“ЗУНЫ ГЭР ЦЭЦЭРЛЭГ”-ИЙГ УЛСЫН ХЭМЖЭЭНД БАЙГУУЛАХ БОЛОМЖТОЙ
Нийслэлийн хэмжээнд төрийн болон хувийн өмчийн 672 цэцэрлэгт 114 гаруй мянган хүүхэд хамрагдаж байна. Харин энэ сарын нэгнээс цэцэрлэгүүдийн зуны амралт эхэлсэн. Амралт эхэлсэнтэй холбогдуулан хүүхэд харах хүнгүй эцэг эхчүүдийн дунд зуслангийн болон сувиллын цэцэрлэгийн эрэлт нэмэгддэг. Тиймээс бид зуны цэцэрлэгүүдийн үйл ажиллагаа, нөхцөл байдлыг сурвалжиллаа.
Нийслэлд үйл ажиллагаа явуулж буй өдрийн сургалттай зуны цэцэрлэгүүд үйлчилгээ, байршлаасаа хамааран дунджаар 250-350 мянган төгрөгийн үнэтэй байна.
Харин зусланд байршилтай цэцэрлэгүүд дунджаар 200-450 мянга хүртэлх төгрөгийн төлбөртэй байгаа аж. Тогтмол үйл ажиллагаа явуулдаг хувийн цэцэрлэгүүдээс гадна зарим аймаг, дүүрэгт төсвийн санхүүжилттэй зуны цэцэрлэгүүдийг ажилуулж байна. Жишээлбэл, хөдөө орон нутагт гэхэд Улаангом сумын 5, 8 дугаар цэцэрлэгт түшиглэн зуны цэцэрлэгийг энэ сарын 3-наас ирэх сарын 5-ныг хүртэл ажиллуулахаар болсон. Харин Багануур дүүрэг 9 дүгээр цэцэрлэгийн эцэг эхчүүдээс санал авч 120 хүүхдэд нэг сарын хугацаатай зуны цэцэрлэгийн үйлчилгээ үзүүлэхээр болжээ. Гэхдээ ихэнх дүүрэг зуны цэцэрлэгт төсөв батлаагүй байна.
ЛАГЕРИЙН БАЙШИН ДАХЬ ЦЭЦЭРЛЭГ ЭНЭ ЗУНЫ ТРЕНД БОЛНО
“Эцэг эхчүүд өвлийн турш утаанд хордсон хүүхдээ агаар салхинд гаргахыг эрхэмлэж байгаа тул энэ жил зуслангийн цэцэрлэгийн эрэлт өндөр байна” гэж найм дахь жилдээ үйл ажиллагаагаа явуулж буй “Нахиа” цэцэрлэгийн хамт олон хэлэв. Мөн цэцэрлэгийн хүрэлцээ муу байгаагаас хувь хүмүүс нэгдэж түр хугацаанд зөвшөөрөлгүйгээр зуслангийн цэцэрлэг ажлуулах тохиолдол түгээмэл байгааг онцлов.
Даваа гарагт хүүхдүүдээ Улаанбаатараас авч, баасан гарагт буцаан хүргэж өгдөг
Одоогийн байдлаар түр цэцэрлэгтэй холбоотой гомдол санал мэргэжлийн хяналтын газарт бүртгэгдээгүй байна. Шаардлагатай нөхцөлд төлөвлөгөөт бус хяналт шалгалт хийх боломжтой гэж албаны хүн мэдэгдэв.
Түр цэцэрлэгүүдийн хувьд өөрийн зуслангийн байрандаа болон түрээсийн байранд үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа аж. Цэцэрлэгийн зориулалтаар ашиглах боломжтой лагерийн байшингийн сарын түрээс дундаж үнэ 1.5 сая гэсэн жишиг ч тогтсон байна. Гүнт, Жигжид, Сэлх, Бэлх, Ар согоот, Шадивлан гээд нийслэлийн зуслангийн бүсийн 26 аманд үйл ажиллагаа явуулж буй эдгээр цэцэрлэгүүд үнэ өртөг, үйл ажиллагаа, хаяг байршлын сонголт арвин. Мөн түүнчлэн зуслангийн цэцэрлэгээс гадна гэр цэцэрлэгт хүүхэд бүртгэнэ гэсэн зар ч байв. Ингээд манай сурвалжлах баг хотоос 10 гаруй километрийн зайтай байрлах гэр цэцэрлэгийн үйл ажиллагаатай танилцлаа.
