-Гарааны бизнес-

Дэлхий дахинд хүн төрөлхтөн эко хэрэглээг эрхэмлэж, хог хаягдлаа бууруулах, эрүүл хэрэглээг чухалчлах болжээ. Хоол хүнс, өдөр тутам эдэлж хэрэглэж байгаа бүтээгдэхүүн, цэвэрлэгээний бодисын орц найрлагад ч анхаарч, элдэв химийн найрлагатай бүтээгдэхүүнээс татгалзах болсон.

Яг л энэ хэрэгцээг хангах “Эко” нэрийн эдийн саванг хими технологич мэргэжилтэй Б.Номинцэцэг гэх бүсгүй үйлдвэрлэж байна. Байгальд ээлтэй, эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй “Эко” эдийн саван, хулсан сойз үйлдвэрлэж, хэрэглэгчиддээ хүргэж буй түүнийг бид энэ удаагийн Гарааны бизнес буландаа урьсан юм. 

Энэхүү ярилцлагыг КОЙКА олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллагын санхүүжилтээр Нийслэлийн ЗДТГ болон Азийн сангийн хамтран хэрэгжүүлж байгаа  “Бизнес эрхлэгч эмэгтэйчүүдийн төв” төсөлтэй /БЭЭТ/  хамтран хүргэж байна.

ӨӨРИЙН ҮЙЛДВЭРЛЭДЭГ ЭДИЙН САВАНГААРАА АЯГАА УГААГААД ДӨРВӨН ЖИЛ БОЛЖ БАЙНА

-Химич мэргэжилтэй хүнд савангийн үйлдвэрлэл эхлэхэд тийм ч хэцүү байгаагүй болов уу.  Үйлдвэрлэлээ хэрхэн эхлүүлж байсан тухайгаа эргэн дурсахгүй юу? 
-Би хими технологич мэргэжилтэй. 2010 оноос Шинжлэх ухааны академийн Хими, химийн технологийн хүрээлэнд ажиллаж эхэлсэн. Одоогоор хүүхэд асрах чөлөөгөө аваад гэртээ байна. 

Саван хийх санаа 2014 онд гарсан. Их сургуульд хамт суралцаж байсан найзтайгаа ярилцаж суутал найз маань орчин үед өөхний хаягдал маш их болчихсон гэж ярилаа. 

Багаасаа өөх тосыг хаядаггүй гэсэн эцэг эхийн хүмүүжлээр өссөн хүнд сонин санагдаж байв. Бид ярилцаад энэ хаягдлыг баялаг болгоё гэж гэж шийдээд савангийн үйлдвэрлэл эрхлэхээр болсон.

Саван хийе гэж ярьцгаасан хэдий ч хэн, хэн нь хэрэгжүүлэхгүй явсаар бараг жил өнгөрсөн байсан. Ингээд 2015 оны 6-р сараас үйлдвэрлэлийнхээ гарааг тавьсан даа.

-Саван үйлдвэрлэдэг олон хүн бий. Гэхдээ эдийн саван үйдвэрлэж байгаа нь харьцангуй цөөн болов уу. Эдийн болон нүүр гарын савангийн ялгаа, онцлогийг ярихгүй юу?
-Бид хоёр 2015 онд  үйлдвэрлэлээ эхлүүлж байхад Монголд савангийн үйлдвэрлэл харьцангуй бага байсан. Би ажилтай байсан учраас бүх анхаарлаа төвлөрүүлж чадаагүй. 

Эдийн саван, нүүр гарын савангийн ялгаа нь орц, найрлага, шүлтлэг чанар болох pH-дээ  оршдог. Эдийн савангийн pH маш өндөр буюу 9-өөс дээш байдаг.  Тэр ч утгаараа хир толбо арилгах, ариутгах, нян устгах чанартай. Монголд үйлдвэрлэж байгаа эдийн савангууд бүгд л органик. 

Нүүр гарын саванд үнэр оруулагч их хэмжээгээр агуулдаг, илүү үнэтэй түүхий эд ашигладаг.

