит байдал.
-Хүүхэд бүрийн авъяасыг нээн илрүүлэхийн тулд багш хүүхдүүдтэй нэг бүрчлэн тулж ажиллах шаардлагатай байх. Гэтэл одоогийн сургууль цэцэрлэгийн хүртээмж хангалтгүй байна үүнийг яаж шийдэх вэ?
-Тийм. Сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмж муу байна. Одоогийн байдлаар нийслэлийн бүх сургууль хоёр ээлжээр хичээллэдэг. Дээр нь гурван ээлжээр хичээллэж байгаа дөрвөн мянга гаруй хүүхэд байна. Одоогийн хүрэлцээ муу байгаа байдал болон ирээдүйд өсөн нэмэгдэх ачааллыг давахын тулд 1200 орчим барилгыг нэг их наяд 700 тэрбум төгрөгөөр барьж байж нэг ангид байх хүүхдийн тоо цөөрч бүх сургуулийг нэг ээлжээр хичээллүүлэх боломжтой юм байна гэж тооцсон. Энэ ажлын хүрээнд одоо насжилт нь дууссан барилгуудыг нурааж шинэ барилга барих эсвэл шинээр газар авч барилга барих ажлыг төлөвлөөд байна. Удахгүй УИХ-ын намрын чуулганаар тус асуудал хэлэлцэхээр төлөвлөгдөж байгаа. Дэмжигдэж шийдлийн гарц тодорхой болно гэж найдаж байна. Ер нь нэг жилд 300 орчим барилга барьж байж боловсролын орчны асуудлыг шийднэ. Монгол хүний өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлж Монголдоо дэлхийн хүмүүстэй, дэлхийд монголчууд өрсөлддөг болох нь чухал.
-Сурагч, оюутан бүрийг хөгжүүлэх бодлого нь өмнө нь хэрэгжүүлж ирсэн бодлогоос юугаараа ялгаатай вэ?
-Багшийн ажлыг үнэлэхээс эхлээд энэ өөрчлөлтийг хийнэ. Багшийн ажлыг зөвхөн цаасаар шалгадаг бус шавь бүрийнх нь хөгжил ахицаар нь үнэлдэг болно. Магадгүй хүүхэд бүр сайн байж чадахгүй байж болох ч муу сайн гэлтгүй бүгдийг нь хөгжүүлж чадсан чадвараар нь багшийг үнэлдэг болох юм. Үнэхээр сайн багш бол ажилласныхаа хэрээр урамшууллаа авдаг тогтолцоог гаргаж ирье гэж байна. Өөрөөр хэлбэл багш бүр судлаач байх шаардлагыг тавина. Үүний тулд багш нарын мэдлэг чадварыг дээшлүүлэх, багш бэлтгэдэг сургуулиудын шаардлагыг нэмэгдүүлнэ. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэхийн тулд хамгийн түрүүнд “Авъяас” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна. Авъяас гэдэг бол хүний таван мэдрэхүй дээр суурилан бүхий л чиглэлээр хөгжих боломжтой. Хүүхэд өөрийгөө яаж ч нээж болно. Үүний төлөө эцэг эх, багш нар хүүхэддээ өөрийн чадах зүйлээ олж авахад нь тусалдаг хөтөлбөрийг гаргаж ирэхийн тулд бүх сургуулиуд руу энэ хөтөлбөрийн удирдамжийг явуулаад байна. Харамсалтай нь манай улсад өнөөг хүртэл Монгол хүүхдийн хөгжлийн суурь судалгаа хийгдэж чадаагүй байна.
Мөн хүүхдийн авьяасыг нээх нарийн технологи, арга зүй боловсруулагдаж хөгжөөгүй байна. Гэсэн хэдий ч бид одоо байгаа нөөц бололцоогоо ашиглаад энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж Монгол хүүхдийн авъяас, чадварыг нээн илрүүлэх, хөгжүүлэх аргачлалыг бий болгохыг зорьж байна. Багш нар маань хүүхэд бүрийг ХҮН гэж харж, хүүхэд бүрт байгаа давуу талыг нээн илрүүлж, хүүхэд бүрийнхээ төлөө ажиллаж чаддаг болох нь бидний амжилт гэж харж байна. Манай улсын газрын баялаг, техник технологийн шинэчлэл гэхээс илүүгээр боловсролын салбарын өөрчлөлт бодитой болвол бид илүү их хөрөнгө оруулалт, илүү их баялагийг монгол хүний оюуны хөгжлөөр бүтээн бий болгож чадна.
-Хүүхэд авъяас, мэдлэг чадвартай байхаас гадна ёс суртахуунтай, хүн болж төлөвших нь чухал шүү дээ. Энэ үүднээсээ эрдэмтэд эх хэлний сургалтын хөтөлбөрийг өөрчлөх шаардлагатай байна гэж байгаа шүү дээ?
