Мягмар гаригийн хуралдаан завсарлангуут бид УИХ-ын гишүүн Б.Эрдэнэбүрэнтэй уулзлаа. Ойрын үед нам жим улс төрийг сонгоод байгаа тэрээр МИ-8 нисдэг тэрэгний ослын шалтгааныг дүгнэх ажлын хэсэгт орж ажиллаж байгаа юм билээ. Ингээд түүнтэй цөөн хором ярилцсанаа хүргэе.
-Ми 8 нисдэг тэрэгний сүйрлийн дараахь дүн шинжилгээний ажлын хэсэгт та орж ажиллаж байгаа гэсэн. Мөн энэ асуудлаас болж Засгийн газрын дөрвөн сайдыг огцруулахаар Ерөнхий сайд М.Энхболд УИХ-д оруулаад байгаа шүү дээ. Тэгэхээр энэ ажлыг хэсэгт орж ажиллаж байгаагийн хувьд дээрхи сайдуудын сэлгээний талаар ямар бодолтой явна вэ?
-УИХ-ын даргын захирамжаар Ж.Гүррагчаа гишүүнээр ахлуулсан ажлын хэсэг ажиллаж байгаа. Ми 8 нисдэг тэрэгний сүйрлийн шалтгаан, нөхцөл байдал зэрэгт дүгнэлт гаргах ажлын хэсэг гэсэн үг л дээ.
Ажлын хэсгийн дүгнэлт гараагүй байхад би энэ талаар ямар нэгэн тайлбар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр цацах боломжгүй. Ер нь бол хариуцлагагүй байдлын улмаас болсон гэж үзээд Ерөнхий сайд дөрвөн сайдад хариуцлага хүлээлгэхээр болоод УИХ-д оруулсан. Энэ бол зайлшгүй хийгдэх ёстой асуудлууд байх л даа. Яагаад гэвэл цаашдаа ийм нөхцөл байдал үүсгэхгүй байх үүднээс хариуцлага тооцоод сурчих жишиг тогтоож байгаа болов уу. Тийм учраас үүнийг хэлэлцэх ёстой гэж бодож байна.
-Гэхдээ зарим нэг сайдууд үүн дээр хэлмэгдэж байгаа гэж яригдаж байсан. Тухайлбал Батлан хамгаалахын сайдын хууль ОБЕГ, ХХЕГ-ын хуультайгаа зөрчилдөөд байгаа нь зарим жишгээс харагдсан?
-Огцруулж байгаа асуудлыг би хувь хүмүүст хамааруулж ойлгохгүй байна. Тухайлбал М.Сономпил сайдыг хувь хүн талаас нь огцруулах гээгүй байх. Хувь хүн гэхээсээ илүү бид аливаа асуудалд жишиг тогтоох хэрэгтэй. Гэхдээ М.Сономпил сайдын эрхлэх яамны хуульд зөрчилдөх асуудал байгаа юм билээ. Үүнийг аль аль талаас нь бодолцож үзэх хэрэгтэй байх.
Сайд нарын хариуцаж байгаа салбарт нь хүндрэл гарч, хүний амь эрсэдсэн тохиолдолд зайлшгүй огцруулах ёстой. Тэгж байж л дараа дараагийн үйл явдлууд улам хариуцлагатай болно. Эдгээр сайд нарыг огцруулах саналыг Ерөнхий сайд оруулж ирэхдээ тодорхой дүгнэлт гаргасан байна лээ. Ийм ийм зүйлээс болоод энэ сайдыг огцруулж байгаа юм гэсэн дүгнэлт гаргасан байсан. Мөн одоогоор ажлын хэсгийн техникийн дүгнэлт гэж гарсан. Удахгүй УИХ-ын ажлын хэсгийн дүгнэлт гарах байх аа. Яагаад удаашраад байгааг нь гайхаж байна. Харин техникийн ажлын хэсгийнх нь дүгнэлтийг зарим нэг хэсэг нь хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа байдалтай юм билээ. Ямартаа ч дөрвөн сайдын асуудал чуулган завсарлахаас өмнө шийдэгдэх байх.
-Тэгэхээр сүүлийн үед гишүүдийн маргаад байгаа гол асуудал нь "Оюу толгой", "Таван толгой"-н тогтвортой байдлын гэрээний тухай асуудал шүү дээ. Танд ч гэсэн үүнд хэлэх зүйл байгаа байх?
-Нэгдүгээрт "Иргэний хөдөлгөөн"-үүд, төрийн бус байгууллагуудад талархал илэрхийлэх хэрэгтэй гэж бодож байна. Энэ "Иргэний хөдөлгөөн"-үүд төрийн бус байгууллагуудын шахалт шаардлага, ярьсан хэлсний үр дүнд "Оюу толгой", "Таван толгой"-н гэрээ үндсэндээ маш тодорхой болсон. Дээр нь "Таван толгой" ч бай, "Оюу толгой" ч бай энд үйл ажиллагаа явуулах гэж байгаа компаниудтай хийж байгаа гэрээ хэлэлцээрт томоохон шахалт үзүүлсэн нь сайн зүйл болсон.
Хоёрдугаарт "Оюу толгой", "Таван толгой"-н гэрээг яаралтай байгуулах талыг би дэмжиж байгаа. Учир нь барууны хөрөнгийн биржүүд дээр хувьцаа нь арилжаалагддаг компаниуд манайд орж ирж байгаа нь маш чухал үйл явдал. Тиймээс барууны хөрөнгийн биржүүд дээр "Айвенхоу майнз"-ын хувьцаа арилжаалагдаж байгаа нь эдгээр компани хууль зөрчих үйл ажиллагаа явуулдаггүй гэсэн баталгаа болж өгч байгаа юм. Явуулах л юм бол хувьцаа нь уначихдаг учраас энэ нь өөрөө хууль зөрчих, хээл хахууль өгөх хамгийн том хаалт болж өгч байгаа хэрэг. Тэгэхээр барууны хөрөнгийн биржүүд дээр хувьцаа нь борлогддог эдгээр компаниуд манайд орж ирж ашиглах нь зүйтэй. Энэ гэрээ хэлэлцээрийг хангалттай ярилаа, хангалттай харилцан тохиролцоонд хүрлээ. Иймээс гэрээ хэлэлцээрийг яаралтай байгуулах ёстой.