ХӨДӨӨНИЙ ХҮҮХЭД БОЛОХ БОЛОМЖ
Төрийн өмчийн цэцэрлэгт эрхлэгч хийдэг учир сонинд нэрээ бичүүлмээргүй байна. Гэхдээ манай багш нар нэгдэж энэ зуны турш үйл ажиллагаагаа явуулах гэр цэцэрлэг байгуулсан. Зуслангийн байшин түрээсэлье гэж бодсон ч үнэ харьцангуй өндөр. Дээрээс нь суурьшлын бүсэд таван хошуу мал байлгахгүй гэсэн тогтоол гарсан учир сүү цагаан идээ олдоц багатай. Багш нар зун амралтын мөнгөө аваад ажилгүй болдог.
Өнөөдөр үндсэн багш 70000, туслах багш 60000 хүрэхгүй төгрөг гар дээрээ авч байна. Цалингийн зээлгүй багш ч гэж цөөхөн. Тиймээс багш нараа ажилтай, хүүхдүүдээ цэцэрлэгтэй болгохыг хүссэн юм. Байрлах гэрээ 30000 төгрөгөөр түрээсэлсэн бөгөөд шаардлагатай тоног төхөөрөмж, тоглоом эд зүйлсийг хоёр сая гаруй төгрөгөөр авсан. Бүгд мэргэжлийн хүмүүс учраас манай цэцэрлэг стандартын шаардлага бүрэн хангасан. Жишээлбэл, бид хүүхдүүдийнхээ хөнжил, гудсыг 60х120 хэмжээгээр оёсон. Өдрийн үндсэн гурван хоолтой. Шинжилгээнд хамрагдсан, “АПУ” компанид цагаан идээгээ нийлүүлдэг айлаас цагаан идээгээ авахаар гэрээ хийсэн. Мөн усаа нэг километр хүрэхгүй зайтай жуулчны баазаас татаж байна” гэж гэр цэцэрлэгийг санаачлагч хэлсэн юм.
Улаанбаатараас 10 гаруй километрийн зайтай Төв аймаг явах замд байрлах тус цэцэрлэгт өнөөдрийн байдлаар дөрвөн хүүхэд хамрагдаж байна. Уг нь 30 хүүхэд хүлээн авах хүчин чадалтайгаар төлөвлөж тохижуулжээ. Нарны үүсгүүрээр цахилгааны шийдвэрлэж, “био нойл” ашиглаж байгаа аж.
Зуслангийн байшин түрээсэлье гэж бодсон ч үнэ харьцангуй өндөр. Дээрээс нь суурьшлын бүсэд таван хошуу мал байлгахгүй гэсэн тогтоол гарсан учир сүү цагаан идээ олдоц багатай.
1988 оноос хойш Хан-Уул дүүргийн 73-р цэцэрлэгт багшилсан ахмад багш Г.Лхагваа, “Манай цэцэрлэг даваа гарагт хүүхдүүдээ Улаанбаатараас авч, баасан гарагт буцаан хүргэж өгдөг. Би 30 гаруй жил цэцэрлэгт ажиллаж байна. Социализмын үед цэцэрлэгийн амралт болоход эцэг эхчүүд хүүхдээ хаана өгөхөө мэдэхгүй их хэцүү байсан. Харин орчин үед арга олдохгүй бол хувийн цэцэрлэгээс сонгоод өгөх боломжтой болж. Гэхдээ үүнийг нэгдсэн зохион байгуулалтад оруулах ёстой юм шиг санагддаг. Улсын цэцэрлэгт жил ажилладаг болохоор эцэг эхчүүдийн зовлонг мэднэ.
Өвөлжин л энэ хүүхдүүд дөрвөн хананы дунд хашигдсан. Зундаа агаар салхинд байж, сүү цагаан идээ хэрэглэвэл эрүүл мэндэд нь тустай. Шаазан шиг цагаан хүү гэр цэцэрлэгт ирээд дөрөв хоноход борлоод, хацарт нь улаа бутарч байна. Хотын хүүхдүүдэд хөдөөний хүүхдэд болох сайхан боломжийг бид олгож байгаа юм. Агаарын чанарын ялгаа ч хүүхэд нөлөөлж байгаа нь илхэн. Уг нь хүүхдүүд өглөө найм гэхэд л сэрдэг.