-Эх хэл гэдэг бол хамгийн чухал зүйл. Тиймээс хүүхдүүд бага сургуульд суралцах хугацаандаа эх хэлээр бичиж, бодож сэтгэж, уншиж, ургуулан зохиож сурах нь боловсролын гол суурь юм. Эх хэлээ сайн судалсан хүн ямар ч шинжлэх ухааныг ойлгож бусдад дамжуулж чадна. Тиймээс бага ангийн хүүхдүүдийг тавдугаар анги төгсөхөд нь монгол хэлний багц шалгалт авахаар төлөвлөж байна. Удахгүй тодорхой болно. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлж байгаа авъяас хөтөлбөр, ном хөтөлбөр, багшийн хөгжил хөтөлбөр цогцоороо нийлээд монгол хүнийг хүн болгон төлөвшүүлэх гэдэг зүйл дээр нэгдэн зангидагдаж байгаа. Эцэст нь хэлэхэд 1990 оноос хойш шинэчлэл өөрчлөлтийн ололт амжилт алдаа дутагдал бүхнийг авах гээхийн ухаанаар харж Монгол үндэстний хөтөлбөрийг сайжруулан боловсруулахаар шийдвэр гараад байна. Монгол үндэстний хөтөлбөрийг боловсруулан хэрэгжүүлэхэд бүхий л хүмүүсийн чадвар туршлагыг дайчлан олон нийтийн оролцоотой, нээлттэй зарчмаар хийгдэнэ. Соён гэгээрээгүй ард түмнийг дарлахад хялбар, соён гэгээрсэн ард түмнийг удирдахад амар гэдэг шиг боловсролын чанар, хөгжил бол энэ улс үндэстний аюулгүй байдал, тусгаар тогтнол, ирээдүйн баталгаа.
Н.Санжаасүрэн
-БШУЯ-наас боловсролын чанарын шинэчлэлийн хөтөлбөрийг боловсруулсан байна. Боловсролын салбарт чанарын шинэчлэлийг хийснээр ямар үр дүнд хүрнэ гэж төсөөлж байна вэ?
-Боловсролын үндсэн зорилго нь “Зан чанар хандлагыг төлөвшүүлэх, мэдлэг эзэмших, чадвараа хөгжүүлэх” гэсэн гурван үндсэн суурийн тэнцвэрийг хадгалж, төлөвшсөн хувь хүн, өрсөлдөх чадвартай хүний нөөц, аз жаргалтай гэр бүлийг дэмжих үүрэгтэй. Хүүхэд бүрт хичээл зааж сургах гэдэг ойлголтоос илүү хүүхэд бүрийг өөрийн гэсэн сонирхолтой, хичээл хийх чадвартай, ном унших хүсэлтэй, амьдралын төлөө зүтгэдэг чармайлттай болгоход нь тусалдаг систем юм. Эцэг эхчүүд сургууль, багш нартай хамтран ажиллах үүрэг оролцоог хөгжүүлэхийг зорьж байна. Боловсролын бодлогыг хүүхэд бүрт очих үйлчилгээний чанар, үр дүнд төвлөрч чадвал хүүхдийн авьяас чадвар хөгжинө, хүүхдийнхээ авъяас чадварыг сонирхож анхаарч тэднийг хүндэтгэн дэмжиж эцэг эхчүүдийн оролцоо ч нэмэгдэнэ. Улмаар хүүхдээ хөгжүүлэхийн төлөө хоёргүй сэтгэлээр хичээн зүтгэж байгаа багш нарын ур чадвар улам дээшилнэ. Боловсролын чанарт хөгжил бий болсноор улс орны эдийн засаг тасралтгүй өснө. Боловсролын салбарт чанар гэдэг зүйлийг бий болгож чадвал дагаад бүх салбарынхны ур чадвар ахина. Инженер, багш, сэтгүүлч гээд хүн бүхэн ур чадвараа дээшлүүлж мэргэжлийнхээ эзэн нь болж чадна. Боловсролоор дамжуулан хөгжлийн тэгш боломж бүрдснээр тэгш байдал, шударга ёс, сайн сайхан нийгмийн суурь жинхэнэ утгаараа биелэлээ олно.
-Дээд сургууль төгсөж байгаа оюутнуудын ихэнх нь хангалттай мэдлэг чадвар эзэмшиж чадаагүйн учраас ажилгүйчүүдийн эгнээг тэлж байна. Зарим нь манай улсын боловсролын салбар уналтад орсон гэж хэлдэг. Ер нь боловсролын салбарт хийх чанарын шинэчлэлийн юунаас эхлэх ёстой юм бэ?