Гуравдугаарт бидэнд тулгамдсан хөрөнгийн эх үүсвэрүүд чухал байна. Нийгмийн наад захын асуудал болох цалин мөнгө нэмэгдүүлэхээс авахуулаад яаралтай хийх ажил байгаа болохоор гэрээг түргэлүүлэх хэрэгтэй. Ер нь аливаа нийгэм амьжиргааныхаа төвшинг дээшлүүлж байж эрүүл мэнд, боловсрол руугаа анхаардаг юм байна. Тэгэхгүй бол мөнгөгүй хүмүүст эрүүл мэнд, боловсролоо дээшлүүлэх боломж гарахгүй шүү дээ. Өнөөдөр уг нь төрөөс эрүүл мэнд, боловсролыг сайжруулах талаар яриад л байгаа. Гэтэл ярихын хажуугаар боломж нь муу болохоор хичнээн яриад ч нэмэргүй байна. Энэ бүгдээс гарахын тулд хамгийн түрүүнд хөрөнгө оруулалтуудыг нэмэгдүүлж, тэндээс орох мөнгөө маш хурдан хугацаанд олж авах хэрэгтэй. Одоогоор энэ орж ирэх мөнгөний хэмжээ маш их хэмжээтэйгээр яригдаад байгаа шүү дээ. Тэгвэл Солонгост ажиллаж байгаа хүмүүс ч гэсэн эх орондоо эргэж ирэх боломж нээгдэж, хүмүүс боловсрол, эрүүл мэнд рүүгээ хандана. Миний бодлоор чамлахаар чанга атга гэж хэлмээр санагддаг. Бид эхний ээлжинд энэ хөрөнгө оруулалтыг дэмжээд боловсролынхоо төвшинг дээшлүүлчихээд дахиад уг хөрөнгө оруулалтыг алдагдалтай гэж үзвэл тав, арван жилийн дараа эргээд сөхөх боломж байгаа. Тухайлбал "Бороо гоулд"-ыг анх оруулж ирэхэд нэг ч хөрөнгө оруулагч олдохгүй байсан биз дээ. Тогтвортой байдлын гэрээ байгуулаад тав, арван жил явчихлаа. Одоо эргээд "Бороо гоулд"-тай яриад тодорхой хэмжээний тохиролцоонд хүрч, зарим байдлаар татвар хөрөнгөө авдаг систем рүү яваад эхэлж байна л даа. Үндсэндээ ийм л бодолтой байгаа юм.
-Хамгийн гол нь манайханд 34:66 хувийн асуудал таалагдахгүй байгаа шүү дээ?
-Саяхан Баабарын бичсэнийг уншсан. Түүн дээр санаа нийлэх зүйл их байсан. Уг нь 34 хувь хангалттай. Харин сүүлдээ төрийн хувиар дамжуулаад энэ нь өөрөө бас л нэг авлигын систем рүү явчих вий гэсэн бодол байгаа юм. Ер нь төр өөрөө сайн менежер биш гэдэгтэй би санал нэг байгаа болохоос биш 34 хувь бидэнд хангалттай нөлөөлнө. Хамгийн гол нь манайхан "Оюу толгой" ч юм уу Монголын баялаг "Айвенхоу Майнз" эсвэл өөр нэг улс торны мэдэлд оччихлоо гэж бодоод байх шиг санагдсан. Энэ нь зуун хувь Монгол төрийн өмч гэдгээрээ л үлдэнэ. Газар доор байгаа юмыг газар дээр гаргаж ирэх тэр процессийн 34 хувийг бид эзэмшинэ гэж би хувьдаа бодож байна. Уг нь Монгол хүмүүс газар доорх баялгаасаа учиргүй их баяжаад байхын оронд Уул уурхай дагасан үйлдвэрлэлүүдийг хөгжүүлэх хэрэгтэй. Тэгвэл тэр нь бидний цэвэр баялаг болж чадна. Уурхайн гутал, уурхайн тоног төхөөрөмж ч юм уу хийж сураад түүнийгээ дэлхийн брэнд болгох хэрэгтэй. Өөрөөр хэлвэл уул уурхайн дагасан үйлдвэрлэл, дэд бүтэц дээр илүү их ажиллах, анхаарах ёстой гэсэн байр суурьтай байна.
-Та "Оюу толгой", "Таван толгой" зэрэгт өнөөгийн Засгийн газрын баримталж байгаа асуудлыг дэмжиж байгаа юм байна. Харин танай сөрөг хүчнийхэн энэ асуудлыг ихэвчлэн дэмжихгүй байгаа шүү дээ?
-Дэмжих, дэмжихгүй асуудлыг хүмүүс янз бүрээр тайлбарлаж байна. Гэхдээ яах вэ, бүгд л өөр өөрсдийнхөө үзэл бодлыг илэн далангүй илэрхийлэх ёстой. Ойрын эсвэл хувь хүмүүсийн гэдэг утгаараа энэ асуудалд хандмааргүй байна.
-Өнгөрсөн хаваржингаа Засгийн газрыг огцруулах талаар сөрөг хүчнийхэн шаардлага тавьж, бүр УИХ-ын дар-гад хүртэл шаардах бичиг хүргүүлсэн. Таны хувьд энэ талаар ямар бодолтой явж ирэв ээ?
-Засгийн газрыг ойр орйхон огцруулах нь тийм ч үр дүнтэй биш. Ялангуяа манайх шиг төрийн албан хаагчид нь улс төржсөн ийм газар Засгийн газар огцрох сургаар бүгд ажлаа хийхээ больчихдог. Засгийн газар огцрох нь гэсэн сургаар "За энэ юу ч болох юм билээ, өөр дарга ирээд би байгаа ч уу, солигдоо ч уу" гээд бүгд хүлээгээд суучихдаг. Энэ нь бид төрийн албан хаагчдыг улс төрөөс холдуулж чадаагүйтэй холбоотой. Гэхдээ сөрөг хүчний тавьж байгаа асуудал нь бүх зүйлийг ил тод байлгаж, ялангуяа хээл хахууль болоод болохгүй, бүтэхгүй зүйлүүдийг шахаж өгөх гэсэн нэг арга хэлбэр. Угаасаа энэ сөрөг хүчний хийдэг ажил учраас хийгээд явахаас арга байхгүй. Харин өнөөдрийн байдлаар Засгийн газар огцроод байгаа юм алга. Ямар ч байсан цочроо авч байгаа болов уу гэж бодож байна.
-Тэгвэл таны сэтгэлд хүртэл ажиллаж чадаж байгаа юу энэ Засгийн газар?
-Үнэхээр сэтгэлд хүртэл ажиллаж чадахгүй байгаа. Гэхдээ МАХН-ын дотоод асуудал, тогтож ирсэн ёс жаягаас үүдээд энэ бүх байдал хамгаалагдаад яваад байгаа нь харамсалтай. Цаашдаа ч гэсэн хамгаалагдаад сонгууль хүрэх байх. Тэртэй тэргүй хамгаалагдаад явах юм чинь гээд сөрөг хүчин зүгээр хараад суухгүй нь ойлгомжтой. Ер нь ч тэгээд бидний зорилго заавал хэн нэгнийг огцруулахдаа биш. Хэдийгээр хоёр ч удаа огцруулах асуудлыг тавиад огцроогүй ч энэ нь тодорхой хэмжээгээр үр дүнгээ өгч байгаа гэж бодож байна.