Гэр цэцэрлэгт бол 10 цаг хүртэл унтаж байна. Гэрт агаарын солилцоо хамгийн сайн явагддаг. Ажиглаад байхад улсын цэцэрлэгт, дөрвөн хананы дунд байдгаасаа хоёр дахин илүү унтаж байна. Манай цэцэрлэг утсаар тоглохыг хориглодог. Хүүхдүүд ногоон зүлэг, цэвэр агаарт элс болон модон тоглоомуудаар тоглох боломжтой. Мэргэжлийн багш нар өнгө ялгах, тоо тоолох, зургийн ном будахыг зааж өгдөг.
Мөн өглөө, өдөртөө цэцэрлэгийн хүүхдүүдийг шар сүү, айргаар шавшиж, Д аминдэмийн дутагдлыг нөхөх үүднээс нарны хоргүй үед элсэн дээр тоглуулдаг” гэлээ.
Төрийн өмчийн цэцэрлэгт удаан ажилласан багш нарын санаачлан байгуулсан гэр цэцэрлэг 250000 төгрөгийн үнэтэй. Гэхдээ багш нар гэр цэцэрлэгийн санаагаа ашгийн бус байдлаар илүү өргөжүүлэх хүсэлтэй байна гэв. Учир нь НҮБ-ын Хүүхдийг ивээх сан болон улсын төсвөөр зарим цэцэрлэгүүдийг өргөтгөж, гэр цэцэрлэг барьж орон тоог нэмэгдүүлсэн. Тиймээс багш нартайгаа зөвшилцөөд “Зуны гэр цэцэрлэг”-ийг улсын хэмжээнд байгуулах боломжтой. Гэрийн нөөц, шаардлагатай тоног төхөөрөмж төрд бий учир тийм ч их зардал гарахгүй аж. Эцэг эхчүүдийн хувьд ч хүүхдүүдээ эрүүл аюулгүй баталгаатай орчинд уламжлалт өв соёл, зан заншилтай нь танилцуулах хүсэлтэй байгаа гэж багш нар хэллээ.
Б.Бадамцэцэг
“ЗУНЫ ГЭР ЦЭЦЭРЛЭГ”-ИЙГ УЛСЫН ХЭМЖЭЭНД БАЙГУУЛАХ БОЛОМЖТОЙ
Нийслэлийн хэмжээнд төрийн болон хувийн өмчийн 672 цэцэрлэгт 114 гаруй мянган хүүхэд хамрагдаж байна. Харин энэ сарын нэгнээс цэцэрлэгүүдийн зуны амралт эхэлсэн. Амралт эхэлсэнтэй холбогдуулан хүүхэд харах хүнгүй эцэг эхчүүдийн дунд зуслангийн болон сувиллын цэцэрлэгийн эрэлт нэмэгддэг. Тиймээс бид зуны цэцэрлэгүүдийн үйл ажиллагаа, нөхцөл байдлыг сурвалжиллаа.
Нийслэлд үйл ажиллагаа явуулж буй өдрийн сургалттай зуны цэцэрлэгүүд үйлчилгээ, байршлаасаа хамааран дунджаар 250-350 мянган төгрөгийн үнэтэй байна.
Харин зусланд байршилтай цэцэрлэгүүд дунджаар 200-450 мянга хүртэлх төгрөгийн төлбөртэй байгаа аж. Тогтмол үйл ажиллагаа явуулдаг хувийн цэцэрлэгүүдээс гадна зарим аймаг, дүүрэгт төсвийн санхүүжилттэй зуны цэцэрлэгүүдийг ажилуулж байна. Жишээлбэл, хөдөө орон нутагт гэхэд Улаангом сумын 5, 8 дугаар цэцэрлэгт түшиглэн зуны цэцэрлэгийг энэ сарын 3-наас ирэх сарын 5-ныг хүртэл ажиллуулахаар болсон. Харин Багануур дүүрэг 9 дүгээр цэцэрлэгийн эцэг эхчүүдээс санал авч 120 хүүхдэд нэг сарын хугацаатай зуны цэцэрлэгийн үйлчилгээ үзүүлэхээр болжээ. Гэхдээ ихэнх дүүрэг зуны цэцэрлэгт төсөв батлаагүй байна.