-Та Фэйсбүүк хуудастаа савангаа хөөсрүүлээд ариун цэврийн өрөөний суултуураа угаах боломжтой юм гэдгийг харуулсан бичлэг оруулсан байсан...
-Бид химийн бодис хэрэглээд, усаа татаад жорлон руугаа урсгадаг. Энэ нь явсаар байгаад гол горхи руу орж, тэр нь их бага хэмжээгээр загас жараахайд нөлөөлж байгаа. Тэр загасаа бид иднэ. Нэг ёсондоо эргэх тойрог үүсчихээд байгаа юм. 

Аль болох химийн хоруу чанартай бодисын агууламжтай бүтээгдэхүүнээс татгалзах хэрэгтэй гэж бодож явдаг учраас одоо хийж байгаа бүтээгдэхүүн маань ч хүчтэй химийн бодисгүй. Энэ бүтээгдэхүүнийхээ ашиг тусыг ч хүмүүст таниулъя гэж зорьж байна. 

Тиймээс бүр их бохирдол болоогүй л бол яагаад эдийн савангаар суултуураа цэвэрлэж болохгүй гэж гэсэн санааг хүргэхийг зорьсон юм. Найрлагад нь химийн бодис их орсон бүтээгдэхүүнээс татгалзан, энгийн хэрэглээг хэвшүүлэх боломжтой  гэсэн санаа агуулсан юм. 

-Аяга тавгаа ч эдийн савангаараа угаадаг гэсэн?
-Би аяга таваг угаагч шингэнээс татгалзаад дөрвөн жил болж байна. Ходоодны хорт хавдар залуужсан талаарх судалгаа байна. Үүнд бидний өдөр тутам ашиглаад байгаа аяга таваг угаагч шингэн, шүдний оо зэрэг бүтээгдэхүүнүүд нөлөөлж байна гэж боддог. Энэ үйлдлээрээ гэр бүл, ойр тойрны хүмүүстээ импортын бүтээгдэхүүнээс татгалзаж болохыг харуулах (үлгэрлэх) зорилготой. 

-Аяга таваг угаахаар хамгийн гол нь тос задлах шаардлага гардаг. Тэр тал дээр танай саван хэр үр дүнтэй вэ?
-Тос задлах чадвар сайтай. Эдийн саван pH (шүлтлэг) өндөртэй учраас тосыг сайн задална. Манай бүтээгдэхүүний хувьд тос задлахгүй байна гэсэн асуудал үүсдэггүй.

-Гаднаас орж ирж буй эдийн савангуудын орц найрлагад химийн бодис хэр орсон байдаг вэ?
-Синтетик саван асар их. Импортоор орж ирж байгаа бүтээгдэхүүний найрлагыг уншихаар үнэхээр харамсмаар. Би өөрөө химич мэргэжилтэй  хэрнээ зарим нэр төрлийн бодисыг нь мэдэхгүй байх тохиолдол хүртэл байсан. Парабен, силиконы агууламж ихтэй.

Ялангуяа хөөсрүүлэх чанарыг нэмдэг SLS /Sodium lauryl sulfate/ бодис нь саван, шүдний оо, шампуньд байдаг. Энэ бодис нь сүүлийн үеийн судалгаагаар хүний нүдний хараа, бөөрөнд нөлөөлдөг гэсэн байсан. 

-Эдгээр химийн бодиснууд ямар сөрөг нөлөөтэй вэ? Жишээ нь, хүүхдийн зарим савангийн сав баглаан дээр “Парабений агууламжгүй” гэсэн тэмдэг харагддаг. Парабен агуулаагүй гэж бүтээгдэхүүнээ сурталчлаад байгаагийн шалтгаан юу вэ?
-Химийн бодисын агууламжтай саванг удаан хэрэглэвэл наад зах нь арьсны харшил, цаашлаад хавдар үүсгэдэг гэсэн судалгааны ажлууд харагддаг. Арьс өөрөө шингээх чанартай. Арьсны доор олон цусан судлууд явж байна. Химийн, синтетик гаралтай саван хэрэглэснээр тухайн бодисууд бидний биед тодорхой хувиар шингэн орж байгаа юм. 