С.БЭЛЭГМАА
-Ми 8 нисдэг тэрэгний сүйрлийн дараахь дүн шинжилгээний ажлын хэсэгт та орж ажиллаж байгаа гэсэн. Мөн энэ асуудлаас болж Засгийн газрын дөрвөн сайдыг огцруулахаар Ерөнхий сайд М.Энхболд УИХ-д оруулаад байгаа шүү дээ. Тэгэхээр энэ ажлыг хэсэгт орж ажиллаж байгаагийн хувьд дээрхи сайдуудын сэлгээний талаар ямар бодолтой явна вэ?
-УИХ-ын даргын захирамжаар Ж.Гүррагчаа гишүүнээр ахлуулсан ажлын хэсэг ажиллаж байгаа. Ми 8 нисдэг тэрэгний сүйрлийн шалтгаан, нөхцөл байдал зэрэгт дүгнэлт гаргах ажлын хэсэг гэсэн үг л дээ.
Ажлын хэсгийн дүгнэлт гараагүй байхад би энэ талаар ямар нэгэн тайлбар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр цацах боломжгүй. Ер нь бол хариуцлагагүй байдлын улмаас болсон гэж үзээд Ерөнхий сайд дөрвөн сайдад хариуцлага хүлээлгэхээр болоод УИХ-д оруулсан. Энэ бол зайлшгүй хийгдэх ёстой асуудлууд байх л даа. Яагаад гэвэл цаашдаа ийм нөхцөл байдал үүсгэхгүй байх үүднээс хариуцлага тооцоод сурчих жишиг тогтоож байгаа болов уу. Тийм учраас үүнийг хэлэлцэх ёстой гэж бодож байна.
-Гэхдээ зарим нэг сайдууд үүн дээр хэлмэгдэж байгаа гэж яригдаж байсан. Тухайлбал Батлан хамгаалахын сайдын хууль ОБЕГ, ХХЕГ-ын хуультайгаа зөрчилдөөд байгаа нь зарим жишгээс харагдсан?
-Огцруулж байгаа асуудлыг би хувь хүмүүст хамааруулж ойлгохгүй байна. Тухайлбал М.Сономпил сайдыг хувь хүн талаас нь огцруулах гээгүй байх. Хувь хүн гэхээсээ илүү бид аливаа асуудалд жишиг тогтоох хэрэгтэй. Гэхдээ М.Сономпил сайдын эрхлэх яамны хуульд зөрчилдөх асуудал байгаа юм билээ. Үүнийг аль аль талаас нь бодолцож үзэх хэрэгтэй байх.
Сайд нарын хариуцаж байгаа салбарт нь хүндрэл гарч, хүний амь эрсэдсэн тохиолдолд зайлшгүй огцруулах ёстой. Тэгж байж л дараа дараагийн үйл явдлууд улам хариуцлагатай болно. Эдгээр сайд нарыг огцруулах саналыг Ерөнхий сайд оруулж ирэхдээ тодорхой дүгнэлт гаргасан байна лээ. Ийм ийм зүйлээс болоод энэ сайдыг огцруулж байгаа юм гэсэн дүгнэлт гаргасан байсан. Мөн одоогоор ажлын хэсгийн техникийн дүгнэлт гэж гарсан. Удахгүй УИХ-ын ажлын хэсгийн дүгнэлт гарах байх аа. Яагаад удаашраад байгааг нь гайхаж байна. Харин техникийн ажлын хэсгийнх нь дүгнэлтийг зарим нэг хэсэг нь хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа байдалтай юм билээ. Ямартаа ч дөрвөн сайдын асуудал чуулган завсарлахаас өмнө шийдэгдэх байх.
-Тэгэхээр сүүлийн үед гишүүдийн маргаад байгаа гол асуудал нь "Оюу толгой", "Таван толгой"-н тогтвортой байдлын гэрээний тухай асуудал шүү дээ. Танд ч гэсэн үүнд хэлэх зүйл байгаа байх?
-Нэгдүгээрт "Иргэний хөдөлгөөн"-үүд, төрийн бус байгууллагуудад талархал илэрхийлэх хэрэгтэй гэж бодож байна. Энэ "Иргэний хөдөлгөөн"-үүд төрийн бус байгууллагуудын шахалт шаардлага, ярьсан хэлсний үр дүнд "Оюу толгой", "Таван толгой"-н гэрээ үндсэндээ маш тодорхой болсон. Дээр нь "Таван толгой" ч бай, "Оюу толгой" ч бай энд үйл ажиллагаа явуулах гэж байгаа компаниудтай хийж байгаа гэрээ хэлэлцээрт томоохон шахалт үзүүлсэн нь сайн зүйл болсон.
Хоёрдугаарт "Оюу толгой", "Таван толгой"-н гэрээг яаралтай байгуулах талыг би дэмжиж байгаа. Учир нь барууны хөрөнгийн биржүүд дээр хувьцаа нь арилжаалагддаг компаниуд манайд орж ирж байгаа нь маш чухал үйл явдал. Тиймээс барууны хөрөнгийн биржүүд дээр "Айвенхоу майнз"-ын хувьцаа арилжаалагдаж байгаа нь эдгээр компани хууль зөрчих үйл ажиллагаа явуулдаггүй гэсэн баталгаа болж өгч байгаа юм. Явуулах л юм бол хувьцаа нь уначихдаг учраас энэ нь өөрөө хууль зөрчих, хээл хахууль өгөх хамгийн том хаалт болж өгч байгаа хэрэг. Тэгэхээр барууны хөрөнгийн биржүүд дээр хувьцаа нь борлогддог эдгээр компаниуд манайд орж ирж ашиглах нь зүйтэй. Энэ гэрээ хэлэлцээрийг хангалттай ярилаа, хангалттай харилцан тохиролцоонд хүрлээ. Иймээс гэрээ хэлэлцээрийг яаралтай байгуулах ёстой.