-Боловсролын чанарын шинэчлэлийг хийхийн тулд одоо байгааг үгүйсгэхээс илүүтэй байгаа ололттой зүйлдээ суурилаад хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх сургалтын тогтолцоог бий болгоно. Боловсролын чанарыг өөрчлөхийн тулд эхлээд энд оролцож байгаа хүн бүрийн хандлагыг өөрчлөх учиртай. Хүн бүрийн хандлага өөрчлөгдөж, хүн бүр оролцож, ач холбогдол үр дүнгийн төлөө өөрт байгаа бүхнээ зориулж байж хүүхэд, багш бүрийг хөгжүүлэх чанарын шинэчлэл бодитой болох юм. Бид хүүхдэд хичээл заах гэж ярьдаг. Олон цагаар заах юм бол хүүхэд хичээлдээ сайн болчих гээд байгаа юм шиг боддог. Ерөнхий боловсролын сургалтын тогтолцоо нь 10-11,11-12 жил рүү шилжсэн. Үүний үр дүн одоогоор хүүхдүүдийн үзэх хичээл, ачаалал улам бүр нэмэгдсэн байна. Гэтэл судалгаанаас үзэхэд жил ирэх тусам хүүхдүүдийн сурлагын чанар, хүүхдүүдийн мэдлэг боловсролын төвшин доошилсон нь бодит байдал.
-Хүүхэд бүрийн авъяасыг нээн илрүүлэхийн тулд багш хүүхдүүдтэй нэг бүрчлэн тулж ажиллах шаардлагатай байх. Гэтэл одоогийн сургууль цэцэрлэгийн хүртээмж хангалтгүй байна үүнийг яаж шийдэх вэ?
-Тийм. Сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмж муу байна. Одоогийн байдлаар нийслэлийн бүх сургууль хоёр ээлжээр хичээллэдэг. Дээр нь гурван ээлжээр хичээллэж байгаа дөрвөн мянга гаруй хүүхэд байна. Одоогийн хүрэлцээ муу байгаа байдал болон ирээдүйд өсөн нэмэгдэх ачааллыг давахын тулд 1200 орчим барилгыг нэг их наяд 700 тэрбум төгрөгөөр барьж байж нэг ангид байх хүүхдийн тоо цөөрч бүх сургуулийг нэг ээлжээр хичээллүүлэх боломжтой юм байна гэж тооцсон. Энэ ажлын хүрээнд одоо насжилт нь дууссан барилгуудыг нурааж шинэ барилга барих эсвэл шинээр газар авч барилга барих ажлыг төлөвлөөд байна. Удахгүй УИХ-ын намрын чуулганаар тус асуудал хэлэлцэхээр төлөвлөгдөж байгаа. Дэмжигдэж шийдлийн гарц тодорхой болно гэж найдаж байна. Ер нь нэг жилд 300 орчим барилга барьж байж боловсролын орчны асуудлыг шийднэ. Монгол хүний өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлж Монголдоо дэлхийн хүмүүстэй, дэлхийд монголчууд өрсөлддөг болох нь чухал.
-Сурагч, оюутан бүрийг хөгжүүлэх бодлого нь өмнө нь хэрэгжүүлж ирсэн бодлогоос юугаараа ялгаатай вэ?
-Багшийн ажлыг үнэлэхээс эхлээд энэ өөрчлөлтийг хийнэ. Багшийн ажлыг зөвхөн цаасаар шалгадаг бус шавь бүрийнх нь хөгжил ахицаар нь үнэлдэг болно. Магадгүй хүүхэд бүр сайн байж чадахгүй байж болох ч муу сайн гэлтгүй бүгдийг нь хөгжүүлж чадсан чадвараар нь багшийг үнэлдэг болох юм. Үнэхээр сайн багш бол ажилласныхаа хэрээр урамшууллаа авдаг тогтолцоог гаргаж ирье гэж байна. Өөрөөр хэлбэл багш бүр судлаач байх шаардлагыг тавина. Үүний тулд багш нарын мэдлэг чадварыг дээшлүүлэх, багш бэлтгэдэг сургуулиудын шаардлагыг нэмэгдүүлнэ. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэхийн тулд хамгийн түрүүнд “Авъяас” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна. Авъяас гэдэг бол хүний таван мэдрэхүй дээр суурилан бүхий л чиглэлээр хөгжих боломжтой. Хүүхэд өөрийгөө яаж ч нээж болно. Үүний төлөө эцэг эх, багш нар хүүхэддээ өөрийн чадах зүйлээ олж авахад нь тусалдаг хөтөлбөрийг гаргаж ирэхийн тулд бүх сургуулиуд руу энэ хөтөлбөрийн удирдамжийг явуулаад байна. Харамсалтай нь манай улсад өнөөг хүртэл Монгол хүүхдийн хөгжлийн суурь судалгаа хийгдэж чадаагүй байна.