Ялангуяа хөөсрүүлэх чанарыг нэмдэг SLS /Sodium lauryl sulfate/ бодис нь саван, шүдний оо, шампуньд байдаг. Энэ бодис нь сүүлийн үеийн судалгаагаар хүний нүдний хараа, бөөрөнд нөлөөлдөг гэсэн байсан. Тэгэхээр энэ бодисыг агуулсан бүтээгдэхүүнийг аль болох хэрэглэхгүй байхыг зөвлөдөг.  

Тийм ч учраас манай саванг хэрэглэдэг хүмүүс “Хөөсрөлт нь арай бага байна уу?” гэж асуух нь бий. Бидний хэрэглэдэг синтетик гаралтай саванд хөөсрүүлэгчийг их хэмжээгээр нэмсэн байдаг. Органик саванд хөөсрүүлэгч бодис бага орсон байдаг ч өнгө оруулах нь харьцангуй илүү.

 Хуванцар сойз байгальд шингэхдээ хэдэн арван жилийг өнгөрөөдөг бол  хулсан сойз зургаан сарын дотор задран, байгальд шингэж орно 

-Та мөн эко сойз үйлдвэрлэж байгаа юм билээ? 
-Хулсан сойзны эрэлт их байгаагаас би захиалгадаа дарагдаад байна. Хүн гурван сар тутамд нэг удаа сойзоо сольж байна гэж бодохоор жилд дөрвөн сойз хэрэглэнэ гэсэн үг. Ингээд харахаар ямар их хог хаягдлыг бий болгож байна вэ? Хуванцар сойз байгальд шингэхдээ хэдэн арван жилийг өнгөрөөнө гэж бодохоор надад маш эмгэнэлтэй санагддаг. 

Хулсан сойз ойролцоогоор зургаан сарын дотор задран, байгальд шингэж орно гэдэг. Хулс маш хурдан ургадаг. Гэхдээ энэ нь мод тайраад, хүрээлэн буй орчноо сүйтгээд байна гэсэн үг биш юм. Хулсаар хийсэн бүтээгдэхүүн дэлхийд эрэлттэй байгаа нь хүмүүс ач холбогдлыг нь ойлгодог болсны илэрхийлэл гэж бодож байна.

-Дэлхий нийтээрээ аль болох эко бүтээгдэхүүн хэрэглэхийг эрмэлздэг болчихсон байна.
-Тийм шүү. Дэлхий нийтээрээ эко бүтээгдэхүүн хэрэглэж, синтетик гаралтай бүтээгдэхүүнээс татгалздаг болчихлоо. Хуванцрын хаягдал дэлхийн олон оронд маш их асуудал үүсгэж байгаа учраас эхнээсээ татгалзаж эхэлж байна. Шүдний сойз ч мөн адил байгальдаа эргээд шингэдэг төрлөөр солигдож байна. 

-Саван, сойзны үнэ өртгийг нь сонирхож болох уу?
-Зах зээлд худалдаалж байгаа үнээс харьцангуй хямд үнэтэйгээр бүтээгдэхүүнээ нийлүүлэхийг зорьж байна. Ашгийн хувь хэмжээ бага гэсэн үг.  Манай саван үйлдвэрээс 450-500 төгрөгт багтан гарч, хэрэглэгчийн гар дээр 600-650 төгрөгөөр очдог.  Сойзны үйлдвэрлэлийн өртөг 2000 төгрөг боловч эцсийн хэрэглэгчид 2500-3000 төгрөгөөр борлуулдаг. 

-Алсдаа бүтээгдэхүүнийхээ нэр төрлийг нэмэгдүүлэх бодол байдаг уу? Цаашдын зорилгоосоо хуваалцахгүй юу.
-Монголд үйлдвэрлэл явагдаж байж л хөгжинө гэж би боддог. Тиймдээ ч энэ бодол маань үйлдвэрлэлээ эхлэх түлхэц болсон байх. Би цаашдаа бүтээгдэхүүний нэр төрлөө нэмэгдүүлж, хүүхдийн саван, нүүр гарын саван, бүр цаашлаад цэвэрлэгээ, угаалгын шингэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх төлөвлөгөөтэй байгаа. Монголд химийн үйлдвэрлэл сайн хөгжөөгүй байгаа учраас гаднаас түүхий эдээ авах шаардлага гардаг. Хэрэгтэй бодисуудаа оруулж ирэх зөвшөөрлөөс эхлээд ажил их байна. Асуудал ундрах төлөвтэй байна. 