Гуравдугаарт бидэнд тулгамдсан хөрөнгийн эх үүсвэрүүд чухал байна. Нийгмийн наад захын асуудал болох цалин мөнгө нэмэгдүүлэхээс авахуулаад яаралтай хийх ажил байгаа болохоор гэрээг түргэлүүлэх хэрэгтэй. Ер нь аливаа нийгэм амьжиргааныхаа төвшинг дээшлүүлж байж эрүүл мэнд, боловсрол руугаа анхаардаг юм байна. Тэгэхгүй бол мөнгөгүй хүмүүст эрүүл мэнд, боловсролоо дээшлүүлэх боломж гарахгүй шүү дээ. Өнөөдөр уг нь төрөөс эрүүл мэнд, боловсролыг сайжруулах талаар яриад л байгаа. Гэтэл ярихын хажуугаар боломж нь муу болохоор хичнээн яриад ч нэмэргүй байна. Энэ бүгдээс гарахын тулд хамгийн түрүүнд хөрөнгө оруулалтуудыг нэмэгдүүлж, тэндээс орох мөнгөө маш хурдан хугацаанд олж авах хэрэгтэй. Одоогоор энэ орж ирэх мөнгөний хэмжээ маш их хэмжээтэйгээр яригдаад байгаа шүү дээ. Тэгвэл Солонгост ажиллаж байгаа хүмүүс ч гэсэн эх орондоо эргэж ирэх боломж нээгдэж, хүмүүс боловсрол, эрүүл мэнд рүүгээ хандана. Миний бодлоор чамлахаар чанга атга гэж хэлмээр санагддаг. Бид эхний ээлжинд энэ хөрөнгө оруулалтыг дэмжээд боловсролынхоо төвшинг дээшлүүлчихээд дахиад уг хөрөнгө оруулалтыг алдагдалтай гэж үзвэл тав, арван жилийн дараа эргээд сөхөх боломж байгаа. Тухайлбал "Бороо гоулд"-ыг анх оруулж ирэхэд нэг ч хөрөнгө оруулагч олдохгүй байсан биз дээ. Тогтвортой байдлын гэрээ байгуулаад тав, арван жил явчихлаа. Одоо эргээд "Бороо гоулд"-тай яриад тодорхой хэмжээний тохиролцоонд хүрч, зарим байдлаар татвар хөрөнгөө авдаг систем рүү яваад эхэлж байна л даа. Үндсэндээ ийм л бодолтой байгаа юм.
-Хамгийн гол нь манайханд 34:66 хувийн асуудал таалагдахгүй байгаа шүү дээ?
-Саяхан Баабарын бичсэнийг уншсан. Түүн дээр санаа нийлэх зүйл их байсан. Уг нь 34 хувь хангалттай. Харин сүүлдээ төрийн хувиар дамжуулаад энэ нь өөрөө бас л нэг авлигын систем рүү явчих вий гэсэн бодол байгаа юм. Ер нь төр өөрөө сайн менежер биш гэдэгтэй би санал нэг байгаа болохоос биш 34 хувь бидэнд хангалттай нөлөөлнө. Хамгийн гол нь манайхан "Оюу толгой" ч юм уу Монголын баялаг "Айвенхоу Майнз" эсвэл өөр нэг улс торны мэдэлд оччихлоо гэж бодоод байх шиг санагдсан. Энэ нь зуун хувь Монгол төрийн өмч гэдгээрээ л үлдэнэ. Газар доор байгаа юмыг газар дээр гаргаж ирэх тэр процессийн 34 хувийг бид эзэмшинэ гэж би хувьдаа бодож байна. Уг нь Монгол хүмүүс газар доорх баялгаасаа учиргүй их баяжаад байхын оронд Уул уурхай дагасан үйлдвэрлэлүүдийг хөгжүүлэх хэрэгтэй. Тэгвэл тэр нь бидний цэвэр баялаг болж чадна. Уурхайн гутал, уурхайн тоног төхөөрөмж ч юм уу хийж сураад түүнийгээ дэлхийн брэнд болгох хэрэгтэй. Өөрөөр хэлвэл уул уурхайн дагасан үйлдвэрлэл, дэд бүтэц дээр илүү их ажиллах, анхаарах ёстой гэсэн байр суурьтай байна.
-Та "Оюу толгой", "Таван толгой" зэрэгт өнөөгийн Засгийн газрын баримталж байгаа асуудлыг дэмжиж байгаа юм байна. Харин танай сөрөг хүчнийхэн энэ асуудлыг ихэвчлэн дэмжихгүй байгаа шүү дээ?
-Дэмжих, дэмжихгүй асуудлыг хүмүүс янз бүрээр тайлбарлаж байна. Гэхдээ яах вэ, бүгд л өөр өөрсдийнхөө үзэл бодлыг илэн далангүй илэрхийлэх ёстой. Ойрын эсвэл хувь хүмүүсийн гэдэг утгаараа энэ асуудалд хандмааргүй байна.
-Өнгөрсөн хаваржингаа Засгийн газрыг огцруулах талаар сөрөг хүчнийхэн шаардлага тавьж, бүр УИХ-ын дар-гад хүртэл шаардах бичиг хүргүүлсэн. Таны хувьд энэ талаар ямар бодолтой явж ирэв ээ?
-Засгийн газрыг ойр орйхон огцруулах нь тийм ч үр дүнтэй биш. Ялангуяа манайх шиг төрийн албан хаагчид нь улс төржсөн ийм газар Засгийн газар огцрох сургаар бүгд ажлаа хийхээ больчихдог. Засгийн газар огцрох нь гэсэн сургаар "За энэ юу ч болох юм билээ, өөр дарга ирээд би байгаа ч уу, солигдоо ч уу" гээд бүгд хүлээгээд суучихдаг. Энэ нь бид төрийн албан хаагчдыг улс төрөөс холдуулж чадаагүйтэй холбоотой. Гэхдээ сөрөг хүчний тавьж байгаа асуудал нь бүх зүйлийг ил тод байлгаж, ялангуяа хээл хахууль болоод болохгүй, бүтэхгүй зүйлүүдийг шахаж өгөх гэсэн нэг арга хэлбэр. Угаасаа энэ сөрөг хүчний хийдэг ажил учраас хийгээд явахаас арга байхгүй. Харин өнөөдрийн байдлаар Засгийн газар огцроод байгаа юм алга. Ямар ч байсан цочроо авч байгаа болов уу гэж бодож байна.
-Тэгвэл таны сэтгэлд хүртэл ажиллаж чадаж байгаа юу энэ Засгийн газар?
-Үнэхээр сэтгэлд хүртэл ажиллаж чадахгүй байгаа. Гэхдээ МАХН-ын дотоод асуудал, тогтож ирсэн ёс жаягаас үүдээд энэ бүх байдал хамгаалагдаад яваад байгаа нь харамсалтай. Цаашдаа ч гэсэн хамгаалагдаад сонгууль хүрэх байх. Тэртэй тэргүй хамгаалагдаад явах юм чинь гээд сөрөг хүчин зүгээр хараад суухгүй нь ойлгомжтой. Ер нь ч тэгээд бидний зорилго заавал хэн нэгнийг огцруулахдаа биш. Хэдийгээр хоёр ч удаа огцруулах асуудлыг тавиад огцроогүй ч энэ нь тодорхой хэмжээгээр үр дүнгээ өгч байгаа гэж бодож байна.