Мөн хүүхдийн авьяасыг нээх нарийн технологи, арга зүй боловсруулагдаж хөгжөөгүй байна. Гэсэн хэдий ч бид одоо байгаа нөөц бололцоогоо ашиглаад энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж Монгол хүүхдийн авъяас, чадварыг нээн илрүүлэх, хөгжүүлэх аргачлалыг бий болгохыг зорьж байна. Багш нар маань хүүхэд бүрийг ХҮН гэж харж, хүүхэд бүрт байгаа давуу талыг нээн илрүүлж, хүүхэд бүрийнхээ төлөө ажиллаж чаддаг болох нь бидний амжилт гэж харж байна. Манай улсын газрын баялаг, техник технологийн шинэчлэл гэхээс илүүгээр боловсролын салбарын өөрчлөлт бодитой болвол бид илүү их хөрөнгө оруулалт, илүү их баялагийг монгол хүний оюуны хөгжлөөр бүтээн бий болгож чадна.
-Хүүхэд авъяас, мэдлэг чадвартай байхаас гадна ёс суртахуунтай, хүн болж төлөвших нь чухал шүү дээ. Энэ үүднээсээ эрдэмтэд эх хэлний сургалтын хөтөлбөрийг өөрчлөх шаардлагатай байна гэж байгаа шүү дээ?
-Эх хэл гэдэг бол хамгийн чухал зүйл. Тиймээс хүүхдүүд бага сургуульд суралцах хугацаандаа эх хэлээр бичиж, бодож сэтгэж, уншиж, ургуулан зохиож сурах нь боловсролын гол суурь юм. Эх хэлээ сайн судалсан хүн ямар ч шинжлэх ухааныг ойлгож бусдад дамжуулж чадна. Тиймээс бага ангийн хүүхдүүдийг тавдугаар анги төгсөхөд нь монгол хэлний багц шалгалт авахаар төлөвлөж байна. Удахгүй тодорхой болно. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлж байгаа авъяас хөтөлбөр, ном хөтөлбөр, багшийн хөгжил хөтөлбөр цогцоороо нийлээд монгол хүнийг хүн болгон төлөвшүүлэх гэдэг зүйл дээр нэгдэн зангидагдаж байгаа. Эцэст нь хэлэхэд 1990 оноос хойш шинэчлэл өөрчлөлтийн ололт амжилт алдаа дутагдал бүхнийг авах гээхийн ухаанаар харж Монгол үндэстний хөтөлбөрийг сайжруулан боловсруулахаар шийдвэр гараад байна. Монгол үндэстний хөтөлбөрийг боловсруулан хэрэгжүүлэхэд бүхий л хүмүүсийн чадвар туршлагыг дайчлан олон нийтийн оролцоотой, нээлттэй зарчмаар хийгдэнэ. Соён гэгээрээгүй ард түмнийг дарлахад хялбар, соён гэгээрсэн ард түмнийг удирдахад амар гэдэг шиг боловсролын чанар, хөгжил бол энэ улс үндэстний аюулгүй байдал, тусгаар тогтнол, ирээдүйн баталгаа.
Н.Санжаасүрэн
БШУЯ-ны Стратегийн бодлого, төлөвлөлтийн газрын дарга Б.Насанбаяртай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
-БШУЯ-наас боловсролын чанарын шинэчлэлийн хөтөлбөрийг боловсруулсан байна. Боловсролын салбарт чанарын шинэчлэлийг хийснээр ямар үр дүнд хүрнэ гэж төсөөлж байна вэ?
-Боловсролын үндсэн зорилго нь “Зан чанар хандлагыг төлөвшүүлэх, мэдлэг эзэмших, чадвараа хөгжүүлэх” гэсэн гурван үндсэн суурийн тэнцвэрийг хадгалж, төлөвшсөн хувь хүн, өрсөлдөх чадвартай хүний нөөц, аз жаргалтай гэр бүлийг дэмжих үүрэгтэй. Хүүхэд бүрт хичээл зааж сургах гэдэг ойлголтоос илүү хүүхэд бүрийг өөрийн гэсэн сонирхолтой, хичээл хийх чадвартай, ном унших хүсэлтэй, амьдралын төлөө зүтгэдэг чармайлттай болгоход нь тусалдаг систем юм. Эцэг эхчүүд сургууль, багш нартай хамтран ажиллах үүрэг оролцоог хөгжүүлэхийг зорьж байна. Боловсролын бодлогыг хүүхэд бүрт очих үйлчилгээний чанар, үр дүнд төвлөрч чадвал хүүхдийн авьяас чадвар хөгжинө, хүүхдийнхээ авъяас чадварыг сонирхож анхаарч тэднийг хүндэтгэн дэмжиж эцэг эхчүүдийн оролцоо ч нэмэгдэнэ. Улмаар хүүхдээ хөгжүүлэхийн төлөө хоёргүй сэтгэлээр хичээн зүтгэж байгаа багш нарын ур чадвар улам дээшилнэ. Боловсролын чанарт хөгжил бий болсноор улс орны эдийн засаг тасралтгүй өснө. Боловсролын салбарт чанар гэдэг зүйлийг бий болгож чадвал дагаад бүх салбарынхны ур чадвар ахина. Инженер, багш, сэтгүүлч гээд хүн бүхэн ур чадвараа дээшлүүлж мэргэжлийнхээ эзэн нь болж чадна. Боловсролоор дамжуулан хөгжлийн тэгш боломж бүрдснээр тэгш байдал, шударга ёс, сайн сайхан нийгмийн суурь жинхэнэ утгаараа биелэлээ олно.