ЛАГЕРИЙН БАЙШИН ДАХЬ ЦЭЦЭРЛЭГ ЭНЭ ЗУНЫ ТРЕНД БОЛНО
“Эцэг эхчүүд өвлийн турш утаанд хордсон хүүхдээ агаар салхинд гаргахыг эрхэмлэж байгаа тул энэ жил зуслангийн цэцэрлэгийн эрэлт өндөр байна” гэж найм дахь жилдээ үйл ажиллагаагаа явуулж буй “Нахиа” цэцэрлэгийн хамт олон хэлэв. Мөн цэцэрлэгийн хүрэлцээ муу байгаагаас хувь хүмүүс нэгдэж түр хугацаанд зөвшөөрөлгүйгээр зуслангийн цэцэрлэг ажлуулах тохиолдол түгээмэл байгааг онцлов.
Даваа гарагт хүүхдүүдээ Улаанбаатараас авч, баасан гарагт буцаан хүргэж өгдөг
Одоогийн байдлаар түр цэцэрлэгтэй холбоотой гомдол санал мэргэжлийн хяналтын газарт бүртгэгдээгүй байна. Шаардлагатай нөхцөлд төлөвлөгөөт бус хяналт шалгалт хийх боломжтой гэж албаны хүн мэдэгдэв.
Түр цэцэрлэгүүдийн хувьд өөрийн зуслангийн байрандаа болон түрээсийн байранд үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа аж. Цэцэрлэгийн зориулалтаар ашиглах боломжтой лагерийн байшингийн сарын түрээс дундаж үнэ 1.5 сая гэсэн жишиг ч тогтсон байна. Гүнт, Жигжид, Сэлх, Бэлх, Ар согоот, Шадивлан гээд нийслэлийн зуслангийн бүсийн 26 аманд үйл ажиллагаа явуулж буй эдгээр цэцэрлэгүүд үнэ өртөг, үйл ажиллагаа, хаяг байршлын сонголт арвин. Мөн түүнчлэн зуслангийн цэцэрлэгээс гадна гэр цэцэрлэгт хүүхэд бүртгэнэ гэсэн зар ч байв. Ингээд манай сурвалжлах баг хотоос 10 гаруй километрийн зайтай байрлах гэр цэцэрлэгийн үйл ажиллагаатай танилцлаа.
ХӨДӨӨНИЙ ХҮҮХЭД БОЛОХ БОЛОМЖ
Төрийн өмчийн цэцэрлэгт эрхлэгч хийдэг учир сонинд нэрээ бичүүлмээргүй байна. Гэхдээ манай багш нар нэгдэж энэ зуны турш үйл ажиллагаагаа явуулах гэр цэцэрлэг байгуулсан. Зуслангийн байшин түрээсэлье гэж бодсон ч үнэ харьцангуй өндөр. Дээрээс нь суурьшлын бүсэд таван хошуу мал байлгахгүй гэсэн тогтоол гарсан учир сүү цагаан идээ олдоц багатай. Багш нар зун амралтын мөнгөө аваад ажилгүй болдог.
Өнөөдөр үндсэн багш 70000, туслах багш 60000 хүрэхгүй төгрөг гар дээрээ авч байна. Цалингийн зээлгүй багш ч гэж цөөхөн. Тиймээс багш нараа ажилтай, хүүхдүүдээ цэцэрлэгтэй болгохыг хүссэн юм. Байрлах гэрээ 30000 төгрөгөөр түрээсэлсэн бөгөөд шаардлагатай тоног төхөөрөмж, тоглоом эд зүйлсийг хоёр сая гаруй төгрөгөөр авсан. Бүгд мэргэжлийн хүмүүс учраас манай цэцэрлэг стандартын шаардлага бүрэн хангасан. Жишээлбэл, бид хүүхдүүдийнхээ хөнжил, гудсыг 60х120 хэмжээгээр оёсон. Өдрийн үндсэн гурван хоолтой. Шинжилгээнд хамрагдсан, “АПУ” компанид цагаан идээгээ нийлүүлдэг айлаас цагаан идээгээ авахаар гэрээ хийсэн. Мөн усаа нэг километр хүрэхгүй зайтай жуулчны баазаас татаж байна” гэж гэр цэцэрлэгийг санаачлагч хэлсэн юм.