ЭНЭ БОЛ САВАНГИЙН ТӨЛӨӨ ХИЙХ МИНИЙ ХАМГИЙН СҮҮЛЧИЙН ОРОЛДЛОГО ГЭЖ ДОТРОО ХЭЛСЭН

-Та хэдийгээр нарийн мэргэшсэн, боловсролтой хүн хэдий ч бизнесээ явуулахад ямар мэдлэг, чадвар дутагдаж байсан бэ?  Бизнесээ тогтвортой явуулж, шантарч хаяхгүй байхад тань юу тус болсон бэ?
-2015 онд юугаа ч мэдэхгүй хоёр хүн үйлдвэрлэлээ эхэлчихээд маш их бэрхшээлтэй тулгарч байлаа. Хоёулаа химич, ямар ч маркетинг, борлуулалтын мэдлэг байхгүй. Явцын дунд шантраад больё гэж их бодсон. 

БЭЭТөв бизнес эрхлэх гээд тэмтчээд явж байгаа эмэгтэйчүүдэд тусалж, мэдэхгүй асуултуудад нь хариулт өгдөг 

2018 он хүртэл мэдэхгүйгээсээ болоод өөрийгөө их зовоосон байсан. Яг л ойд төөрсөн сармагчин шиг. Тухайн үед би бүрмөсөн больдог юм уу гээд шийдчихсэн явж байгаад Бизнес эрхлэгч эмэгтэйчүүдийн төв байдгийг мэдсэн юм. Энэ төв бизнес эрхлэх гээд тэмтчээд явж байгаа эмэгтэйчүүдэд тусалж, мэдэхгүй асуултуудад нь хариулт өгдөг гэж сонсоод очиж уулзсан. 

Тэнд дөрвөн сарын түргэвчилсэн хөтөлбөрт төсөл бичээд оролцох боломж байгааг дууллаа. Тэгээд энэ бол савангийн төлөө хийх миний хамгийн сүүлчийн оролдлого гэж дотроо хэлсэн. 

БЭЭТ-ийн заавар зөвлөгөө, тусламжтайгаар төслөө бичиж тэнцээд сургалтанд хамрагдсан. Бизнесийг яаж явуулах, бүтээгдэхүүний сав, баглаа боодлын стандарт шаардлага ямар байх ёстой гэх мэт маш олон мэдэхгүй асуултдаа хариулт авсан. 

БЭЭТ-ийн дэмжлэгээр цаашдаа бизнесээ аваад явахад боломжийн хэмжээнд хүрсэн. Хөтөлбөрийн дөрвөн сарын хугацаа дууссан ч биднийг бүрмөсөн явуулчихгүй, хэзээ ч ямар ч асуудал тулгараад очсон үргэлж л нээлттэй хүлээж авдаг. Заримдаа чатаар ч гэсэн мэдэхгүй юмаа асууж байдаг. Мөн үзэсгэлэн худалдаа, төрөл бүрийн үйл ажиллагаанд биднийг оролцуулна.

-Үйлдвэрлэл явуулахад тоног төхөөрөмж чухал шаардлагатай байдаг. Энэ асуудлаа яаж шийдсэн бэ?
-Саван хийхэд тоног төхөөрөмж дутагдалтай байснаас хүндрэл гарч байлаа. Гар ажиллагаагаар үйлдвэрлэлээ явуулж байсан учир бүтээмж багатай. Тиймээс ажлаа хөнгөвчлөх зорилгоор танк буюу түүхий эдээ зуурахад ямар нэгэн асуудал гарахгүй материалаар хийгдсэн, чанарын шаардлага хангасан тогоотой болохыг хүсэж байлаа. 

Ингээд БЭЭТ-өөс тоног төхөөрөмж худалдан авах эрх олгоход нь нэг удаадаа 100 орчим литр тос хайлуулж, савангаа хутгах танк хийлгэж авсан.  100 хувь гар ажиллагаатай байсан бол одоо хагас автомат болсон гэсэн үг. Ингэснээр бүтээмж дээшилсэн.