-Дээд сургууль төгсөж байгаа оюутнуудын ихэнх нь хангалттай мэдлэг чадвар эзэмшиж чадаагүйн учраас ажилгүйчүүдийн эгнээг тэлж байна. Зарим нь манай улсын боловсролын салбар уналтад орсон гэж хэлдэг. Ер нь боловсролын салбарт хийх чанарын шинэчлэлийн юунаас эхлэх ёстой юм бэ?
-Боловсролын чанарын шинэчлэлийг хийхийн тулд одоо байгааг үгүйсгэхээс илүүтэй байгаа ололттой зүйлдээ суурилаад хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх сургалтын тогтолцоог бий болгоно. Боловсролын чанарыг өөрчлөхийн тулд эхлээд энд оролцож байгаа хүн бүрийн хандлагыг өөрчлөх учиртай. Хүн бүрийн хандлага өөрчлөгдөж, хүн бүр оролцож, ач холбогдол үр дүнгийн төлөө өөрт байгаа бүхнээ зориулж байж хүүхэд, багш бүрийг хөгжүүлэх чанарын шинэчлэл бодитой болох юм. Бид хүүхдэд хичээл заах гэж ярьдаг. Олон цагаар заах юм бол хүүхэд хичээлдээ сайн болчих гээд байгаа юм шиг боддог. Ерөнхий боловсролын сургалтын тогтолцоо нь 10-11,11-12 жил рүү шилжсэн. Үүний үр дүн одоогоор хүүхдүүдийн үзэх хичээл, ачаалал улам бүр нэмэгдсэн байна. Гэтэл судалгаанаас үзэхэд жил ирэх тусам хүүхдүүдийн сурлагын чанар, хүүхдүүдийн мэдлэг боловсролын төвшин доошилсон нь бодит байдал.
-Хүүхэд бүрийн авъяасыг нээн илрүүлэхийн тулд багш хүүхдүүдтэй нэг бүрчлэн тулж ажиллах шаардлагатай байх. Гэтэл одоогийн сургууль цэцэрлэгийн хүртээмж хангалтгүй байна үүнийг яаж шийдэх вэ?
-Тийм. Сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмж муу байна. Одоогийн байдлаар нийслэлийн бүх сургууль хоёр ээлжээр хичээллэдэг. Дээр нь гурван ээлжээр хичээллэж байгаа дөрвөн мянга гаруй хүүхэд байна. Одоогийн хүрэлцээ муу байгаа байдал болон ирээдүйд өсөн нэмэгдэх ачааллыг давахын тулд 1200 орчим барилгыг нэг их наяд 700 тэрбум төгрөгөөр барьж байж нэг ангид байх хүүхдийн тоо цөөрч бүх сургуулийг нэг ээлжээр хичээллүүлэх боломжтой юм байна гэж тооцсон. Энэ ажлын хүрээнд одоо насжилт нь дууссан барилгуудыг нурааж шинэ барилга барих эсвэл шинээр газар авч барилга барих ажлыг төлөвлөөд байна. Удахгүй УИХ-ын намрын чуулганаар тус асуудал хэлэлцэхээр төлөвлөгдөж байгаа. Дэмжигдэж шийдлийн гарц тодорхой болно гэж найдаж байна. Ер нь нэг жилд 300 орчим барилга барьж байж боловсролын орчны асуудлыг шийднэ. Монгол хүний өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлж Монголдоо дэлхийн хүмүүстэй, дэлхийд монголчууд өрсөлддөг болох нь чухал.
-Сурагч, оюутан бүрийг хөгжүүлэх бодлого нь өмнө нь хэрэгжүүлж ирсэн бодлогоос юугаараа ялгаатай вэ?
-Багшийн ажлыг үнэлэхээс эхлээд энэ өөрчлөлтийг хийнэ. Багшийн ажлыг зөвхөн цаасаар шалгадаг бус шавь бүрийнх нь хөгжил ахицаар нь үнэлдэг болно. Магадгүй хүүхэд бүр сайн байж чадахгүй байж болох ч муу сайн гэлтгүй бүгдийг нь хөгжүүлж чадсан чадвараар нь багшийг үнэлдэг болох юм. Үнэхээр сайн багш бол ажилласныхаа хэрээр урамшууллаа авдаг тогтолцоог гаргаж ирье гэж байна. Өөрөөр хэлбэл багш бүр судлаач байх шаардлагыг тавина. Үүний тулд багш нарын мэдлэг чадварыг дээшлүүлэх, багш бэлтгэдэг сургуулиудын шаардлагыг нэмэгдүүлнэ. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэхийн тулд хамгийн түрүүнд “Авъяас” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна. Авъяас гэдэг бол хүний таван мэдрэхүй дээр суурилан бүхий л чиглэлээр хөгжих боломжтой. Хүүхэд өөрийгөө яаж ч нээж болно. Үүний төлөө эцэг эх, багш нар хүүхэддээ өөрийн чадах зүйлээ олж авахад нь тусалдаг хөтөлбөрийг гаргаж ирэхийн тулд бүх сургуулиуд руу энэ хөтөлбөрийн удирдамжийг явуулаад байна. Харамсалтай нь манай улсад өнөөг хүртэл Монгол хүүхдийн хөгжлийн суурь судалгаа хийгдэж чадаагүй байна.