Улаанбаатараас 10 гаруй километрийн зайтай Төв аймаг явах замд байрлах тус цэцэрлэгт өнөөдрийн байдлаар дөрвөн хүүхэд хамрагдаж байна. Уг нь 30 хүүхэд хүлээн авах хүчин чадалтайгаар төлөвлөж тохижуулжээ. Нарны үүсгүүрээр цахилгааны шийдвэрлэж, “био нойл” ашиглаж байгаа аж.
Зуслангийн байшин түрээсэлье гэж бодсон ч үнэ харьцангуй өндөр. Дээрээс нь суурьшлын бүсэд таван хошуу мал байлгахгүй гэсэн тогтоол гарсан учир сүү цагаан идээ олдоц багатай.
1988 оноос хойш Хан-Уул дүүргийн 73-р цэцэрлэгт багшилсан ахмад багш Г.Лхагваа, “Манай цэцэрлэг даваа гарагт хүүхдүүдээ Улаанбаатараас авч, баасан гарагт буцаан хүргэж өгдөг. Би 30 гаруй жил цэцэрлэгт ажиллаж байна. Социализмын үед цэцэрлэгийн амралт болоход эцэг эхчүүд хүүхдээ хаана өгөхөө мэдэхгүй их хэцүү байсан. Харин орчин үед арга олдохгүй бол хувийн цэцэрлэгээс сонгоод өгөх боломжтой болж. Гэхдээ үүнийг нэгдсэн зохион байгуулалтад оруулах ёстой юм шиг санагддаг. Улсын цэцэрлэгт жил ажилладаг болохоор эцэг эхчүүдийн зовлонг мэднэ.
Өвөлжин л энэ хүүхдүүд дөрвөн хананы дунд хашигдсан. Зундаа агаар салхинд байж, сүү цагаан идээ хэрэглэвэл эрүүл мэндэд нь тустай. Шаазан шиг цагаан хүү гэр цэцэрлэгт ирээд дөрөв хоноход борлоод, хацарт нь улаа бутарч байна. Хотын хүүхдүүдэд хөдөөний хүүхдэд болох сайхан боломжийг бид олгож байгаа юм. Агаарын чанарын ялгаа ч хүүхэд нөлөөлж байгаа нь илхэн. Уг нь хүүхдүүд өглөө найм гэхэд л сэрдэг.
Гэр цэцэрлэгт бол 10 цаг хүртэл унтаж байна. Гэрт агаарын солилцоо хамгийн сайн явагддаг. Ажиглаад байхад улсын цэцэрлэгт, дөрвөн хананы дунд байдгаасаа хоёр дахин илүү унтаж байна. Манай цэцэрлэг утсаар тоглохыг хориглодог. Хүүхдүүд ногоон зүлэг, цэвэр агаарт элс болон модон тоглоомуудаар тоглох боломжтой. Мэргэжлийн багш нар өнгө ялгах, тоо тоолох, зургийн ном будахыг зааж өгдөг.
Мөн өглөө, өдөртөө цэцэрлэгийн хүүхдүүдийг шар сүү, айргаар шавшиж, Д аминдэмийн дутагдлыг нөхөх үүднээс нарны хоргүй үед элсэн дээр тоглуулдаг” гэлээ.
Төрийн өмчийн цэцэрлэгт удаан ажилласан багш нарын санаачлан байгуулсан гэр цэцэрлэг 250000 төгрөгийн үнэтэй. Гэхдээ багш нар гэр цэцэрлэгийн санаагаа ашгийн бус байдлаар илүү өргөжүүлэх хүсэлтэй байна гэв. Учир нь НҮБ-ын Хүүхдийг ивээх сан болон улсын төсвөөр зарим цэцэрлэгүүдийг өргөтгөж, гэр цэцэрлэг барьж орон тоог нэмэгдүүлсэн. Тиймээс багш нартайгаа зөвшилцөөд “Зуны гэр цэцэрлэг”-ийг улсын хэмжээнд байгуулах боломжтой. Гэрийн нөөц, шаардлагатай тоног төхөөрөмж төрд бий учир тийм ч их зардал гарахгүй аж. Эцэг эхчүүдийн хувьд ч хүүхдүүдээ эрүүл аюулгүй баталгаатай орчинд уламжлалт өв соёл, зан заншилтай нь танилцуулах хүсэлтэй байгаа гэж багш нар хэллээ.
Б.Бадамцэцэг