С.БЭЛЭГМАА
Мягмар гаригийн хуралдаан завсарлангуут бид УИХ-ын гишүүн Б.Эрдэнэбүрэнтэй уулзлаа. Ойрын үед нам жим улс төрийг сонгоод байгаа тэрээр МИ-8 нисдэг тэрэгний ослын шалтгааныг дүгнэх ажлын хэсэгт орж ажиллаж байгаа юм билээ. Ингээд түүнтэй цөөн хором ярилцсанаа хүргэе.
-Ми 8 нисдэг тэрэгний сүйрлийн дараахь дүн шинжилгээний ажлын хэсэгт та орж ажиллаж байгаа гэсэн. Мөн энэ асуудлаас болж Засгийн газрын дөрвөн сайдыг огцруулахаар Ерөнхий сайд М.Энхболд УИХ-д оруулаад байгаа шүү дээ. Тэгэхээр энэ ажлыг хэсэгт орж ажиллаж байгаагийн хувьд дээрхи сайдуудын сэлгээний талаар ямар бодолтой явна вэ?
-УИХ-ын даргын захирамжаар Ж.Гүррагчаа гишүүнээр ахлуулсан ажлын хэсэг ажиллаж байгаа. Ми 8 нисдэг тэрэгний сүйрлийн шалтгаан, нөхцөл байдал зэрэгт дүгнэлт гаргах ажлын хэсэг гэсэн үг л дээ.
Ажлын хэсгийн дүгнэлт гараагүй байхад би энэ талаар ямар нэгэн тайлбар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр цацах боломжгүй. Ер нь бол хариуцлагагүй байдлын улмаас болсон гэж үзээд Ерөнхий сайд дөрвөн сайдад хариуцлага хүлээлгэхээр болоод УИХ-д оруулсан. Энэ бол зайлшгүй хийгдэх ёстой асуудлууд байх л даа. Яагаад гэвэл цаашдаа ийм нөхцөл байдал үүсгэхгүй байх үүднээс хариуцлага тооцоод сурчих жишиг тогтоож байгаа болов уу. Тийм учраас үүнийг хэлэлцэх ёстой гэж бодож байна.
-Гэхдээ зарим нэг сайдууд үүн дээр хэлмэгдэж байгаа гэж яригдаж байсан. Тухайлбал Батлан хамгаалахын сайдын хууль ОБЕГ, ХХЕГ-ын хуультайгаа зөрчилдөөд байгаа нь зарим жишгээс харагдсан?
-Огцруулж байгаа асуудлыг би хувь хүмүүст хамааруулж ойлгохгүй байна. Тухайлбал М.Сономпил сайдыг хувь хүн талаас нь огцруулах гээгүй байх. Хувь хүн гэхээсээ илүү бид аливаа асуудалд жишиг тогтоох хэрэгтэй. Гэхдээ М.Сономпил сайдын эрхлэх яамны хуульд зөрчилдөх асуудал байгаа юм билээ. Үүнийг аль аль талаас нь бодолцож үзэх хэрэгтэй байх.
Сайд нарын хариуцаж байгаа салбарт нь хүндрэл гарч, хүний амь эрсэдсэн тохиолдолд зайлшгүй огцруулах ёстой. Тэгж байж л дараа дараагийн үйл явдлууд улам хариуцлагатай болно. Эдгээр сайд нарыг огцруулах саналыг Ерөнхий сайд оруулж ирэхдээ тодорхой дүгнэлт гаргасан байна лээ. Ийм ийм зүйлээс болоод энэ сайдыг огцруулж байгаа юм гэсэн дүгнэлт гаргасан байсан. Мөн одоогоор ажлын хэсгийн техникийн дүгнэлт гэж гарсан. Удахгүй УИХ-ын ажлын хэсгийн дүгнэлт гарах байх аа. Яагаад удаашраад байгааг нь гайхаж байна. Харин техникийн ажлын хэсгийнх нь дүгнэлтийг зарим нэг хэсэг нь хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа байдалтай юм билээ. Ямартаа ч дөрвөн сайдын асуудал чуулган завсарлахаас өмнө шийдэгдэх байх.
-Тэгэхээр сүүлийн үед гишүүдийн маргаад байгаа гол асуудал нь "Оюу толгой", "Таван толгой"-н тогтвортой байдлын гэрээний тухай асуудал шүү дээ. Танд ч гэсэн үүнд хэлэх зүйл байгаа байх?
-Нэгдүгээрт "Иргэний хөдөлгөөн"-үүд, төрийн бус байгууллагуудад талархал илэрхийлэх хэрэгтэй гэж бодож байна. Энэ "Иргэний хөдөлгөөн"-үүд төрийн бус байгууллагуудын шахалт шаардлага, ярьсан хэлсний үр дүнд "Оюу толгой", "Таван толгой"-н гэрээ үндсэндээ маш тодорхой болсон. Дээр нь "Таван толгой" ч бай, "Оюу толгой" ч бай энд үйл ажиллагаа явуулах гэж байгаа компаниудтай хийж байгаа гэрээ хэлэлцээрт томоохон шахалт үзүүлсэн нь сайн зүйл болсон.
Хоёрдугаарт "Оюу толгой", "Таван толгой"-н гэрээг яаралтай байгуулах талыг би дэмжиж байгаа. Учир нь барууны хөрөнгийн биржүүд дээр хувьцаа нь арилжаалагддаг компаниуд манайд орж ирж байгаа нь маш чухал үйл явдал. Тиймээс барууны хөрөнгийн биржүүд дээр "Айвенхоу майнз"-ын хувьцаа арилжаалагдаж байгаа нь эдгээр компани хууль зөрчих үйл ажиллагаа явуулдаггүй гэсэн баталгаа болж өгч байгаа юм. Явуулах л юм бол хувьцаа нь уначихдаг учраас энэ нь өөрөө хууль зөрчих, хээл хахууль өгөх хамгийн том хаалт болж өгч байгаа хэрэг. Тэгэхээр барууны хөрөнгийн биржүүд дээр хувьцаа нь борлогддог эдгээр компаниуд манайд орж ирж ашиглах нь зүйтэй. Энэ гэрээ хэлэлцээрийг хангалттай ярилаа, хангалттай харилцан тохиролцоонд хүрлээ. Иймээс гэрээ хэлэлцээрийг яаралтай байгуулах ёстой.