Мөн хүүхдийн авьяасыг нээх нарийн технологи, арга зүй боловсруулагдаж хөгжөөгүй байна. Гэсэн хэдий ч бид одоо байгаа нөөц бололцоогоо ашиглаад энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж Монгол хүүхдийн авъяас, чадварыг нээн илрүүлэх, хөгжүүлэх аргачлалыг бий болгохыг зорьж байна. Багш нар маань хүүхэд бүрийг ХҮН гэж харж, хүүхэд бүрт байгаа давуу талыг нээн илрүүлж, хүүхэд бүрийнхээ төлөө ажиллаж чаддаг болох нь бидний амжилт гэж харж байна. Манай улсын газрын баялаг, техник технологийн шинэчлэл гэхээс илүүгээр боловсролын салбарын өөрчлөлт бодитой болвол бид илүү их хөрөнгө оруулалт, илүү их баялагийг монгол хүний оюуны хөгжлөөр бүтээн бий болгож чадна.
-Хүүхэд авъяас, мэдлэг чадвартай байхаас гадна ёс суртахуунтай, хүн болж төлөвших нь чухал шүү дээ. Энэ үүднээсээ эрдэмтэд эх хэлний сургалтын хөтөлбөрийг өөрчлөх шаардлагатай байна гэж байгаа шүү дээ?
-Эх хэл гэдэг бол хамгийн чухал зүйл. Тиймээс хүүхдүүд бага сургуульд суралцах хугацаандаа эх хэлээр бичиж, бодож сэтгэж, уншиж, ургуулан зохиож сурах нь боловсролын гол суурь юм. Эх хэлээ сайн судалсан хүн ямар ч шинжлэх ухааныг ойлгож бусдад дамжуулж чадна. Тиймээс бага ангийн хүүхдүүдийг тавдугаар анги төгсөхөд нь монгол хэлний багц шалгалт авахаар төлөвлөж байна. Удахгүй тодорхой болно. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлж байгаа авъяас хөтөлбөр, ном хөтөлбөр, багшийн хөгжил хөтөлбөр цогцоороо нийлээд монгол хүнийг хүн болгон төлөвшүүлэх гэдэг зүйл дээр нэгдэн зангидагдаж байгаа. Эцэст нь хэлэхэд 1990 оноос хойш шинэчлэл өөрчлөлтийн ололт амжилт алдаа дутагдал бүхнийг авах гээхийн ухаанаар харж Монгол үндэстний хөтөлбөрийг сайжруулан боловсруулахаар шийдвэр гараад байна. Монгол үндэстний хөтөлбөрийг боловсруулан хэрэгжүүлэхэд бүхий л хүмүүсийн чадвар туршлагыг дайчлан олон нийтийн оролцоотой, нээлттэй зарчмаар хийгдэнэ. Соён гэгээрээгүй ард түмнийг дарлахад хялбар, соён гэгээрсэн ард түмнийг удирдахад амар гэдэг шиг боловсролын чанар, хөгжил бол энэ улс үндэстний аюулгүй байдал, тусгаар тогтнол, ирээдүйн баталгаа.
Н.Санжаасүрэн
-БШУЯ-наас боловсролын чанарын шинэчлэлийн хөтөлбөрийг боловсруулсан байна. Боловсролын салбарт чанарын шинэчлэлийг хийснээр ямар үр дүнд хүрнэ гэж төсөөлж байна вэ?