-Өдөрт хэдэн ширхэг саван үйлдвэрлэх хүчин чадалтай вэ?
-Уламжлалт аргаар өдөрт 1000 ширхэг саван үйлдвэрлэдэг байсан бол тоног төхөөрөмжтэй болсноор үйлдвэрлэлийн гарц гурав дахин нэмэгдэж, хоногт 3000-4000 ширхэг саван үйлдвэрлэх боломжтой болсон. Манайх гуравдугаар сараас аравдугаар сар хүртэл тууштай, тасралтгүй ажилладаг. Энэ хугацаанд гурваас дөрвөн хүн тогтмол ажиллана. Өвлийн улиралд борлуулалт, түгээлт, баглаа боодолдоо төвлөрч ажилладаг.

-Борлуулалт болон маркетингийн асуудлаа хэрхэн шийдэж байна вэ?
-Би өөрөө борлуулах гэж, хүмүүст сурталчлан таниулах гэж явж үзсэн л дээ. Тэгээд шантарсан. Борлуулалтаа өөрөө хариуцсан үед савангийнхаа үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд анхаарах анхаарал алдагдаж, цаашдаа бүтээгдэхүүний чанарт нөлөөлөхөөр байсан учраас чаддаг мэргэжилтэнд нь хариуцуулъя гэж шийдсэн. 

Ингээд борлуулалтын компанитай хамтрах болсон юм. Ингэснээр бүтээгдэхүүний хөгжүүлэлтэд анхаарах боломжтой болсон. Бүх юмыг би чадна гэж явах нь эцэстээ өөрийгөө туйлдуулдаг юм билээ. Борлуулалтаа чаддаг хүмүүст нь даатгасан нь оновчтой, зөв шийдэл байсан.

Аливаа бүтээгдэхүүний борлуулалтад маркетинг маш чухал байр суурь эзэлдэг. Гэвч одоогоор маркетингдаа өндөр зардал гаргах боломжгүй байгаа ч бага багаар дээшилж байна. 

Саяхан телевизийн нэвтрүүлэгт ортол орон нутгаас олон хүн, ялангуяа малчид их залгаж, саванг нь яаж авах вэ, өөх тос яаж нийлүүлэх вэ гэж асууж байсан. Олон хүнд хүрдэг сувгаар сурталчилгаагаа цацах нь зүйтэй юм байна гэдгийг ойлгосон. Цаашдаа маркетингдаа сайн анхааръя гэж бодож байна.

Зарим борлуулагчид “Монгол бүтээгдэхүүнийг хүмүүс сонирхдоггүй. Реклам цацчихаад аваад ирэхгүй юу?” гэсэн сөрөг хандлага гаргадаг. Энэ хандлагаа өөрчлөөсэй гэж хүсэж байна

Хэрэглэгчид савангаа захуудаар байршуулаач гэж санал тавьдаг. Гэтэл захуудаар бараагаа нийлүүлье гэхээр зарим борлуулагчид “Монгол бүтээгдэхүүнийг хүмүүс сонирхдоггүй. Реклам цацчихаад аваад ирэхгүй юу?” гэсэн сөрөг хандлага гаргадаг. 

Нэг талаасаа тэдний хувьд ингэж хэлэх нь аргагүй байх. Өдөр болгон телевизээр сурталчлаад байгаа бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгч сонгох нь түгээмэл. Танигдаагүй, хэрэглэгчийн сэтгэлд хоногшоогүй бүтээгдэхүүн авах хүн ховор. Реклам цацахгүй л бол авахгүй гэсэн хандлагаа өөрчлөөсэй гэж хүсдэг. “Ах нь, эгч нь зараад өгье” гэж байгаа хүмүүс  ч бий, гэхдээ харьцангуй цөөн.  Одоогоор савангаа зургаа, найман нэрийн дэлгүүр, орон нутагт худалдаалж байна. 

-Ярилцсанд баярлалаа. Ажлын өндөр амжилт хүсье.

Фэйсбүүк хуудас: Эко саван /Eco soap/