Гуравдугаарт бидэнд тулгамдсан хөрөнгийн эх үүсвэрүүд чухал байна. Нийгмийн наад захын асуудал болох цалин мөнгө нэмэгдүүлэхээс авахуулаад яаралтай хийх ажил байгаа болохоор гэрээг түргэлүүлэх хэрэгтэй. Ер нь аливаа нийгэм амьжиргааныхаа төвшинг дээшлүүлж байж эрүүл мэнд, боловсрол руугаа анхаардаг юм байна. Тэгэхгүй бол мөнгөгүй хүмүүст эрүүл мэнд, боловсролоо дээшлүүлэх боломж гарахгүй шүү дээ. Өнөөдөр уг нь төрөөс эрүүл мэнд, боловсролыг сайжруулах талаар яриад л байгаа. Гэтэл ярихын хажуугаар боломж нь муу болохоор хичнээн яриад ч нэмэргүй байна. Энэ бүгдээс гарахын тулд хамгийн түрүүнд хөрөнгө оруулалтуудыг нэмэгдүүлж, тэндээс орох мөнгөө маш хурдан хугацаанд олж авах хэрэгтэй. Одоогоор энэ орж ирэх мөнгөний хэмжээ маш их хэмжээтэйгээр яригдаад байгаа шүү дээ. Тэгвэл Солонгост ажиллаж байгаа хүмүүс ч гэсэн эх орондоо эргэж ирэх боломж нээгдэж, хүмүүс боловсрол, эрүүл мэнд рүүгээ хандана. Миний бодлоор чамлахаар чанга атга гэж хэлмээр санагддаг. Бид эхний ээлжинд энэ хөрөнгө оруулалтыг дэмжээд боловсролынхоо төвшинг дээшлүүлчихээд дахиад уг хөрөнгө оруулалтыг алдагдалтай гэж үзвэл тав, арван жилийн дараа эргээд сөхөх боломж байгаа. Тухайлбал "Бороо гоулд"-ыг анх оруулж ирэхэд нэг ч хөрөнгө оруулагч олдохгүй байсан биз дээ. Тогтвортой байдлын гэрээ байгуулаад тав, арван жил явчихлаа. Одоо эргээд "Бороо гоулд"-тай яриад тодорхой хэмжээний тохиролцоонд хүрч, зарим байдлаар татвар хөрөнгөө авдаг систем рүү яваад эхэлж байна л даа. Үндсэндээ ийм л бодолтой байгаа юм.
-Хамгийн гол нь манайханд 34:66 хувийн асуудал таалагдахгүй байгаа шүү дээ?
-Саяхан Баабарын бичсэнийг уншсан. Түүн дээр санаа нийлэх зүйл их байсан. Уг нь 34 хувь хангалттай. Харин сүүлдээ төрийн хувиар дамжуулаад энэ нь өөрөө бас л нэг авлигын систем рүү явчих вий гэсэн бодол байгаа юм. Ер нь төр өөрөө сайн менежер биш гэдэгтэй би санал нэг байгаа болохоос биш 34 хувь бидэнд хангалттай нөлөөлнө. Хамгийн гол нь манайхан "Оюу толгой" ч юм уу Монголын баялаг "Айвенхоу Майнз" эсвэл өөр нэг улс торны мэдэлд оччихлоо гэж бодоод байх шиг санагдсан. Энэ нь зуун хувь Монгол төрийн өмч гэдгээрээ л үлдэнэ. Газар доор байгаа юмыг газар дээр гаргаж ирэх тэр процессийн 34 хувийг бид эзэмшинэ гэж би хувьдаа бодож байна. Уг нь Монгол хүмүүс газар доорх баялгаасаа учиргүй их баяжаад байхын оронд Уул уурхай дагасан үйлдвэрлэлүүдийг хөгжүүлэх хэрэгтэй. Тэгвэл тэр нь бидний цэвэр баялаг болж чадна. Уурхайн гутал, уурхайн тоног төхөөрөмж ч юм уу хийж сураад түүнийгээ дэлхийн брэнд болгох хэрэгтэй. Өөрөөр хэлвэл уул уурхайн дагасан үйлдвэрлэл, дэд бүтэц дээр илүү их ажиллах, анхаарах ёстой гэсэн байр суурьтай байна.
-Та "Оюу толгой", "Таван толгой" зэрэгт өнөөгийн Засгийн газрын баримталж байгаа асуудлыг дэмжиж байгаа юм байна. Харин танай сөрөг хүчнийхэн энэ асуудлыг ихэвчлэн дэмжихгүй байгаа шүү дээ?
-Дэмжих, дэмжихгүй асуудлыг хүмүүс янз бүрээр тайлбарлаж байна. Гэхдээ яах вэ, бүгд л өөр өөрсдийнхөө үзэл бодлыг илэн далангүй илэрхийлэх ёстой. Ойрын эсвэл хувь хүмүүсийн гэдэг утгаараа энэ асуудалд хандмааргүй байна.
-Өнгөрсөн хаваржингаа Засгийн газрыг огцруулах талаар сөрөг хүчнийхэн шаардлага тавьж, бүр УИХ-ын дар-гад хүртэл шаардах бичиг хүргүүлсэн. Таны хувьд энэ талаар ямар бодолтой явж ирэв ээ?
-Засгийн газрыг ойр орйхон огцруулах нь тийм ч үр дүнтэй биш. Ялангуяа манайх шиг төрийн албан хаагчид нь улс төржсөн ийм газар Засгийн газар огцрох сургаар бүгд ажлаа хийхээ больчихдог. Засгийн газар огцрох нь гэсэн сургаар "За энэ юу ч болох юм билээ, өөр дарга ирээд би байгаа ч уу, солигдоо ч уу" гээд бүгд хүлээгээд суучихдаг. Энэ нь бид төрийн албан хаагчдыг улс төрөөс холдуулж чадаагүйтэй холбоотой. Гэхдээ сөрөг хүчний тавьж байгаа асуудал нь бүх зүйлийг ил тод байлгаж, ялангуяа хээл хахууль болоод болохгүй, бүтэхгүй зүйлүүдийг шахаж өгөх гэсэн нэг арга хэлбэр. Угаасаа энэ сөрөг хүчний хийдэг ажил учраас хийгээд явахаас арга байхгүй. Харин өнөөдрийн байдлаар Засгийн газар огцроод байгаа юм алга. Ямар ч байсан цочроо авч байгаа болов уу гэж бодож байна.
-Тэгвэл таны сэтгэлд хүртэл ажиллаж чадаж байгаа юу энэ Засгийн газар?
-Үнэхээр сэтгэлд хүртэл ажиллаж чадахгүй байгаа. Гэхдээ МАХН-ын дотоод асуудал, тогтож ирсэн ёс жаягаас үүдээд энэ бүх байдал хамгаалагдаад яваад байгаа нь харамсалтай. Цаашдаа ч гэсэн хамгаалагдаад сонгууль хүрэх байх. Тэртэй тэргүй хамгаалагдаад явах юм чинь гээд сөрөг хүчин зүгээр хараад суухгүй нь ойлгомжтой. Ер нь ч тэгээд бидний зорилго заавал хэн нэгнийг огцруулахдаа биш. Хэдийгээр хоёр ч удаа огцруулах асуудлыг тавиад огцроогүй ч энэ нь тодорхой хэмжээгээр үр дүнгээ өгч байгаа гэж бодож байна.