-Боловсролын үндсэн зорилго нь “Зан чанар хандлагыг төлөвшүүлэх, мэдлэг эзэмших, чадвараа хөгжүүлэх” гэсэн гурван үндсэн суурийн тэнцвэрийг хадгалж, төлөвшсөн хувь хүн, өрсөлдөх чадвартай хүний нөөц, аз жаргалтай гэр бүлийг дэмжих үүрэгтэй. Хүүхэд бүрт хичээл зааж сургах гэдэг ойлголтоос илүү хүүхэд бүрийг өөрийн гэсэн сонирхолтой, хичээл хийх чадвартай, ном унших хүсэлтэй, амьдралын төлөө зүтгэдэг чармайлттай болгоход нь тусалдаг систем юм. Эцэг эхчүүд сургууль, багш нартай хамтран ажиллах үүрэг оролцоог хөгжүүлэхийг зорьж байна. Боловсролын бодлогыг хүүхэд бүрт очих үйлчилгээний чанар, үр дүнд төвлөрч чадвал хүүхдийн авьяас чадвар хөгжинө, хүүхдийнхээ авъяас чадварыг сонирхож анхаарч тэднийг хүндэтгэн дэмжиж эцэг эхчүүдийн оролцоо ч нэмэгдэнэ. Улмаар хүүхдээ хөгжүүлэхийн төлөө хоёргүй сэтгэлээр хичээн зүтгэж байгаа багш нарын ур чадвар улам дээшилнэ. Боловсролын чанарт хөгжил бий болсноор улс орны эдийн засаг тасралтгүй өснө. Боловсролын салбарт чанар гэдэг зүйлийг бий болгож чадвал дагаад бүх салбарынхны ур чадвар ахина. Инженер, багш, сэтгүүлч гээд хүн бүхэн ур чадвараа дээшлүүлж мэргэжлийнхээ эзэн нь болж чадна. Боловсролоор дамжуулан хөгжлийн тэгш боломж бүрдснээр тэгш байдал, шударга ёс, сайн сайхан нийгмийн суурь жинхэнэ утгаараа биелэлээ олно.
-Дээд сургууль төгсөж байгаа оюутнуудын ихэнх нь хангалттай мэдлэг чадвар эзэмшиж чадаагүйн учраас ажилгүйчүүдийн эгнээг тэлж байна. Зарим нь манай улсын боловсролын салбар уналтад орсон гэж хэлдэг. Ер нь боловсролын салбарт хийх чанарын шинэчлэлийн юунаас эхлэх ёстой юм бэ?
-Боловсролын чанарын шинэчлэлийг хийхийн тулд одоо байгааг үгүйсгэхээс илүүтэй байгаа ололттой зүйлдээ суурилаад хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх сургалтын тогтолцоог бий болгоно. Боловсролын чанарыг өөрчлөхийн тулд эхлээд энд оролцож байгаа хүн бүрийн хандлагыг өөрчлөх учиртай. Хүн бүрийн хандлага өөрчлөгдөж, хүн бүр оролцож, ач холбогдол үр дүнгийн төлөө өөрт байгаа бүхнээ зориулж байж хүүхэд, багш бүрийг хөгжүүлэх чанарын шинэчлэл бодитой болох юм. Бид хүүхдэд хичээл заах гэж ярьдаг. Олон цагаар заах юм бол хүүхэд хичээлдээ сайн болчих гээд байгаа юм шиг боддог. Ерөнхий боловсролын сургалтын тогтолцоо нь 10-11,11-12 жил рүү шилжсэн. Үүний үр дүн одоогоор хүүхдүүдийн үзэх хичээл, ачаалал улам бүр нэмэгдсэн байна. Гэтэл судалгаанаас үзэхэд жил ирэх тусам хүүхдүүдийн сурлагын чанар, хүүхдүүдийн мэдлэг боловсролын төвшин доошилсон нь бодит байдал.
-Хүүхэд бүрийн авъяасыг нээн илрүүлэхийн тулд багш хүүхдүүдтэй нэг бүрчлэн тулж ажиллах шаардлагатай байх. Гэтэл одоогийн сургууль цэцэрлэгийн хүртээмж хангалтгүй байна үүнийг яаж шийдэх вэ?
-Тийм. Сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмж муу байна. Одоогийн байдлаар нийслэлийн бүх сургууль хоёр ээлжээр хичээллэдэг. Дээр нь гурван ээлжээр хичээллэж байгаа дөрвөн мянга гаруй хүүхэд байна. Одоогийн хүрэлцээ муу байгаа байдал болон ирээдүйд өсөн нэмэгдэх ачааллыг давахын тулд 1200 орчим барилгыг нэг их наяд 700 тэрбум төгрөгөөр барьж байж нэг ангид байх хүүхдийн тоо цөөрч бүх сургуулийг нэг ээлжээр хичээллүүлэх боломжтой юм байна гэж тооцсон. Энэ ажлын хүрээнд одоо насжилт нь дууссан барилгуудыг нурааж шинэ барилга барих эсвэл шинээр газар авч барилга барих ажлыг төлөвлөөд байна. Удахгүй УИХ-ын намрын чуулганаар тус асуудал хэлэлцэхээр төлөвлөгдөж байгаа. Дэмжигдэж шийдлийн гарц тодорхой болно гэж найдаж байна. Ер нь нэг жилд 300 орчим барилга барьж байж боловсролын орчны асуудлыг шийднэ. Монгол хүний өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлж Монголдоо дэлхийн хүмүүстэй, дэлхийд монголчууд өрсөлддөг болох нь чухал.