С.БЭЛЭГМАА
-Ми 8 нисдэг тэрэгний сүйрлийн дараахь дүн шинжилгээний ажлын хэсэгт та орж ажиллаж байгаа гэсэн. Мөн энэ асуудлаас болж Засгийн газрын дөрвөн сайдыг огцруулахаар Ерөнхий сайд М.Энхболд УИХ-д оруулаад байгаа шүү дээ. Тэгэхээр энэ ажлыг хэсэгт орж ажиллаж байгаагийн хувьд дээрхи сайдуудын сэлгээний талаар ямар бодолтой явна вэ?
-УИХ-ын даргын захирамжаар Ж.Гүррагчаа гишүүнээр ахлуулсан ажлын хэсэг ажиллаж байгаа. Ми 8 нисдэг тэрэгний сүйрлийн шалтгаан, нөхцөл байдал зэрэгт дүгнэлт гаргах ажлын хэсэг гэсэн үг л дээ.
Ажлын хэсгийн дүгнэлт гараагүй байхад би энэ талаар ямар нэгэн тайлбар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр цацах боломжгүй. Ер нь бол хариуцлагагүй байдлын улмаас болсон гэж үзээд Ерөнхий сайд дөрвөн сайдад хариуцлага хүлээлгэхээр болоод УИХ-д оруулсан. Энэ бол зайлшгүй хийгдэх ёстой асуудлууд байх л даа. Яагаад гэвэл цаашдаа ийм нөхцөл байдал үүсгэхгүй байх үүднээс хариуцлага тооцоод сурчих жишиг тогтоож байгаа болов уу. Тийм учраас үүнийг хэлэлцэх ёстой гэж бодож байна.
-Гэхдээ зарим нэг сайдууд үүн дээр хэлмэгдэж байгаа гэж яригдаж байсан. Тухайлбал Батлан хамгаалахын сайдын хууль ОБЕГ, ХХЕГ-ын хуультайгаа зөрчилдөөд байгаа нь зарим жишгээс харагдсан?
-Огцруулж байгаа асуудлыг би хувь хүмүүст хамааруулж ойлгохгүй байна. Тухайлбал М.Сономпил сайдыг хувь хүн талаас нь огцруулах гээгүй байх. Хувь хүн гэхээсээ илүү бид аливаа асуудалд жишиг тогтоох хэрэгтэй. Гэхдээ М.Сономпил сайдын эрхлэх яамны хуульд зөрчилдөх асуудал байгаа юм билээ. Үүнийг аль аль талаас нь бодолцож үзэх хэрэгтэй байх.
Сайд нарын хариуцаж байгаа салбарт нь хүндрэл гарч, хүний амь эрсэдсэн тохиолдолд зайлшгүй огцруулах ёстой. Тэгж байж л дараа дараагийн үйл явдлууд улам хариуцлагатай болно. Эдгээр сайд нарыг огцруулах саналыг Ерөнхий сайд оруулж ирэхдээ тодорхой дүгнэлт гаргасан байна лээ. Ийм ийм зүйлээс болоод энэ сайдыг огцруулж байгаа юм гэсэн дүгнэлт гаргасан байсан. Мөн одоогоор ажлын хэсгийн техникийн дүгнэлт гэж гарсан. Удахгүй УИХ-ын ажлын хэсгийн дүгнэлт гарах байх аа. Яагаад удаашраад байгааг нь гайхаж байна. Харин техникийн ажлын хэсгийнх нь дүгнэлтийг зарим нэг хэсэг нь хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа байдалтай юм билээ. Ямартаа ч дөрвөн сайдын асуудал чуулган завсарлахаас өмнө шийдэгдэх байх.
-Тэгэхээр сүүлийн үед гишүүдийн маргаад байгаа гол асуудал нь "Оюу толгой", "Таван толгой"-н тогтвортой байдлын гэрээний тухай асуудал шүү дээ. Танд ч гэсэн үүнд хэлэх зүйл байгаа байх?
-Нэгдүгээрт "Иргэний хөдөлгөөн"-үүд, төрийн бус байгууллагуудад талархал илэрхийлэх хэрэгтэй гэж бодож байна. Энэ "Иргэний хөдөлгөөн"-үүд төрийн бус байгууллагуудын шахалт шаардлага, ярьсан хэлсний үр дүнд "Оюу толгой", "Таван толгой"-н гэрээ үндсэндээ маш тодорхой болсон. Дээр нь "Таван толгой" ч бай, "Оюу толгой" ч бай энд үйл ажиллагаа явуулах гэж байгаа компаниудтай хийж байгаа гэрээ хэлэлцээрт томоохон шахалт үзүүлсэн нь сайн зүйл болсон.
Хоёрдугаарт "Оюу толгой", "Таван толгой"-н гэрээг яаралтай байгуулах талыг би дэмжиж байгаа. Учир нь барууны хөрөнгийн биржүүд дээр хувьцаа нь арилжаалагддаг компаниуд манайд орж ирж байгаа нь маш чухал үйл явдал. Тиймээс барууны хөрөнгийн биржүүд дээр "Айвенхоу майнз"-ын хувьцаа арилжаалагдаж байгаа нь эдгээр компани хууль зөрчих үйл ажиллагаа явуулдаггүй гэсэн баталгаа болж өгч байгаа юм. Явуулах л юм бол хувьцаа нь уначихдаг учраас энэ нь өөрөө хууль зөрчих, хээл хахууль өгөх хамгийн том хаалт болж өгч байгаа хэрэг. Тэгэхээр барууны хөрөнгийн биржүүд дээр хувьцаа нь борлогддог эдгээр компаниуд манайд орж ирж ашиглах нь зүйтэй. Энэ гэрээ хэлэлцээрийг хангалттай ярилаа, хангалттай харилцан тохиролцоонд хүрлээ. Иймээс гэрээ хэлэлцээрийг яаралтай байгуулах ёстой.
Гуравдугаарт бидэнд тулгамдсан хөрөнгийн эх үүсвэрүүд чухал байна. Нийгмийн наад захын асуудал болох цалин мөнгө нэмэгдүүлэхээс авахуулаад яаралтай хийх ажил байгаа болохоор гэрээг түргэлүүлэх хэрэгтэй. Ер нь аливаа нийгэм амьжиргааныхаа төвшинг дээшлүүлж байж эрүүл мэнд, боловсрол руугаа анхаардаг юм байна. Тэгэхгүй бол мөнгөгүй хүмүүст эрүүл мэнд, боловсролоо дээшлүүлэх боломж гарахгүй шүү дээ. Өнөөдөр уг нь төрөөс эрүүл мэнд, боловсролыг сайжруулах талаар яриад л байгаа. Гэтэл ярихын хажуугаар боломж нь муу болохоор хичнээн яриад ч нэмэргүй байна. Энэ бүгдээс гарахын тулд хамгийн түрүүнд хөрөнгө оруулалтуудыг нэмэгдүүлж, тэндээс орох мөнгөө маш хурдан хугацаанд олж авах хэрэгтэй. Одоогоор энэ орж ирэх мөнгөний хэмжээ маш их хэмжээтэйгээр яригдаад байгаа шүү дээ. Тэгвэл Солонгост ажиллаж байгаа хүмүүс ч гэсэн эх орондоо эргэж ирэх боломж нээгдэж, хүмүүс боловсрол, эрүүл мэнд рүүгээ хандана. Миний бодлоор чамлахаар чанга атга гэж хэлмээр санагддаг. Бид эхний ээлжинд энэ хөрөнгө оруулалтыг дэмжээд боловсролынхоо төвшинг дээшлүүлчихээд дахиад уг хөрөнгө оруулалтыг алдагдалтай гэж үзвэл тав, арван жилийн дараа эргээд сөхөх боломж байгаа. Тухайлбал "Бороо гоулд"-ыг анх оруулж ирэхэд нэг ч хөрөнгө оруулагч олдохгүй байсан биз дээ. Тогтвортой байдлын гэрээ байгуулаад тав, арван жил явчихлаа. Одоо эргээд "Бороо гоулд"-тай яриад тодорхой хэмжээний тохиролцоонд хүрч, зарим байдлаар татвар хөрөнгөө авдаг систем рүү яваад эхэлж байна л даа. Үндсэндээ ийм л бодолтой байгаа юм.
-Хамгийн гол нь манайханд 34:66 хувийн асуудал таалагдахгүй байгаа шүү дээ?
-Саяхан Баабарын бичсэнийг уншсан. Түүн дээр санаа нийлэх зүйл их байсан. Уг нь 34 хувь хангалттай. Харин сүүлдээ төрийн хувиар дамжуулаад энэ нь өөрөө бас л нэг авлигын систем рүү явчих вий гэсэн бодол байгаа юм. Ер нь төр өөрөө сайн менежер биш гэдэгтэй би санал нэг байгаа болохоос биш 34 хувь бидэнд хангалттай нөлөөлнө. Хамгийн гол нь манайхан "Оюу толгой" ч юм уу Монголын баялаг "Айвенхоу Майнз" эсвэл өөр нэг улс торны мэдэлд оччихлоо гэж бодоод байх шиг санагдсан. Энэ нь зуун хувь Монгол төрийн өмч гэдгээрээ л үлдэнэ. Газар доор байгаа юмыг газар дээр гаргаж ирэх тэр процессийн 34 хувийг бид эзэмшинэ гэж би хувьдаа бодож байна. Уг нь Монгол хүмүүс газар доорх баялгаасаа учиргүй их баяжаад байхын оронд Уул уурхай дагасан үйлдвэрлэлүүдийг хөгжүүлэх хэрэгтэй. Тэгвэл тэр нь бидний цэвэр баялаг болж чадна. Уурхайн гутал, уурхайн тоног төхөөрөмж ч юм уу хийж сураад түүнийгээ дэлхийн брэнд болгох хэрэгтэй. Өөрөөр хэлвэл уул уурхайн дагасан үйлдвэрлэл, дэд бүтэц дээр илүү их ажиллах, анхаарах ёстой гэсэн байр суурьтай байна.
-Та "Оюу толгой", "Таван толгой" зэрэгт өнөөгийн Засгийн газрын баримталж байгаа асуудлыг дэмжиж байгаа юм байна. Харин танай сөрөг хүчнийхэн энэ асуудлыг ихэвчлэн дэмжихгүй байгаа шүү дээ?
-Дэмжих, дэмжихгүй асуудлыг хүмүүс янз бүрээр тайлбарлаж байна. Гэхдээ яах вэ, бүгд л өөр өөрсдийнхөө үзэл бодлыг илэн далангүй илэрхийлэх ёстой. Ойрын эсвэл хувь хүмүүсийн гэдэг утгаараа энэ асуудалд хандмааргүй байна.
-Өнгөрсөн хаваржингаа Засгийн газрыг огцруулах талаар сөрөг хүчнийхэн шаардлага тавьж, бүр УИХ-ын дар-гад хүртэл шаардах бичиг хүргүүлсэн. Таны хувьд энэ талаар ямар бодолтой явж ирэв ээ?
-Засгийн газрыг ойр орйхон огцруулах нь тийм ч үр дүнтэй биш. Ялангуяа манайх шиг төрийн албан хаагчид нь улс төржсөн ийм газар Засгийн газар огцрох сургаар бүгд ажлаа хийхээ больчихдог. Засгийн газар огцрох нь гэсэн сургаар "За энэ юу ч болох юм билээ, өөр дарга ирээд би байгаа ч уу, солигдоо ч уу" гээд бүгд хүлээгээд суучихдаг. Энэ нь бид төрийн албан хаагчдыг улс төрөөс холдуулж чадаагүйтэй холбоотой. Гэхдээ сөрөг хүчний тавьж байгаа асуудал нь бүх зүйлийг ил тод байлгаж, ялангуяа хээл хахууль болоод болохгүй, бүтэхгүй зүйлүүдийг шахаж өгөх гэсэн нэг арга хэлбэр. Угаасаа энэ сөрөг хүчний хийдэг ажил учраас хийгээд явахаас арга байхгүй. Харин өнөөдрийн байдлаар Засгийн газар огцроод байгаа юм алга. Ямар ч байсан цочроо авч байгаа болов уу гэж бодож байна.
-Тэгвэл таны сэтгэлд хүртэл ажиллаж чадаж байгаа юу энэ Засгийн газар?
-Үнэхээр сэтгэлд хүртэл ажиллаж чадахгүй байгаа. Гэхдээ МАХН-ын дотоод асуудал, тогтож ирсэн ёс жаягаас үүдээд энэ бүх байдал хамгаалагдаад яваад байгаа нь харамсалтай. Цаашдаа ч гэсэн хамгаалагдаад сонгууль хүрэх байх. Тэртэй тэргүй хамгаалагдаад явах юм чинь гээд сөрөг хүчин зүгээр хараад суухгүй нь ойлгомжтой. Ер нь ч тэгээд бидний зорилго заавал хэн нэгнийг огцруулахдаа биш. Хэдийгээр хоёр ч удаа огцруулах асуудлыг тавиад огцроогүй ч энэ нь тодорхой хэмжээгээр үр дүнгээ өгч байгаа гэж бодож байна.
С.БЭЛЭГМАА