-Сурагч, оюутан бүрийг хөгжүүлэх бодлого нь өмнө нь хэрэгжүүлж ирсэн бодлогоос юугаараа ялгаатай вэ?
-Багшийн ажлыг үнэлэхээс эхлээд энэ өөрчлөлтийг хийнэ. Багшийн ажлыг зөвхөн цаасаар шалгадаг бус шавь бүрийнх нь хөгжил ахицаар нь үнэлдэг болно. Магадгүй хүүхэд бүр сайн байж чадахгүй байж болох ч муу сайн гэлтгүй бүгдийг нь хөгжүүлж чадсан чадвараар нь багшийг үнэлдэг болох юм. Үнэхээр сайн багш бол ажилласныхаа хэрээр урамшууллаа авдаг тогтолцоог гаргаж ирье гэж байна. Өөрөөр хэлбэл багш бүр судлаач байх шаардлагыг тавина. Үүний тулд багш нарын мэдлэг чадварыг дээшлүүлэх, багш бэлтгэдэг сургуулиудын шаардлагыг нэмэгдүүлнэ. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэхийн тулд хамгийн түрүүнд “Авъяас” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна. Авъяас гэдэг бол хүний таван мэдрэхүй дээр суурилан бүхий л чиглэлээр хөгжих боломжтой. Хүүхэд өөрийгөө яаж ч нээж болно. Үүний төлөө эцэг эх, багш нар хүүхэддээ өөрийн чадах зүйлээ олж авахад нь тусалдаг хөтөлбөрийг гаргаж ирэхийн тулд бүх сургуулиуд руу энэ хөтөлбөрийн удирдамжийг явуулаад байна. Харамсалтай нь манай улсад өнөөг хүртэл Монгол хүүхдийн хөгжлийн суурь судалгаа хийгдэж чадаагүй байна.
Мөн хүүхдийн авьяасыг нээх нарийн технологи, арга зүй боловсруулагдаж хөгжөөгүй байна. Гэсэн хэдий ч бид одоо байгаа нөөц бололцоогоо ашиглаад энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж Монгол хүүхдийн авъяас, чадварыг нээн илрүүлэх, хөгжүүлэх аргачлалыг бий болгохыг зорьж байна. Багш нар маань хүүхэд бүрийг ХҮН гэж харж, хүүхэд бүрт байгаа давуу талыг нээн илрүүлж, хүүхэд бүрийнхээ төлөө ажиллаж чаддаг болох нь бидний амжилт гэж харж байна. Манай улсын газрын баялаг, техник технологийн шинэчлэл гэхээс илүүгээр боловсролын салбарын өөрчлөлт бодитой болвол бид илүү их хөрөнгө оруулалт, илүү их баялагийг монгол хүний оюуны хөгжлөөр бүтээн бий болгож чадна.
-Хүүхэд авъяас, мэдлэг чадвартай байхаас гадна ёс суртахуунтай, хүн болж төлөвших нь чухал шүү дээ. Энэ үүднээсээ эрдэмтэд эх хэлний сургалтын хөтөлбөрийг өөрчлөх шаардлагатай байна гэж байгаа шүү дээ?
-Эх хэл гэдэг бол хамгийн чухал зүйл. Тиймээс хүүхдүүд бага сургуульд суралцах хугацаандаа эх хэлээр бичиж, бодож сэтгэж, уншиж, ургуулан зохиож сурах нь боловсролын гол суурь юм. Эх хэлээ сайн судалсан хүн ямар ч шинжлэх ухааныг ойлгож бусдад дамжуулж чадна. Тиймээс бага ангийн хүүхдүүдийг тавдугаар анги төгсөхөд нь монгол хэлний багц шалгалт авахаар төлөвлөж байна. Удахгүй тодорхой болно. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлж байгаа авъяас хөтөлбөр, ном хөтөлбөр, багшийн хөгжил хөтөлбөр цогцоороо нийлээд монгол хүнийг хүн болгон төлөвшүүлэх гэдэг зүйл дээр нэгдэн зангидагдаж байгаа. Эцэст нь хэлэхэд 1990 оноос хойш шинэчлэл өөрчлөлтийн ололт амжилт алдаа дутагдал бүхнийг авах гээхийн ухаанаар харж Монгол үндэстний хөтөлбөрийг сайжруулан боловсруулахаар шийдвэр гараад байна. Монгол үндэстний хөтөлбөрийг боловсруулан хэрэгжүүлэхэд бүхий л хүмүүсийн чадвар туршлагыг дайчлан олон нийтийн оролцоотой, нээлттэй зарчмаар хийгдэнэ. Соён гэгээрээгүй ард түмнийг дарлахад хялбар, соён гэгээрсэн ард түмнийг удирдахад амар гэдэг шиг боловсролын чанар, хөгжил бол энэ улс үндэстний аюулгүй байдал, тусгаар тогтнол, ирээдүйн баталгаа.
Н.Санжаасүрэн